Sociaal domein heeft baat bij krachtenbundeling met databureaus
Onlangs organiseerde Kurtosis in het kader van zijn vijfjarig jubileum de webinar ‘5 jaar datagedreven in het sociaal domein’. Onder leiding van Leon Klinkers gingen ervaringsdeskundigen Maarten Swagerman, Jeffrey Rouwenhorst en Tom Pots met elkaar in gesprek over het onderwerp. Een rondje langs de belangrijkste takeaways.
Gevraagd naar hun belangrijkste lessen constateren de sprekers dat er bij gemeenten al flinke stappen zijn gezet om meer grip te krijgen op het sociaal domein. Er is veel meer data beschikbaar gekomen en gemeenten hebben hun informatievoorziening beter op orde.
Tegelijk wordt ook steeds duidelijker wat gemeenten nog niet weten. Ook hebben gemeenten grote moeite om scherp te maken waarom ze met data aan de slag willen. “Wat wil je eigenlijk bereiken? Wat moet er beter gaan over een jaar? Nog te vaak wordt een dataproject gestart zonder een helder doel voor ogen”, aldus Tom Pots.
Vanuit zijn praktijkervaring neemt Maarten Swagerman het inzicht mee dat gemeenten en zorgaanbieders elk hun eigen realiteit lijken te hebben gecreëerd. In zijn werk bij een zorgaanbieder kwam het voorbeeld langs dat deze data aan het verzamelen is om tot goede kostprijzen te komen, terwijl gemeenten zoveel andere informatie bleven opvragen dat het gewoon niet lukte om een interne stap te kunnen maken: “We verzopen in de vragen waardoor de interne sturing erg lastig werd.”
Jeffrey Rouwenhorst noemt als belangrijke les om eindgebruikers direct bij de start van een traject te betrekken. “Als je dat niet doet, loop je het risico dat je aan het einde niet de meest optimale keuze maakt en de implementatie uiteindelijk de mist in gaat.”
Tijd voor lef!
Het is volgens Maarten nu tijd voor lef, zowel bestuurlijk als ambtelijk. “We gaan stappen zetten, hoe klein dan ook, maar we gaan ze zetten. Alleen door te doen, door lef te tonen kunnen we toewerken naar een meer weloverwogen visie, een beter beleid en een consistente uitvoering.”
Ook Tom en Jeffrey onderstrepen dat het vooral ook een kwestie van doen is. Ze geven daarbij de volgende tips mee:
Doelen zijn het startpunt. De meeste dataprojecten beginnen met de vraag: wat willen we weten? Maar dat moet zijn: wat willen we bereiken? Vaak zijn de doelen niet duidelijk, abstract of zelfs afwezig. “Ik heb gemerkt dat als je niet weet wat je wilt bereiken, je zeker niet weet wat je wilt weten en dan is de kans op goed gebruikte data-analyses heel klein”, aldus Tom.
Er kan veel meer dan je denkt. Privacy wordt regelmatig als argument aangevoerd waarom een dataproject niet van start kan gaan. In de praktijk blijkt dat er vaak geen persoonsgegevens nodig zijn, omdat je kunt aggregeren en pseudonimiseren en zo binnen de kaders van de AVG kan werken.
We weten al veel meer dan we denken. Een stap die vóór deze analyses zit is het maken van een feitelijke foto. Dit doe je door alle relevante informatie uit factsheets en onderzoeken te halen die al aanwezig is binnen en buiten jouw organisatie op het voorliggende thema, zodat in beeld wordt gebracht wat je al weet en welke verdiepende analyses nog uitgevoerd moeten worden.
Na de feitelijke foto is de reactie van de deelnemers steevast: “Wat weten we al veel zonder dat we het weten, wat ligt er al veel zonder dat we het gebruiken.”
Samen weet je meer. Maatschappelijke vraagstukken laten zich niet vangen door de grenzen van een organisatie. Door met elkaar de data te bekijken en de analyses te doen, ben je beter in staat om oplossingen te bedenken. Werk daarom samen, zowel tussen gemeenten als met andere maatschappelijke partners.
Deel de resultaten. Andere gemeenten kunnen ook hun voordeel doen met de kennis die je hebt ontwikkeld en de ervaringen die je hebt opgedaan. Stel de resultaten van lokale oplossingen dus ook breder beschikbaar, zodat andere organisaties er ook hun voordeel mee kunnen doen.
Werk mensgericht. Bij het opzetten van nieuwe data-oplossingen is het belangrijk om te realiseren dat het altijd mens + techniek is. Wil je succes boeken, dan gaat het uiteindelijk om het ontwikkelen van de vaardigheid van mensen.
Tot slot stipte Tom de meerwaarde van de markt voor de realisatie van datagedreven werken aan. “Gemeenten moeten slimmer met de markt omgaan. Kies een partij die het voor je maakt én die het schaalbaar kan maken. Op die manier kun je gemeenschapsgeld beter inzetten. Zo kunnen oplossingen die lokaal gemaakt worden, ook bij andere gemeenten en maatschappelijke partners worden ingezet. Daar ligt een essentiële rol voor de markt.”
Over de deelnemers
Maarten Swagerman is programmamanager van het programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein van het ministerie van VWS. Tom Pots is programmamanager datagestuurd werken bij gemeente Zaanstad. Jeffrey Rouwenhorst is waarnemend wethouder gemeente Wierden. Leon Klinkers is adviseur en interim-, programmamanager.
