Bouwen aan digitale transformatie binnen het onderwijs

15 september 2022 Consultancy.nl

Het onderwijs heeft moeite met het uitvoeren van zijn ambitieuze digitale transformatieagenda. Henri Pater, Jeroen Stoop (Mobilee) en Mark Timmermans (Ondivera) leggen uit waarom de transitie naar digitaal werken stroef kan gaan, en hoe onderwijsbestuurders de transitie kunnen versnellen én soepeler laten verlopen.

Het uitvoeren van digitale transformatietrajecten is een uitdaging voor bedrijven in iedere sector. Waar meer dan de helft van verandertrajecten de vooraf gestelde doelen niet weet te realiseren, ligt dit percentage op het gebied van digitalisering – volgens diverse schattingen – zelfs nog een stuk hoger, rond de twee derde.

In het onderwijs is de uitdaging van digitale transformatie niet anders, en mogelijk zelfs nog groter als gevolg van diverse factoren. Denk bijvoorbeeld aan te weinig in-house kennis van IT (mede door kleine IT-afdelingen of het gebruik van IT-outsourcing), een infrastructuur die over de hele linie relatief legacy is, of de complexiteit van het speelveld.

Bouwen aan digitale transformatie binnen het onderwijs

Ook ontbreekt het tal van onderwijstellingen aan een duidelijke visie op digitalisering en missen ze vaak de expertise en slagkracht om de implementatie van digitale oplossingen succesvol te verankeren binnen de organisatie.

Praktijklessen voor digitale transformatie

Bij Mobilee zien we dergelijke (en andere) uitdagingen regelmatig terug in de praktijk. Op basis van onze ervaringen heeft onze onderwijstak negen bewezen praktijklessen opgesteld die kunnen bijdragen aan een soepeler en effectiever digitaal transformatietraject:

1: Digitale vaardigheden voor onderwijspersoneel zijn onmisbaar
Het begint bij het onderkennen dat digitale vaardigheden onmisbaar zijn voor leerlingen, leraren, ondersteuners, leidinggevenden en bestuurders. De toekomst is digitaal, en alleen met de bijbehorende vaardigheden kunnen de werknemers van de toekomst voldoende meekomen.

Zij moeten dat (mede) leren op school, waaruit automatisch volgt dat de scholen zelf ook digitaal vaardig zijn en digitale vaardigheden over moeten kunnen brengen. Want hoe kun je anderen iets leren als je het zelf niet kunt?

Digitale vaardigheden zorgen voor digitaal bewustzijn en zijn ook belangrijk om een goede digitale strategie te bepalen. Het gaat dus niet alleen om de kundigheid om vaardigheden over te brengen of goed om te gaan met ICT-systemen. Het is ook nodig voor het verder ontwikkelen van de onderwijsinstellingen zelf. Nieuwe technologische ontwikkelingen zijn immers onmisbaar voor een goede bedrijfsvoering, ook bij onderwijsinstellingen.

Zo is bij Avans Hogeschool echt een ambitie ontwikkeld met onder andere een onderdeel technologie en data. De school heeft een beeld van de inzet van technologie om het onderwijs flexibeler en effectiever te maken.

Ook is men duidelijk over de inzet van learning analytics om de student handvatten te geven om hun leerproces effectiever en efficiënter in te richten, en kunnen begeleiders en docenten learning analytics gebruiken om de student beter te adviseren. Ook hebben ze een visie op leren in relatie tot technologie en data. Technologie is ondersteunend met als uitgangspunten: optimaal leren van studenten, de leerdoelen en de didactiek.

2: Management en bestuur onderwijs geven het voorbeeld
Management en bestuur moeten zelf digitaal vaardig zijn, bewust zijn en het verhaal uitdragen. Daarom is het verstandig als zij zichzelf verder ontwikkelen op het gebied van digitalisering. Management development-trajecten uitbreiden met digitale vaardigheden kan een mooie stap zijn. Hierin kan het management en ook het bestuur opgeleid en gecoacht worden om digitaal vaardiger te worden.

3: Aannamebeleid bij werving van onderwijspersoneel
Houd bij het aannemen van nieuwe mensen rekening met de digitaal-vriendelijke cultuur. Neem digitale kennis en competenties op als criteria in de werving van personeel. Dit geldt zowel voor management als medewerkers in andere functies (management en medewerkers).

