Trends en ontwikkelingen voor economie en maatschappij in 2025
Welke ontwikkelingen en trends zullen dit jaar een grote impact hebben op het bedrijfsleven en de maatschappij in Nederland? Elk jaar brengen de experts van Jester Strategy de belangrijkste thema’s en potentieel ontwrichtende gebeurtenissen in kaart. Een overzicht van de trends voor 2025.
1: Politiek
Trump en machtsblokken
Trumps dreiging met tarieven toont hoe de VS economische druk inzet om macht te versterken. Nederlandse sectoren, zoals hightech, landbouw en chemie, evenals LNG‑import (15% uit de VS), lopen risico bij importheffingen, wat leidt tot hogere energiekosten en exportverlies.
Europa’s reactie is hierbij cruciaal: een handelsoorlog kan de interne markt verzwakken en Europa’s strategische autonomie ondermijnen. Voor Nederland betekent dit een kans om binnen de EU te pleiten voor minder afhankelijkheid van Amerikaanse energie en technologie, en om te investeren in regionale productie en infrastructuur.
Stoelendans in Europa
Merz als kanselier kan Nederland beïnvloeden. Zijn focus op lagere belastingen en minder bureaucratie stimuleert de Duitse groei en bevordert de Nederlandse export. Tegelijkertijd kan streng migratiebeleid meer druk op Nederland zetten, waardoor een sterkere Duitse rol in Europa ontstaat en Nederland zich moet herpositioneren in EU-debatten.
Ravijnjaar 2026 voor gemeentes
Gemeenten stevenen af op een financieel ‘ravijnjaar’ in 2026 door aflopende rijksbijdragen en stijgende uitgaven. Zonder extra middelen komen voorzieningen zoals jeugdzorg, openbaar vervoer en sociale ondersteuning onder druk te staan. Dit kan leiden tot bezuinigingen, belastingverhogingen en minder investeringen in woningbouw en verduurzaming.
Probleemdossiers
De Nederlandse politiek krijgt in 2025 (wederom) te maken met verschillende probleemdossiers:
Stikstofcrisis: Het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied lost de fundamentele problemen niet op. De vergunningverlening blijft onzeker, wat impact heeft op boeren en bouwprojecten. Nederland moet zich houden aan Europese milieuwetgeving, waardoor uitstel geen optie is.
Energie: De energietransitie moet versnellen, maar hoge kosten en leveringszekerheid blijven uitdagingen. Nederland is afhankelijk van Europese import en klimaatbeleid, zoals het EU‑emissiehandelssysteem. De vraag is hoe dit gecombineerd kan worden met betaalbare energie.
Migratie: Het kabinet wil de instroom beperken, maar juridische en EU‑verdragen zetten grenzen aan nationaal beleid. Arbeidsmigratie is nodig voor sectoren met tekorten, terwijl politieke druk vraagt om strengere controle.
Wonen: 100.000 woningen per jaar blijft een ambitieus doel, maar vergunningen, stikstofregels en stijgende bouwkosten vormen hindernissen. De ruimteproblematiek vraagt om harde keuzes: bouwen in natuurgebieden of stedelijke verdichting?
Zorg: Digitalisering helpt, maar personeelstekorten blijven structureel. De zorgkosten stijgen door vergrijzing en er is nog geen duurzame financieringsoplossing.
Ruimte: De schaarse ruimte in Nederland vereist zorgvuldige planning om stedelijke ontwikkeling, landbouw, natuur en infrastructuur in balans te houden.
Economie en financiën: Matige groei en een gebrek aan financiële buffers dwingen tot bezuinigingen en belastinghervormingen. Nederland pleit altijd voor strenge EU‑begrotingsregels, maar staat nu zelf voor budgettaire keuzes.
2: Economie
Schijnzekerheid
Hoewel de economie in 2025 gematigd groeit, blijft de onzekerheid hoog. De Nederlandse economie groeit naar verwachting met 1,2%, maar bedrijven en investeerders blijven terughoudend. In Nederland is het consumentenvertrouwen laag, wat leidt tot minder bestedingen ondanks een totale spaargroei van €46 miljard in 2024. Dit creëert een paradox: er is kapitaal beschikbaar, maar investeringen en consumptie blijven achter.
