SeinstravandeLaar onderzoekt effecten ambtelijke fusies

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft organisatieadviesbureau SeinstravandeLaar opdracht gegeven onderzoek te doen naar de effecten van ambtelijke fusies op de participerende autonome gemeenten. Het onderzoek moet leiden tot een meer algemeen beeld over het daadwerkelijk functioneren en presteren van ambtelijke fusies in de praktijk.

Gemeenten zijn anno 2015 steeds vaker genoodzaakt samen te werken. Het vraagstuk ‘meer met minder’ ligt daar in belangrijke mate aan ten grondslag. Gemeenten worden meer en meer ‘de eerste overheid’, waarvan de decentralisaties (jeugdzorg, Wmo, participatiewet) een duidelijk voorbeeld zijn, maar moeten deze (complexe) taken uitvoeren met krimpende budgetten. Dat gecombineerd met innovaties in bijvoorbeeld dienstverlening aan inwoners en ondernemers, zorgt ervoor dat gemeenten elkaar in heel Nederland opzoeken om hun krachten te bundelen. Soms op één of enkele taken, maar in toenemende mate leidt dit ook tot het volledig samenvoegen van alle ambtelijke capaciteit tussen gemeenten. In navolging van de BEL Combinatie (ambtelijke fusieorganisatie van Blaricum, Eemnes en Laren), die als pioniers op dit terrein dienden in 2008, telt Nederland inmiddels 16 ambtelijke fusieorganisaties, waarin ruim 40 gemeenten participeren.

Het effect van ambtelijke fusies?
Om het effect van ambtelijke fusies te begrijpen heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de hulp ingeschakeld van SeinstravandeLaar. Het organisatieadviesbureau uit Culemborg richt zich op opdrachtgevers in de publieke sector en werd eind vorig nog erkend als beste organisatiebureau voor de overheid. 

SeinstravandeLaar heeft ruime ervaring op het gebied van ambtelijke fusies: zo begeleidde het bureau de ambtelijke fusieprocessen van Stede Broec, Enkhuizen en Drechterland, van de gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel en is zij actief voor de ambtelijke fusie tussen Bergen-NH, Uitgeest, Castricum en Heiloo. Ook voerde zij eerder dit jaar de evaluatie uit van de BEL Combinatie.

Daarnaast lanceerde het bureau in 2014 samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS) het kennisplatform Ambtelijkefusie.nl. Volgens de adviseurs van SeinstravandeLaar was er namelijk weliswaar sprake van een stijgende populariteit van het thema, maar slechts een beperkte mate van kennisdeling op dit gebied. De initiatiefnemers stelden het volgende doel voor het platform: ‘een online en offline community te zijn voor professionals die werkzaam zijn op het snijvlak van ambtelijke fusies’.

Onderzoek
Als onderdeel van de opdracht voor het ministerie van BZK onderzoekt SeinstravandeLaar de effecten van ambtelijke fusies op de participerende autonome gemeenten. Daarmee moet een algemeen beeld ontstaan over het daadwerkelijk functioneren en presteren van ambtelijke fusies in de praktijk. Bovendien moet het empirische onderzoek ook een bijdrage leveren aan de kennispositie en de beleidsontwikkeling ten aanzien van ambtelijke fusies van het Ministerie. In de kern gaat het onderzoek in op de belangrijkste motieven en doelen van gemeenten om ambtelijk te fuseren, brengt het de aansturingsmogelijkheden van ambtelijke fusieorganisaties door colleges en raden in kaart en wordt het feitelijk functioneren en presteren (kwaliteit en kwantiteit) onderzocht.

In het kader van het onderzoek worden 11 cases uitgebreid in beeld gebracht. Daaronder bijvoorbeeld operationele ambtelijke fusies (zowel gelijkwaardige als ongelijkwaardige partners), gemeenten die met elkaar bouwen aan een ambtelijke fusieorganisatie die op afzienbare termijn zal starten, initiatieven tot ambtelijke fusie die gestrand zijn en een ambtelijke fusie die zich heeft doorontwikkeld tot een herindeling. Uit deze 11 cases worden ‘rode draden’ gedestilleerd, welke in november van dit jaar worden aangeboden aan het Ministerie van BZK.