4: Strategische personeelsplanning van het onderwijs
Werk ook in bredere zin aan de opbouw van het personeelsbestand. Zorg dat het een gemêleerd gezelschap wordt, waarin mensen met de juiste achtergrond en goede opbouw van kennis en ervaring zich thuis voelen.

5: Digitale coaches op de werkvloer binnen de onderwijsinstelling
Met coaches die bestaande medewerkers helpen snijdt het mes aan twee kanten. Aan de ene kant helpen deze i-coaches (blended coaches, ICT-coördinatoren, informatiemanagers, etc.) om digitaal vaardiger te worden. Maar ook de zichtbaarheid van de coaches helpt mee. Hieruit blijkt dat digitale vaardigheden belangrijk worden gevonden, iets dat afstraalt op het personeel.

6: De digitale generatie als onderdeel van je personeelsplanning binnen het onderwijs
Natuurlijk zijn de jongere generaties over het algemeen digitaal vaardiger dan de oudere. Zeker Generatie Z, die ongeveer met een smartphone in de hand is geboren.

Door jongeren aan te nemen wordt de organisatie daardoor automatisch digitaal vaardiger. Maar let wel: het meest waardevol is als het gemêleerde gezelschap op de juiste plek zit, dus doe dit op strategische plaatsen (mediavaardig is nog niet mediabewust).

7: Zelforganiserend vermogen van medewerkers binnen het onderwijs
Een belangrijke troef bij het veranderen van cultuur betreft het verplaatsen van de verantwoordelijkheden en beslissingsbevoegdheid richting de werkvloer. In diverse organisaties en ook in het onderwijs is de managementlaag traditioneel gezien nog erg belangrijk. Waar dat wordt losgelaten, ontstaan mooie dingen.

Een voorbeeld binnen een andere branche is de Buurtzorg, waarbij zorgmedewerkers thuiszorg zelf organiseren en uitvoeren. Een gedachte-experiment is om dit te vertalen naar het onderwijs, bijvoorbeeld door een leraar, een IT-specialist en een pedagogisch medewerker een team te laten vormen en hen te laten bepalen wat echt belangrijk is.

Deze aanpak kan nog verder worden getrokken: leg de keuzes bij de student. Wat vinden zij bijvoorbeeld belangrijk, of welke technologische ontwikkeling zal hen het meest helpen?

8: Leren van fouten, vieren van successen binnen het onderwijs
Een cultuur veranderen gaat niet van de ene op de andere dag, en ook niet zonder slag of stoot. Daarom is het belangrijk – ook om digitaal vaardiger te worden – dat er fouten gemaakt mogen worden. Heb je een keer de verkeerde keuze gemaakt en blijkt de technische oplossing niet te zijn wat je ervan verwacht? Dan krijg je de ruimte om dat te herstellen. En lukt het wel? Dan is dat reden om te vieren.

9: Een les uit de praktijk
Eén van de onderwijsinstellingen die voorloopt in digitale transformatie is Avans Hogeschool. Zij hebben een doelstelling opgesteld – ‘Ambitie 2025’ – waarin ze aangeven hoe ze met hun onderwijs aansluiten op de toekomst. Om die ambitie mogelijk te maken zijn er drie transities nodig. Allereerst de onderwijskundige, waarbij bijvoorbeeld flexibel onderwijs en blended learning mogelijk wordt.

Ten tweede een organisatorische transitie, zoals het werken met zelforganiserende teams. En tot slot de digitale transitie, waarbij er optimaal gebruik wordt gemaakt van technologische mogelijkheden.

De belangrijkste lessen van Avans Hogeschool: technologie moet altijd een middel zijn, en geen doel op zich. Bovendien moet je de ruimte hebben om te proberen en te ervaren. En tot slot moeten mensen, processen en technologie met elkaar in balans zijn. Dan leer je gaandeweg dat je fouten mag maken en daarvan mag leren.

Over de auteurs
Henri Pater en Jeroen Stoop zijn organisatieadviseurs bij Mobilee en hebben veel praktijkervaring met digitale transformatie en informatiemanagement. Mark Timmermans is oprichter van Ondivera en is gespecialiseerd in het verbeteren van het alignment tussen onderwijs en ICT.

More on: Mobilee
Netherlands
Company profile
Mobilee is a Netherlands partner of Consultancy.org