Hierdoor verschuift de economische groei steeds meer naar bedrijven en landen die zekerheid kunnen bieden – of dat nu via politieke stabiliteit, betrouwbare regelgeving of technologische voorsprong is.
Handelsblokkades en verschuivende markten
Nieuwe handelsbelemmeringen, zoals mogelijke importtarieven in de VS, zorgen voor verschuivingen op de wereldmarkten. Bedrijven passen hun logistieke ketens aan en verplaatsen de productie naar economisch stabielere regio’s zoals India en Oost-Europa. Dit vraagt om flexibele strategieën en snelle aanpassingen aan geopolitieke risico’s.
Voor Nederlandse exporteurs betekent dit dat zij sneller moeten inspelen op veranderingen. De Nederlandse export naar China daalde in 2024 al met 4,2%, en deze trend lijkt zich voort te zetten.
Kapitaal zonder richting
Private equity heeft recordbedragen beschikbaar, maar vindt steeds minder aantrekkelijke investeringsmogelijkheden in Europa. Regeldruk en lage economische groei maken de EU minder aantrekkelijk, terwijl de VS met belastingvoordelen en deregulering kapitaal aantrekt.
In 2024 stroomde €5,3 miljard minder risicokapitaal naar Europese startups. Nederlandse bedrijven riskeren dat investeringen naar het buitenland vloeien, tenzij ze inzetten op schaalvergroting, fusies of innovatieve samenwerkingen.
Nederlandse bedrijven heroverwegen hun toeleveringsketens en kijken naar productie buiten China, vooral in India en Oost-Europa. Diversificatie van markten is dus cruciaal, met toenemende focus op India en opkomende markten. Kostenbeheersing en innovatie blijven essentieel om concurrerend te blijven in een complex geopolitiek speelveld.
De schaarsteparadox: geld versus grondstoffen
Waar geld in overvloed is binnen financiële markten, blijft fysieke schaarste een rem op groei. De woningmarkt stijgt met 6,1%, terwijl nieuwbouw achterblijft door regelgeving en hoge bouwkosten. In andere sectoren geldt hetzelfde: bedrijven kunnen en willen groeien, maar worden beperkt door een tekort aan personeel, materialen of infrastructuur. Dit leidt tot stijgende prijzen en een structureel tekort aan essentiële productiemiddelen.
Nederland staat voor keuzes door schaarste op meerdere fronten, maar ook voor maatschappelijke gevolgen zoals groeiende ongelijkheid, energiearmoede en druk op de zorg. Dit vereist strategisch beleid voor een eerlijke verdeling van middelen en duurzame oplossingen voor de toekomst.
3: Sociaal
Politieke onvrede en polarisatie blokkeren effectief bestuur
Wereldwijd leiden onvrede en wantrouwen tot regeringswisselingen en een opkomst van populistisch en nationalistischer beleid. In Nederland is het vertrouwen in de politiek laag; veel burgers voelen zich niet gehoord, wat leidt tot frustratie en machteloosheid.
Tegelijkertijd neemt de polarisatie toe, met verscherpte meningsverschillen en verharding in het debat. Dit resulteert in politieke impasses en suboptimale compromissen, waardoor effectief bestuur wordt belemmerd en de kloof tussen burger en politiek verder groeit.
Echt of nep? De ‘lokale’ herkomst wordt belangrijker
Met de groei van AI en nepcontent vervaagt de grens tussen echt en oplichting, zelfs op voorheen betrouwbare platforms. Dit versterkt de behoefte aan lokale betrouwbaarheid. Mensen zullen meer vertrouwen zoeken in nabijheid, zoals lokale merken en bedrijven, en hun internetafhankelijkheid actief proberen te beperken.
