EY: Nederlandse zorgsector verkeert in financieel zwaar weer
De Nederlandse zorgsector verkeert in financieel zwaar weer, met een halvering van het gemiddelde rendement, een verdubbeling van verlieslijdende instellingen en groeiende financieringsproblemen. Dat blijkt onderzoek van EY.
Jaarlijks stelt EY een rapport op aan de hand van de financiële jaarverslagen van grote, Nederlandse zorginstellingen. Dit jaar gaat het om in totaal 785 instellingen, met een gezamenlijke omzet van bijna €80 miljard. Uit de analyse komt naar voren dat de zorgsector in ons land kampt met enorme financiële uitdagingen. Rob Leensen, partner bij EY: “We zagen het vorig jaar al aankomen, toen waren het nog donkere wolken en nu zijn die omgeslagen in noodweer.”
Dit noodweer komt onder andere tot uiting in het algehele, teruglopende rendement van zorginstellingen, dat in 2022 in ons land sterk is gedaald – met 0,8 procentpunt, van 1,9% naar 1,1%. De daling van het rendement wordt onder andere toegeschreven aan het gebrek aan compensatieregelingen tijdens het door Omikron geteisterde coronajaar.
Verdere dalingen van het rendement worden volgens de onderzoekers verwacht, mogelijk zelfs onder de 1,0%. Dit vertegenwoordigt bijna een halvering van het rendement en is het laagste rendement in tien jaar tijd, afgezien van een uitzonderlijk jaar in 2016, zo blijkt uit het rapport.
Daarin komt verder naar voren dat het aantal verlieslijdende zorginstellingen in ons land in 2022 is verdubbeld. Met andere woorden, zo’n 30% van de zorginstellingen draait verlies.
Oorzaken
De financiële problemen onder zorginstellingen zijn deels het gevolg van het opdrogen van coronasteunregelingen en een almaar stijgend ziekteverzuim. “Er wordt momenteel heel veel gevraagd van de zorg”, stelt Leensen: “We moeten ervoor zorgen dat de werkdruk afneemt en het werk weer leuker wordt. Verzuim is heel erg duur.”
Het verzuimpercentage lag volgens het rapport in 2022 op bijna 8%, waar het drie jaar eerder lag nog 6% betrof. En hoewel het verzuimpercentage hoog te noemen is, ligt het wel lager dan tijdens het eerste kwartaal van 2022, waar het schommelde tussen de 10% en 15%.
Het ziekteverzuim zorgt voor nijpende personeelstekorten. Tekorten die opgevuld dienen te worden, maar veel instellingen zien zich genoodzaakt om hiertoe duurdere zzp'ers in te huren. De inzet van externe krachten ligt momenteel op bijna 9%.
Overheid moet ingrijpen
Een zorgwekkende situatie vindt Ralph Poulssen, strategisch adviseur bij EY. “De constructie met zzp’ers holt de zorg financieel uit”, laat hij weten, om daar aan toe te voegen: “Je kunt van afzonderlijke instellingen niet verwachten dat ze die ontwikkeling aan banden kunnen leggen. De overheid kan dat wel.” Poulssen is dan ook van mening dat de overheid moet ingrijpen om de (ouderenzorg) op den duur overeind te houden.
Een conclusie vergelijkbaar met die uit een recent onderzoek van BDO, dat zelfs spreekt van een ‘code rood’ in de ouderenzorg. Onderzoekers van het kantoor namen onlangs zelf ook zo’n 800 zorginstellingen onder de loep. Ook zij zien de kwaliteit van de zorg achteruitgaan en vrezen dat tal van zorgorganisaties door alle ontwikkelingen (denk aan inflatie, stijgende energiekosten, hogere rentelasten) failliet zullen gaan. De overheid moet ingrijpen, stellen de onderzoekers.
Maar deze vergroot de problemen juist, berichtte NOS afgelopen afgelopen dinsdag: “In plaats van te zorgen voor een lastenverlichting, bezuinigt het kabinet fors op de ouderenzorg. Zo wordt het landelijke budget voor deze sector oplopend tot 2026 met 3% gekort”, wordt een somber vooruitzicht geschetst.
Aantrekken financiering lastiger
Of de overheid nu wel of niet inspringt, voor zorginstellingen is het, vooral door alle ontwikkelingen als gevolg van de coronacrisis, moeilijker geworden om financiering aan te trekken. In het laatste coronajaar is de kredietwaardigheid van de Nederlandse gezondheidszorg namelijk significant gedaald, zo schrijven de onderzoekers van EY in hun rapport.
De gemiddelde kredietrating is afgenomen van bbb+ naar bb+. Deze daling in rating kan leiden tot hogere financieringskosten en minder gunstige voorwaarden voor investeringen in de zorgsector. En hoewel de onderzoekers van EY concluderen dat de meeste subsectoren nog steeds een investment grade rating hebben, is het gemak waarmee financiering kon worden aangetrokken sterk verminderd.
Verschillen per sector
Waar een aanzienlijk deel van de Nederlandse zorgsector volgens het rapport van EY flink worstelt met alle uitdagingen en om uit de rode cijfers te blijven, is er tussen de verschillende sectoren binnen de zorg overigens wel sprake van grote verschillen.
Want waar volgens de onderzoekers ziekenhuizen, revalidatiecentra en zelfstandige behandelcentra hun financiële resultaten redelijk op peil weten te houden houden en in het begin van 2022 zelfs extra steun kregen, geldt dit niet voor de langdurige zorg voor de jeugd, gehandicapten en ouderen.
De handschoen oppakken
De adviseurs van EY doen in het rapport ook diverse aanbevelingen. Zo benadrukken zij onder andere de noodzaak van het aangaan van discussies over de gewenste kwaliteit van zorg en preventie om de financiële druk te verminderen. Ook zijn volgens hen samenwerking, slimmer organiseren, digitalisering en een heroverweging van het zorgsysteem nodig om de situatie te verbeteren.
Verder is het van groot belang om de personele krapte aan te pakken, bijvoorbeeld door parttimers te stimuleren om meer te werken en te zorgen voor betere personeelsplanning. Dit alles vereist bovendien een brede betrokkenheid van zowel de politiek als de zorginstellingen zelf om duurzame oplossingen te ontwikkelen en implementeren.
Al met al lijkt het 5 minuten voor twaalf in de zorgsector. Er is behoefte aan strategische veranderingen en samenwerking om de financiële stabiliteit van de Nederlandse zorgsector te waarborgen en ervoor te zorgen dat kwalitatieve zorg toegankelijk blijft voor de samenleving.
"We moeten actie ondernemen om de financiële gezondheid van de zorgsector te herstellen voordat de situatie onhoudbaar wordt”, besluit Leensen.
