BDO-benchmark: 8 op de 10 gemeenten boekt zwarte cijfers
Gemeenten staan er op financieel vlak goed voor. Bijna acht op de tien gemeenten sloot het coronajaar 2021 af met zwarte cijfers, blijkt uit een doorlichting van BDO. Toch moet de echte klap nog komen, waarschuwt het rapport tegelijkertijd.
Om de financiële gezondheid van gemeenten in kaart te brengen, hebben rekenmeesters van accountants- en advieskantoor BDO de jaarrekeningen van zo’n 450 gemeenten (over het jaar 2021) onder de loep genomen. Ook keken ze naar de meerjarenbegrotingen voor de periode 2023-2026.
Het algehele plaatje is gerust rooskleurig te noemen. Over 2021 noteerden de destijds 352 gemeenten een gezamenlijk overschot van €1,8 miljard, terwijl dit over 2020 nog €0,5 miljard was (exclusief de eenmalige resultaten van €4,1 miljard als gevolg van de verkoop van Eneco-aandelen).
De gemiddelde solvabiliteit van gemeenten – het eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen – steeg voor het tweede jaar op rij licht: van 34,8% in 2020 naar 36,4% in 2021. En: de schuldpositie van gemeenten daalde in 2021 verder naar 41%. In 2020 was deze nog 42% en het jaar daarvoor nog 49%.
Verder lezen: Vermogen van Nederlandse gemeenten gestegen naar €36 miljard.
De onderzoekers plaatsen echter twee kanttekeningen bij de goede resultaten, die in ogenschouw genomen dienen te worden. Allereerst is het overschot veroorzaakt doordat het geld niet uitgegeven kon worden.
BDO-partner Rob Bouman: “Een deel van de extra rijksmiddelen is pas eind 2021 beschikbaar gekomen en kon in 2021 niet meer worden besteed. Ook vanwege corona, tekorten bij leveranciers of personele tekorten bleef geld liggen. Financieel gezien is er dan geld over.”
Daarnaast konden de gemeenten rekenen op een forse bijdrage vanuit de staat. Gezamenlijk ontvingen gemeenten in 2021 €35 miljard uit het gemeentefonds.
Naar de toekomst toe is het rapport van BDO minder positief. De onderzoekers stellen zelfs dat gemeenten “met angst en beven uitkijken naar de nabije toekomst.” De boosdoener: de forse afnamen van geld uit het gemeentefonds, in combinatie met de steeds groter wordende opgaven waar gemeenten voor staan.
Waar het kabinet dit jaar meer geld beschikbaar maakt uit het gemeentefonds (€39 miljard in 2022, bijna €40,5 miljard in 2023), loopt de uitkering vanaf 2024 echter in stappen terug naar €36 miljard in 2026. Volgens BDO rekenen gemeenten met de huidige plannen op een gezamenlijk tekort van €600 miljoen in 2026. “Daarmee zou 60% van de gemeenten in de rode cijfers terechtkomen.”
Tegelijkertijd krijgen gemeenten steeds meer een rol in de uitvoering van grote dossiers als energie, digitalisering, migratie en zorg, en de arbeidsmarkt.
“Deze onzekerheid en deze dreigende begrotingstekorten maken het erg lastig om structureel beleid te maken en te investeren in de maatschappelijke opgaven die er zijn”, legt Bouman uit. “Het kabinet heeft weliswaar toegezegd de financiële verhoudingen tussen Rijk en decentrale overheden te herzien, maar over de concrete invulling hiervan is tot op heden geen duidelijkheid gegeven.”
Die onzekerheid – zowel financieel als met betrekking tot taken en verantwoordelijkheden – speelt gemeenten parten, besluit Bouman. “Gemeenten hebben behoefte aan rust en duidelijkheid. En de samenwerking met het Rijk moet flink verbeteren.”