Waar consumenten vroeger hun identiteit moesten bewijzen, wordt nu vaker van bedrijven verwacht dat zij transparant en betrouwbaar zijn, wat lokale ondernemingen een concurrentievoordeel kan geven.
Tegenstellingen in bestaanszekerheid
In de Nederlandse samenleving worden de verschillen in bestaanszekerheid steeds zichtbaarder. De kloof groeit tussen mensen die zich economisch veilig voelen en zij die moeite hebben rond te komen, mede door stijgende woonlasten, energiekosten en inflatie. Dit leidt tot onzekerheid over basisvoorzieningen zoals huisvesting, zorg en werk.
De spanning wordt versterkt door verschillen in prioriteiten: voor sommigen ligt de focus op economische stabiliteit, terwijl anderen strijden voor sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Deze tegenstellingen vergroten de polarisatie en zorgen voor frustratie in de samenleving, wat vraagt om beleid dat de bestaanszekerheid voor iedereen waarborgt.
Offline is het nieuwe online
Het vertrouwen in AI is verdeeld: terwijl bedrijfsleiders de technologie omarmen vanwege productiviteitswinst en nauwkeurigheid, wantrouwt bijna de helft van de Nederlanders AI en pleit voor strengere regelgeving. Dit digitale wantrouwen beïnvloedt het consumentengedrag; ondanks de populariteit van online winkelen groeit de voorkeur voor fysieke winkels en lokale ervaringen.
Mensen zoeken meer tastbare interacties en echt contact, mogelijk als reactie op de toenemende digitalisering en AI-gedreven veranderingen.
DEIcide
Hoewel bedrijven de afgelopen jaren hebben geïnvesteerd in diversiteit, gelijkheid en inclusie (DEI), ontbreekt vaak een structureel beleid. Dit kan leiden tot een ‘draaideur-effect’, waarbij talenten vertrekken door een gebrek aan een inclusieve werkcultuur. Veel werknemers zijn niet op de hoogte van DEI-initiatieven, terwijl zij inclusie wel belangrijk vinden.
Tegelijkertijd zien we een tegenbeweging: steeds meer bedrijven, waaronder Amazon en Accenture, nemen afstand van DEI-beleid onder druk van maatschappelijke en politieke verschuivingen.
4: Technologie
Van cloud naar edge, van software naar hardware
We zullen steeds vaker AI dichter bij de data brengen in plaats van andersom. Naar verwachting zal 50% van de wereldwijde data in 2025 gegenereerd worden door edge-apparaten. De Nederlandse edge-markt zal tot 2030 jaarlijks met ongeveer 42% groeien. Tegelijkertijd zal de stijgende energievoetafdruk van AI, die in 2027 evenveel energie zal verbruiken als Nederland, bedrijven ertoe aanzetten te investeren in energie-efficiëntie en opslag voor data.
Daarnaast maken bedrijven zich zorgen over de leveringszekerheid van onder andere chips, waardoor hardware een strategisch belangrijk onderwerp wordt voor veel bedrijven dit jaar.
Exodus van AI-bedrijven en talent?
De VS verwacht een versoepeling van de AI-regulering onder Trump, terwijl de EU strengere transparantie-eisen handhaaft via de AI Act. Dit vergroot het risico dat Nederlands AI-talent en startups naar de VS trekken, aangetrokken door minder beperkingen en grotere investeringen.
In Nederland kampen veel start- en scale-ups met financieringsuitdagingen. Om de concurrentiepositie te versterken, moet Nederland, met zijn krappe arbeidsmarkt, investeren in AI-infrastructuur en subsidies, zodat bedrijven hier blijven en AI effectief wordt ingezet voor onder andere productiviteitsgroei.
Digitale soevereiniteit en robuustheid
Nederland is sterk afhankelijk van Amerikaanse cloud- en technologiebedrijven, wat risico’s oplevert, zoals een mogelijke VS-EU-handelsoorlog en systeemrisico’s in de financiële sector, volgens de AFM. De Amerikaanse Cloud Act botst met de Europese AVG door verplichte data-uitwisseling met de VS. Om deze afhankelijkheid te verkleinen, werkt Nederland met de EU aan een eigen digitale infrastructuur en streeft lokaal naar digitale onafhankelijkheid tegen 2030.
