Ondanks alle investeringen zijn ziekenhuizen nu minder productief dan 10 jaar geleden
Ondanks alle miljarden die zijn gevloeid naar verbeterprogramma’s, operational excellence en technologie, is de productiviteit van Nederlandse ziekenhuizen het afgelopen decennium nauwelijks gestegen, zo blijkt uit onderzoek van KPMG. Wat is er aan de hand?
In de studie komt naar voren dat de productiviteit van medewerkers sinds 2015 zelfs met 1% is afgenomen. De zorg is hierin niet uniek, ook in sectoren als cultuur, landbouw en de financiële sector is de productiviteit van mensen verhoudingsgewijs afgenomen.
Gezien de toenemende druk op de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg, is de ontwikkeling echter des te zorgelijker in deze sector. Door de vergrijzing en stijgende levensverwachting loopt de zorgvraag op, en met de groeiende personeelstekorten wordt deze steeds lastiger te beantwoorden. Tegelijkertijd zijn de kosten van ziekenhuizen verder toegenomen, waardoor de marges nu onder druk komen te staan.
In 2023 had slechts 14% van de ziekenhuizen een winstmarge boven de NVZ-norm van 2,5% (advies van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen). Door deze situatie kunnen veel ziekenhuizen niet de investeringen doen die nodig zijn, onder meer in de kwaliteit van de zorg, uitbreiding van de capaciteit en verduurzaming.
Waarom?
Wat zijn mogelijke verklaringen voor de afname in productiviteit? Arno de Vries, expert bij KPMG op het gebied van ziekenhuiszorg, geeft aan dat er een complex samenspel van factoren aan ten grondslag ligt.
Wat in ieder geval duidelijk is, is dat zorgprofessionals zoals verpleegkundigen en medisch specialisten anno 2024 meer tijd kwijt zijn aan administratieve taken. Door initiatieven van ziekenhuizen om datagedreven te werken, maar ook door regelgeving, kwaliteitsnormen en eisen vanuit zorgverzekeraars, is de druk op professionals om een administratie bij te houden toegenomen.
Hierdoor houden zorgprofessionals minder tijd over om te besteden aan patiëntgerelateerde zaken, zoals behandelingen.
“Bijkomende uitdaging voor de sector is dat de hoge administratieve druk het werkplezier vermindert”, zegt De Vries. “Zorgwekkend, want veel zorgmedewerkers kiezen juist voor het beroep vanwege het contact met patiënten.”
Een andere oorzaak die mogelijk meespeelt, is de introductie van het Hoofdlijnenakkoord MSZ (medisch-specialistische zorg) in 2018, waardoor er ieder jaar een bepaald maximumbedrag aan medisch-specialistische zorg uitgegeven kon worden en productiviteitsgroei vanaf dat moment beperkt beloond werd.
Een derde mogelijke verklaring ligt in de hoge verzuim- en uitstroomcijfers. Volgens schattingen heeft de sector te maken met een verloop van meer dan 20% per jaar. Dit betekent dat telkens veel nieuwe medewerkers moeten worden ingewerkt. Niet alleen zijn zijzelf in deze periode minder productief, ook de ervaren collega’s zijn hier tijd aan kwijt.
Een oplossing?
Nog belangrijker dan de oorzaken zijn de mogelijke oplossingen. Helaas schetst het KPMG-rapport geen rooskleurig beeld van de nabije toekomst: “De zorgvraag stijgt naar verwachting gemiddeld jaarlijks met 1,4%, terwijl het beschikbare geld om het aanbod aan te laten sluiten op de vraag, door afspraken in het IZA en het Hoofdlijnenakkoord 2024, minder hard zal groeien.”
Toch ziet KPMG wel mogelijkheden om de druk een beetje van de ketel te halen. Een deel van de oplossing kan zitten in het “voorkomen, verplaatsen en vervangen” van de zorgvraag, onder andere door meer in te zetten op gezond leven en andere vormen van preventie.
Daarnaast zal de efficiëntie van binnenuit moeten worden opgeschroefd – oftewel: meer doen met dezelfde middelen. Dit kan volgens KPMG deels met “optimalisatie, digitalisering en automatisering”.
“Het optimaliseren van zaken als OK-bezetting, bedbezetting en de verpleegkundige-patiënt ratio in de kliniek kan aanzienlijke verbeteringen opleveren”, schrijven de onderzoekers. “Daarnaast kan digitalisering en automatisering helpen bij het verminderen van administratieve lasten en het efficiënter inzetten van medewerkers.”
Lees ook: Digitalisering kan kwart personeelstekort in de zorg oplossen.
Bovendien “snijdt dit mes aan twee kanten”, geven ze aan. “Er gaat meer tijd naar contact met patiënten en het beroep wordt aantrekkelijker. Door dit soort administratieve lasten te verkleinen, kan de tijd die zorgmedewerkers besteden aan directe zorg met circa 5% tot 30% toenemen.”
