Gaat Industry 4.0 de problemen van onze tijd oplossen?
Nu de jaren 10 zijn verstreken wordt volop vooruitgeblikt: wat staat het bedrijfsleven het komende decennium te wachten? Twee thema’s lijken bepalend: Industry 4.0 en maatschappelijke impact. Bovendien staan deze twee onderwerpen niet los van elkaar: Industry 4.0 kan worden ingezet om meer positieve impact te creëren. Onderzoek van Deloitte laat zien dat Nederlandse executives dit zien als één van de belangrijkste kansen voor de komende jaren.
De eerste industriële revolutie wordt gedateerd rond 1750. Onder meer door de komst van de stoommachine ging handwerk over in machinale productie, wat gepaard ging met grootschalige organisatorische en sociale veranderingen. Zo’n 120 jaar later – omstreeks 1870 – brak met de introductie van de lopende band de tweede industriële aan; met de hulp van elektriciteit was het tijdperk van de massaproductie begonnen. Een kleine eeuw later – zo tussen 1950 en 1970 – begon de derde industriële revolutie; de introductie van computers maakte verregaande automatisering mogelijk.
Volgens velen staan we momenteel op de drempel van de vierde industriële revolutie, oftewel ‘Industry 4.0’ (afgekort als I4.0). Centraal hierin staat de opkomst van cyber-fysieke systemen, waarin een softwarecomponent wordt gecombineerd met mechanische of elektronische onderdelen. Hierbij vinden via internet – en meestal in real time – processen plaats als gegevensuitwisseling en -analyse, aansturing, monitoring en bewaking. Bekende voorbeelden van I4.0-technologieën zijn (software)robots, Internet of Things, quantumcomputers en de cloud.
De belofte van I4.0
De belofte is dat dergelijke geavanceerde technologieën de komende jaren gaan zorgen voor een ingrijpende verandering in de manier waarop we leven en werken. Bedrijven investeren flink om te profiteren van de kansen die voor het oprapen lijken te liggen. Maar welke doelstellingen streven ze precies na? Voor zijn onderzoek ‘The Fourth Industrial Revolution: At the intersection of readiness and responsibility’ vroeg Deloitte het aan 2.029 C-suite executives uit 19 landen, waaronder 101 uit Nederland.
Waar executives mondiaal gezien massaal een verhoging van de omzet nastreven – dit doel wordt met 59% ruim twee keer zo vaak genoemd als de gedeelde nummer twee, het terugbrengen van de kosten en verbeteren van klantbetrokkenheid (beide 29%) – eindigt deze doelstelling onder de Nederlanders slechts op de derde plaats. Hier zeggen bedrijven vooral te streven naar meer klantbetrokkenheid (52%) en meer positieve impact op de samenleving (50%). Met name op deze laatste doelstelling onderscheidt Nederland zich – wereldwijd staat ze met slechts 23% niet hoger dan de vijfde plek.
Maatschappelijke doelen
In lijn met dit verschil geven Nederlandse executives twee keer zo vaak als gemiddeld aan dat de maatschappelijke impact van hun bedrijf reeds is ingebed in de bedrijfsstrategie en -cultuur. De vraag waarom Nederlandse executives relatief veel waarde lijken te hechten aan maatschappelijke impact wordt niet beantwoord door de onderzoekers. Voordat we onszelf op de borst kloppen kan in ieder geval worden opgemerkt dat het genereren van omzet wel naar voren komt als de meest bepalende factor (55%) bij het bepalen wélke maatschappelijke doelen moeten worden nagestreefd. Ook externe stakeholders (42%) en druk vanuit werknemers (36%) blijken hierbij belangrijk.
Kijkend naar welke doelen op basis daarvan de meeste aandacht krijgen, staat de supply chain ruim bovenaan (75%), waarbij bedrijven I4.0-technologie vermoedelijk willen inzetten om de eerlijke herkomst van ingekochte producten te garanderen. Op het gebied van klimaatverandering en grondstoffenschaarste – de nummer 2 en 3 prioriteiten – zit Nederland redelijk op één lijn met de rest van de wereld.