Ondertussen heerst bij Amerikaanse techbedrijven het narratief dat Europa hen enkel reguleert.
Automatisering en robotica als oplossing voor operationele uitdagingen
Robotica helpt de maakindustrie met het tekort aan arbeidskrachten door repetitieve en gevaarlijke taken te automatiseren, zodat mensen zich op complexere taken kunnen richten. Collaboratieve en goedkope roboticaoplossingen vinden toepassing in sectoren met verschillende precisie-eisen. Daarnaast groeien markten zoals bouw, laboratoriumautomatisering en opslag door de vraag naar binnenlandse productiecapaciteit en kostenefficiëntie.
Cybersecurity
Voor Nederlandse bedrijven wordt cybersecurity steeds belangrijker door strengere regelgeving (zoals de NIS2-richtlijn) en een toename van cyberdreigingen zoals ransomware en supply chain attacks. Banken, techbedrijven en de overheid investeren in Zero Trust en AI-gedreven dreigingsdetectie om realtime aanvallen te voorkomen.
Daarnaast bereiden bedrijven zich voor op post-quantum cryptografie, aangezien quantumcomputers in de toekomst bestaande encryptie kunnen breken. Dit dwingt Nederlandse organisaties om hun digitale weerbaarheid en beveiligingsstrategieën continu te verbeteren.
5: Ecologie
Nederland: Koploper én achterblijver in Europa
Nederland heeft een sterke reputatie op het gebied van watermanagement en circulaire economie, met geavanceerde recycling en innovatieve deltatechnologieën. Maar op andere ecologische fronten lopen we achter: onze waterkwaliteit behoort tot de slechtste van Europa en stikstofuitstoot blijft een probleem. Ook CO2-reductie blijft achter, terwijl landen als Zweden en Frankrijk sneller verduurzamen met kernenergie en waterstof.
Om onze koppositie te behouden, moeten we investeren in structurele oplossingen en sneller schakelen in de energietransitie.
Zorgen de VS voor een Nederlandse ‘greenlash’?
Een déjà vu is het zeker. De terugtrekking van de VS uit het Klimaatakkoord van Parijs roept zorgen op over een ‘greenlash’, waarbij andere landen verduurzaming afremmen. Dit kan ertoe leiden dat het Westen leiderschap op verduurzaming en de energietransitie verliest. De EU waarschuwt dat de tijd om onder 1,5 graden Celsius opwarming te blijven snel afneemt en roept op tot het stopzetten van fossiele subsidies in 2025.
Europa moet zijn klimaatleiderschap versterken om de energietransitie veilig te stellen, ongeacht internationale onzekerheden.
Gaat Nederland mee in China’s ‘groene leiderschap’?
China is allang niet meer alleen producent van zonnepanelen, maar domineert groene technologie met wereldleiders in EV’s zoals BYD en NIO. De grootste innovaties in batterijtechnologieën komen uit China en het land loopt voor op schema om te verduurzamen. De EU erkent de kansen, maar onderzoekt ook mogelijke oneerlijke concurrentie door Chinese staatssteun.
Voor Nederland biedt samenwerking met China toegang tot geavanceerde innovaties, maar een te grote afhankelijkheid brengt risico’s met zich mee. De uitdaging ligt in het balanceren tussen samenwerking en strategische autonomie, om de energietransitie te versnellen zonder de eigen industrie te ondermijnen.
De energietransitie in Nederland: nog niet zelfvoorzienend
Nederland kampt met netcongestie: in 2024 wachtten 10.000 bedrijven op een aansluiting, vergeleken met 6.000 in 2023. Tegelijkertijd blijft Nederland afhankelijk van energie-import door de afbouw van gaswinning.
