Nederlandse gemeenten blijven op financiële ramkoers liggen
Vele Nederlandse gemeenten stevenen af op grote begrotingsproblemen. Dat concluderen onderzoekers van BDO na een doorlichting van de financiële huishouding van gemeenten.
Door forse bezuinigingen van de Nederlandse regering, liggen veel gemeenten op financiële ramkoers. Vanaf volgend jaar steekt de Rijksoverheid namelijk €2,5 miljard minder in het gemeentefonds – de voornaamste inkomstenbron van gemeenten.
Door veel politici, ambtenaren, journalisten en andere betrokkenen wordt 2026 ook wel het ravijnjaar genoemd. Uit een terugkerend onderzoek van BDO blijkt dat gemeenten in dat jaar naar verwachting uitkomen op een gezamenlijk begrotingstekort van €1,4 miljard.
Voor de studie analyseerden de onderzoekers van het accountants- en adviesbureau de meerjarenbegrotingen van alle 342 Nederlandse gemeenten tot en met 2028.
Tussen 2024 en 2028 hebben 76 gemeenten per saldo een overschot van €1,3 miljard, terwijl 266 gemeenten voor diezelfde periode rekening houden met een tekort van €5,2 miljard.
“De gemeenten hebben allemaal zo hun eigen manier om te anticiperen op het ravijnjaar”, zegt Marc Steehouwer van BDO. “Sommige gemeenten hebben reeds maatregelen getroffen, andere niet. Dat komt deels doordat de financiële mogelijkheden van gemeenten verschillen.”
De recentste jaarrekeningen van gemeenten dateren uit 2023. Op basis van die documenten stelden de onderzoekers van BDO vast dat gemeenten in dat jaar bij elkaar opgeteld uitkwamen op een begrotingsoverschot van zo’n €1,7 miljard.
Toch zaten sommige gemeenten in 2023 al in de financiële problemen. Onder hen ook enkele van de grootste gemeenten, zoals Rotterdam – dat uitkomt op een negatief resultaat van zo’n €60 miljoen – en Utrecht, met een tekort van circa €17 miljoen.
Elders werden juist behoorlijk positieve resultaat geboekt. Zo kwam Amsterdam uit op een overschot van meer dan €120 miljoen in 2023, terwijl Nijmegen ruim €12 miljoen overhield. Verder waren er in 2023 vier provincies met enkel gemeenten zonder begrotingstekort: Flevoland, Zeeland, Drenthe en Groningen.
De problemen stapelen zich op
Aan de hand van de resultaten van 2023 en de begrotingen van 2024 tot en met 2028, stelde BDO vast hoe gemeenten er momenteel voorstaan. Ten eerste verwachten de onderzoekers dat het gezamenlijk begrotingstekort van gemeenten dit jaar oploopt naar €667 miljoen.
Op de langere termijn stapelen de financiële problemen zich verder op. “Zolang de inkomsten vanuit het Rijk tegenvallen en de kosten van met name de jeugdzorg blijven stijgen, blijven de gemeentelijke financiën onder druk staan”, zegt Marc Steehouwer, partner bij BDO.
Daarbij komt dat gemeenten in de huidige kabinetsplannen veel nieuwe taken en verantwoordelijkheden krijgen, voorlopig nog zonder structurele compensatie. Voorbeelden zijn het verbeteren van de schuldhulpverlening, het aardgasvrij maken van woningen vóór 2050 en de hervorming en herziening van het toeslagen- en belastingstelsel.
Gemeenten worstelen met het onzekere financiële perspectief. Ze vinden het nemen van beslissingen over bezuinigingen lastig, en hopen nog steeds op extra middelen vanuit het Rijk. “Maar wachten is geen optie meer”, benadrukt Steehouwer. “Kom in actie, wees zorgvuldig bij het doorvoeren van maatregelen en benut beschikbare reserves om het ravijn te overbruggen.”