Dat dit niet het geval is ten aanzien van de supply chain – deze prioriteit komt wereldwijd 31 procentpunt lager uit – heeft wellicht ook te maken met geografische verschillen; in een doorvoerland als Nederland speelt dit thema al snel een belangrijke rol. Omgekeerd zien Nederlandse executives mensensmokkel als een veel lagere prioriteit dan de wereld als geheel – 3% tegenover 24% –, vermoedelijk omdat dit probleem hier simpelweg minder aan de orde is.
Verantwoordelijkheid
Terwijl de maatschappelijke prioriteiten regionaal kunnen verschillen, is er één thema dat vandaag de dag wereldwijd om aandacht smeekt. De klimaatcrisis wordt gezien als een hoogst urgent probleem, waarvoor de verantwoordelijkheid bovendien deels bij het bedrijfsleven ligt. Naast dat executives hun verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun aandeel in de opwarming van de aarde, groeit het besef dat deze opwarming omgekeerd ook negatieve gevolgen kan hebben voor bedrijven. Terwijl Nederlandse executives dit vaker beamen dan hun buitenlandse collega’s, vertaalt zich dit niet in een groter verantwoordelijkheidsgevoel.
Wereldwijd beschouwen executives het bestrijden van klimaatverandering en het beschermen van privacy (beide 48%) als de belangrijkste verantwoordelijkheden voor de nieuwe generatie leiders. In Nederland eindigt het bestrijden van klimaatverandering (31%) niet hoger dan de vierde plek. Nederlandse bestuurders achtten zichzelf meer verantwoordelijk voor privacybescherming (51%) en het aanmoedigen van duurzaamheid (36%), wat dan wel weer is gerelateerd aan het beschermen van onze leefwereld.
Met afstand de meest genoemde verantwoordelijkheid(71%) is in Nederland echter het ‘echt’ in balans brengen van purpose en profit, dat wereldwijd maar ongeveer half zo vaak wordt genoemd (37%). Hierbij kan wel worden opgemerkt dat deze verantwoordelijkheid zo algemeen is geformuleerd dat elke andere verantwoordelijkheid eronder kan worden geschaard. Desondanks zou je wellicht verwachten dat de urgentie van de klimaatcrisis aanleiding geeft tot meer gerichte aandacht.
Great expectations
Los van de het specifieke maatschappelijke doel dat wordt nagestreefd, is het nog de vraag of de zogeheten vierde industriële haar belofte daadwerkelijk zal inlossen – kan I0.4-technologie werkelijk een substantiële bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen? Ook in hun verwachtingen op dit gebied onderscheiden de Nederlandse executives zich duidelijk. In het algemeen kan worden gesteld dat ze – in vergelijking met het wereldwijde gemiddelde – torenhoge verwachtingen hebben.
Van bijna elke I4.0-technologie verwachten ze (aanzienlijk) meer impact dan hun buitenlandse collega’s. Aan kop gaan het Internet of Things (99%), de cloud (98%) en kunstmatige intelligentie (93%), die over de grens gemiddeld een kleine 30 procentpunt lager scoren. Op het gebied van geavanceerde robots (85%) en sensoren (84%) zijn Nederlanders zelfs meer dan twee keer zo hoopvol. Alleen op het gebied van 3d-printen en edge computing liggen de verwachtingen op hetzelfde niveau, respectievelijk op 10% en 6%.
Nu nog waarmaken
Hoge verwachtingen zijn leuk, maar het is nog leuker als die ook worden waargemaakt. Met zulke grote verschillen kun je je afvragen of Nederlandse executives zich de mogelijkheden van I4.0 niet té rooskleurig voorstellen. De vruchten van innovatieve technologie blijken nog weleens lastiger te plukken dan aanvankelijk wordt verwacht.
Zo voorspelde Strategy& in 2015 al dat Industry 4.0 in vijf jaar tijd zo’n €550 miljard aan extra omzet zou toevoegen aan de wereldeconomie. Nu we vijf jaar verder zijn blijkt de adoptie langzamer te gaan dan verwacht en is dit bedrag bij lange na niet gehaald. In een recente studie van PwC wordt het uitblijven van de verwachte opbrengst zelfs genoemd als een van de belangrijkste oorzaken voor het naar pessimisme omgeslagen sentiment onder CEO’s. Of de hoge verwachtingen omtrent Industry 4.0 van de Nederlandse CEO’s de komende jaren wel worden ingelost zal dus nog maar moeten blijken.