Slimme oplossingen zoals warmtepompen en slimme laadpunten kunnen het net ontlasten, maar de infrastructuur blijft een knelpunt. Investeringen in netcapaciteit en flexibiliteit zijn cruciaal om de energietransitie te versnellen en de afhankelijkheid te verkleinen.
Van watermanager naar waterkwaliteit
Nederland staat wereldwijd bekend om zijn watermanagement, maar paradoxaal genoeg is onze waterkwaliteit een van de slechtste in Europa. PFAS-vervuiling, stikstofdepositie en pesticiden bedreigen drinkwaterbronnen en natuurgebieden.
Terwijl andere Europese landen strengere regulering en effectieve saneringen hebben doorgevoerd, blijft Nederland worstelen met een versnipperd beleid en trage handhaving. Een strengere aanpak van industriële lozingen en snellere innovatie in waterzuivering zijn noodzakelijk om onze koppositie als waterland te behouden.
6: Demografie
Slimme en/of strikte migratie?
Groeiende zorgen in Nederland hebben geleid tot aanscherping van het migratiebeleid. Ondertussen wijzen demografische prognoses op een afname van het arbeidsaanbod met 4,3% tussen 2025 en 2040. Experts noemen juist arbeidsmigratie als mogelijke oplossing voor de verlichting van de arbeidsmarktkrapte in Nederland.
Een integrale visie op migratie is essentieel om de balans te vinden tussen een streng migratiebeleid en de behoefte aan arbeidskrachten, waarbij zowel economische als maatschappelijke belangen in acht worden genomen.
Multigenerationele diensten en woningen
Economische stagnatie, stijgende zorgkosten, grote personeelskrapte in de zorg, een woningtekort dat in 2024 geraamd wordt op meer dan 400.000 woningen en een toenemend aantal 65-plussers en eenpersoonshuishoudens zorgen voor een steeds grotere druk op de woningmarkt.
Multigenerationeel wonen kan een oplossing bieden door verschillende generaties onder één dak te huisvesten. Dit verlicht niet alleen de woningnood, maar draagt ook bij aan het delen van zorgverantwoordelijkheden en het verminderen van zorgkosten.
Ruimtegebrek wordt echter
Nederland staat voor een complexe uitdaging: in de beperkte ruimte die we hebben willen we wonen, werken, de natuur in, landbouw behouden, energie winnen en recreëren. Waar gemeenten, overheden, natuur-, landbouw- en energieorganisaties elkaar nu verdringen, is er behoefte aan een integrale benadering om deze concurrerende claims in balans te brengen. Het wordt tijd voor scherpe keuzes en innovatieve concepten om onze ruimte evenwichtig en duurzaam in te richten.
Herstel van écht werkgeluk
Werknemers zoeken meer betekenis in werk, terwijl relaties met werk transactioneler worden. Dit vraagt om een nieuwe rol voor werkgevers: investeren in welzijn, persoonlijke groei en een betekenisvolle cultuur. Door technologie te combineren met menselijke behoeften, kunnen organisaties werkgeluk en productiviteit in balans brengen.
Een groeiend tekort aan handen
De Nederlandse arbeidsmarkt kampt met een groeiend tekort, vooral in sectoren zoals zorg, techniek en onderwijs. Door vergrijzing stijgt het aandeel 65-plussers naar 26% in 2040, terwijl het aantal werkenden daalt. Arbeidsmigratie biedt kansen om deze tekorten op te vangen, maar roept ook vragen op over huisvesting en integratie. Een combinatie van arbeidsmigratie, ouderenparticipatie en omscholing is nodig om de arbeidsmarkt duurzaam en toekomstbestendig te houden.
Toename van flexwerk en hybride werken
Vaste contracten worden schaarser en het aantal freelancers, zzp’ers en platformwerkers blijft groeien. Dit leidt tot nieuwe uitdagingen rondom sociale zekerheid, arbeidsvoorwaarden en collectieve onderhandelingsmacht, terwijl ondernemers en zelfstandigen balanceren tussen flexibiliteit en juridische risico’s (zoals de Wet DBA).
