Nederlandse gemeenten liggen volgens BDO op financiële ramkoers
Ondanks de positieve resultaten in de afgelopen jaren, liggen Nederlandse gemeenten op financiële ramkoers. Hiervoor waarschuwt advieskantoor BDO op basis van eigen onderzoek.
In het rapport van het accountants- en adviesbureau is te lezen dat de ruim 340 gemeenten die ons land telt bij elkaar opgeteld in 2022 zo’n €3,7 miljard overhielden. In vergelijking met de meting daarvoor is het resultaat bijna verdubbeld: toen kwamen de gemeenten samen uit op circa €1,8 miljard.
Het huidige positieve resultaat is vooral een gevolg van extra rijksmiddelen die gemeenten in 2022 hebben ontvangen, zoals de energietoeslag, zegt Rob Bouman van BDO. “Gemeenten hielden ook geld over doordat de uitvoering van plannen vertraging opliep. Verder hebben meerdere gemeenten hogere opbrengsten gerealiseerd uit grondexploitaties.”
Bij 92% van de gemeenten was in 2022 sprake was van een financieel overschot. Bij elkaar opgeteld gaat het om zo’n €3,9 miljard.
Bij 8% van de gemeenten was sprake van een tekort. Het ging om een totaalbedrag van €140 miljoen. Een aanzienlijk deel van deze gemeenten concentreert zich ten westen van Eindhoven. Het gaat om Oirschot, Veldhoven, Son en Breugel, Best, Hilvarenbeek en Oisterwijk. Aan de andere kant van de provincie schrijven twee andere gemeenten – Moerdijk en Steenbergen – ook rode cijfers.
Onzekere toekomst
Ondanks dat het momenteel gemiddeld genomen wel prima lijkt te gaan met onze gemeenten, is hun financiële toekomst erg onzeker, stellen de onderzoekers van BDO. Dit heeft alles te maken met nationaal overheidsbeleid: vanaf 2026 verlaagt het Rijk zijn toelage aan gemeenten met €3 miljard.
Verschillende gemeentelijke politici en andere insiders noemen 2026 dan ook het “financieel ravijnjaar”, vertelt Bouman. “De taken en opgaven van gemeenten zijn de afgelopen jaren alleen maar toegenomen, terwijl de financiële middelen afnemen. Wat dat betreft is de balans zoek.”
Voor dit jaar houden de Nederlandse gemeenten bij elkaar opgeteld rekening met een tekort van zo’n €550 miljoen, het jaar erop met een overschot van ruim €760 miljoen. Voor 2026 rekenen ze echter op een tekort van ongeveer €1,1 miljard, het jaar erna op een tekort van €1 miljard.
Het onderzoek van BDO laat zien dat de miljardentekorten in 2026 en 2027 verspreid zijn over de ruime meerderheid van de gemeenten. Zo verwachten meer dan 280 van de 342 gemeenten (ruim 80%) voor die twee boekjaren een tekort op hun begrotingsbalans.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) adviseerde gemeenten enige tijd geleden om niet-sluitende begrotingen in te dienen. Op die manier wordt het voor de Rijksoverheid in rapportages zichtbaar hoe problematisch de financiële situatie van de meeste gemeenten is, meent de VNG.
Er gaan stemmen op om het takenpakket van gemeenten uit te kleden. Jaren geleden bewandelde de Rijksoverheid de omgekeerde weg. Sinds 2015 hebben gemeenten – als gevolg van de drie grote decentralisaties – meer verantwoordelijkheden op thema’s als zorg, welzijn, jeugdzorg, arbeidsmarkt en asielopvang. Door centralisatie kunnen gemeenten (mogelijk) financieel worden ontlast.
Lees ook: ‘Anticipeer tijdig op financieel ravijnjaar voor sociaal domein’
Provincie
Voor zijn studie stelde BDO ook per provincie de gemeentelijke schulden vast. In absolute termen is de gemeentelijke schuld in de provincie Zuid-Holland – voor de periode 2023-2027 – het hoogst, gevolgd door Noord-Brabant en Flevoland.
In relatieve termen – de totale schuld van gemeenten per provincie per inwoner – heeft Zuid-Holland opnieuw de hoogste schuld. Utrecht neemt de tweede plek in, Flevoland staat wederom derde. Noord-Holland, Zeeland en Limburg komen zowel in absolute als relatieve termen op een positief resultaat uit.
