Herindeling.nl bundelt trends en expertise over gemeentelijke fusies
SeinstravandeLaar heeft een nieuwe community gelanceerd: Herindeling.nl. Het initiatief dient als een online en offline expertisecentrum voor raadsleden, bestuurders en ambtenaren betrokken bij of geïnteresseerd in herindelingen tussen gemeenten.
De start van het nieuwe platform is volgens Stan van de Laar, partner bij SeinstravandeLaar, een antwoord op het groeiende aantal herindelingen in gemeenteland. In de afgelopen zeven jaar is het aantal gemeenten in Nederland gedaald van 431 in 2010 tot rond de 388 stuks nu. De daling van het aantal gemeenten is echter niet een uniek kenmerk van de huidige periode – het past in een tendens die al decennia lang zichtbaar is. Telde ons land in de jaren vijftig nog circa 1.000 gemeenten, in de jaren tachtig waren dit er ruim 800 en rond de eeuwwisseling stond de teller op 537.
Belangrijkste drijfveer achter de trend is de wens om grotere gemeenten te creëren, die meer daadkracht hebben in de uitvoering van beleid. Ook is het de gangbare gedachte dat schaalvergroting leidt tot meer effectiviteit in beleid en bestuur, een hogere efficiency in de bedrijfsvoering en meer kapitaalkracht om te kunnen investeren in innovatieve dienstverlening voor burgers en bedrijfsleven.
“Bij herindeling zoeken gemeenten steeds weer naar manieren en vormen om enerzijds de identiteit van dorpen en kernen in stand te houden, de kracht van de gemeenschap te blijven benutten en de afstand tot bestuurders kort te houden, en anderzijds om de (innovatie)kracht te benutten van de schaalvoordelen van de nieuw te vormen grotere gemeente. Sterker ‘afschalen’ door opschalen is het adagium”, licht Van de Laar toe.
Door deze opschalingstendens is het aantal gemeenten met minder dan 20.000 inwoners sterk gedaald, terwijl het aantal 100.000+ gemeenten juist fors is toegenomen. Gemiddeld genomen heeft een Nederlandse gemeente anno 2017 boven de 45.000 inwoners. Met 941 inwoners is Schiermonnikoog anno 2017 de kleinste gemeente. In 1900 waren er nog meer dan honderd gemeenten met een lager inwonertal.
Voor de komende jaren ligt het in de verwachting dat de trend zich verder doorzet. Als onderdeel van het regeerakkoord van Rutte III wordt het verbeteren van de bestuurskracht van provincies en gemeenten die ‘achterblijven’ een belangrijk focusgebied. Bovendien wil het kabinet dat provincies de gemeenten die zich té sterk afhankelijk hebben gemaakt van ambtelijke samenwerkingsverbanden scherper onder de loep nemen.
Recent is bekendgemaakt dat per 1 januari 2018 vier nieuwe gemeenten zullen ontstaan: gemeenten Zevenaar, Westerwolde, Midden-Groningen en Waadhoeke. En per 1 januari 2019 ontstaan in ieder geval de nieuwe gemeenten: Altena, Beekdaelen, Groningen, Haarlemmermeer, Het Hogeland, Hoeksche Waard, Noardeast-Fryslân, Vijfheerenlanden, Westerkwartier, Alblasserwaard (voorlopige naam), West Betuwe en Noordwijk.
Herindeling.nl
Voor ambtenaren, bestuurders en raadsleden die betrokken zijn bij een herindelingsproces is de kans hoog dat ze voor het eerst zo’n traject meemaken. Gezien de complexiteit van een herindeling – die onder meer bestaat uit het herdefiniëren van beleid, het ontwerpen van een nieuwe organsiatie en het uitwerken van processen die passen bij de nieuwe situatie – is het delen van kennis en kunde een belangrijke randvoorwaarde voor succes. Omdat hier nog geen expertisecentrum voor was, heeft SeinstravandeLaar, een bureau dat veel ervaring heeft met het begeleiden van samenwerkings- en fusieprocessen tussen gemeenten, besloten om het gat in de markt op te vullen met Herindeling.nl.
Van de Laar: “Met Herindeling.nl verbindt SeinstravandeLaar de in het land aanwezige kennis en ervaring rondom herindelingsprocessen. Onder het motto ‘gemeenten die herindelen, delen’ is Herindeling.nl een expertisecentrum van, voor en door gemeenten.” De website, die sinds kort live is, presenteert nieuws en trends over herindelingen, geeft innovatieve herindelingsgemeenten een podium (dossiers), deelt via blogs ervaringen uit de praktijk, geeft antwoord op dé vragen rondom herindeling en biedt een platform om documenten met elkaar te delen. “Zo helpen gemeenten elkaar om de volgende stap te zetten”, aldus de partner van het adviesbureau.
Het is voor SeinstravandeLaar, dat acht jaar geleden werd opgericht, niet de eerste keer dat het een expertisecentrum voor stakeholders in het publieke domein creëert. In 2014 bundelde het bureau zijn krachten met VNG voor de lancering van Ambtelijkefusie.nl, een platform dat recentelijk in een geheel nieuw jasje werd gestoken.
Opvallend is dat deze kennisinitiatieven afkomstig zijn van een relatief kleine speler in de consultancymarkt voor de publieke sector. Met een team van vijftien adviseurs is SeinstravandeLaar veel kleiner dan grote partijen in de markt zoals BMC, Berenschot of Twynstra Gudde. Toch sluit de stap volgens Van de Laar goed aan bij het ondernemende karakter van het bureau. Het “actief verspreiden en delen van kennis rondom bepaalde actuele thema’s in het openbaar bestuur” is onderdeel van de visie van het bureau. De voordelen van deze kennisdeling zijn tweeledig, aldus Van de Laar; enerzijds versterkt het de informatiepositie van (potentiële) opdrachtgevers, anderzijds helpt dit het bureau om adviseurs voortdurend op hoogte te houden van de actualiteit en inhoudelijke trends en ontwikkelingen.
“Als middelgroot bureau zetten wij erop in om op een overzichtelijk aantal thema’s ‘het landelijke debat’ te leiden: schaalvergroting én het denken en werken in ecosystemen van gemeenten is één van deze thema’s, net zoals de doorontwikkeling van omgevingsdiensten, opgaven gestuurd werken in provincieland en bijvoorbeeld het slim organiseren van de bedrijfsvoering in het sociaal domein”, vervolgt Van de Laar.
Ook wijst hij op de diepgaande expertise van het bureau op het gebied van herindelingsprocessen, wat het bureau vanuit de inhoud bij uitstek geschikt maakt om de rol van kennisleider op zich te nemen. De adviseurs van het bureau zijn bijvoorbeeld betrokken geweest bij de herindelingen van Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp en het herindelingsproces van Geldermalsen, Neerijnen en Lingewaal richting de nieuwe gemeente West Betuwe per 1 januari 2019. SeinstravandeLaar is hier volgens de partner veelal bij betrokken, van start tot eind: van het eerste verkennende onderzoek naar mogelijke scenario’s tot aan projectleiding en executie. Voor Landsmeer en Weesp voerde SeinstravandeLaar diverse onderzoeken uit naar de bestuurlijke toekomst van gemeenten.
Eerder deze maand lanceerde SeinstravandeLaar het label GNGMKRS, waarmee het bureau ervaren adviseurs en managers op interim basis levert aan gemeenten om hen te helpen bij het realiseren van hun veranderopgaven.
