Zes trends en ontwikkelingen voor de ziekenhuiszorg
Ziekenhuiszorg gaat in de komende jaren fors veranderen. Zes grote trends op gebieden als strategie, financiering, patiëntverwachtingen en technologie zullen zorgen voor een transformatie in de manier waarop ziekenhuizen opereren en in contact staan met hun patiënten en medewerkers. Dat stelt adviesbureau Morgens in een nieuw rapport.
Onderzoekers van het bureau identificeerden de zes trends op basis van een uitgebreide studie. Hiervoor voerden ze literatuuronderzoek uit, interviewden ze beslissers in de zorg en hielden ze een online enquête onder zo’n 80 managers en medewerkers van ziekenhuizen. Uit de verzamelde input kwamen zes duidelijke disruptieve ontwikkelingen bovendrijven die het gezicht van de zorgsector de komende jaren zullen veranderen.
1. Technologische ontwikkeling en data
Ten eerste zullen de steeds sneller verlopende digitalisering en technologische ontwikkeling zorgen voor sterk veranderende zorgprocessen, waarin de rol van artsen en verpleegkundigen meeverandert. Zo ontstaat er de mogelijkheid om patiënten op afstand en op maat te monitoren. “Na een ingreep kan iemand in de thuissituatie herstellen met de juiste monitoring. De kwaliteit van zelfhulp-apps verbetert sterk en is van grote waarde bij het ondersteunen van chronische aandoeningen”, vertelt Frank van Berkel, partner bij Morgens.
Ook data speelt een cruciale rol: “Mensen verzamelen continu data, zoals met een fitbit. Er ontstaat een overvloed aan data om zorg te verbeteren en ziektes mee te voorkomen. Data-analyse is daarbij het sleutelwoord. Door het herkennen van verbanden en patronen zijn er eerder en betere voorspellingen te doen.” Dit zorgt ook voor verdere internationalisering van de sector: “De beste database wordt het meest aantrekkelijk voor de patiënt.” In lijn hiermee denkt ruim 80% van de zorgmedewerkers dat minimaal 20% van de ziekenhuiszorg wordt overgenomen door internationale techgiganten als Google en Apple.
2. Kleinere en minder ziekenhuizen
“Het ziekenhuis van de toekomst zal kleiner zijn. Meer gericht op complexe interventies en op behandeling, veel minder op zorg en verblijf”, stelt Anita Wydoodt, lid Raad van Bestuur Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, in een van de door Morgens gehouden interviews. Deze complexe, risicovolle zorg en acute zorg zal zich volgens Morgens concentreren in een beperkt aantal ziekenhuizen. Van Berkel: “Profielen van ziekenhuizen worden veel scherper: ze maken keuzes over welke activiteiten wel en welke niet voort te zetten. Dit zal ertoe leiden dat sommige ziekenhuizen niet langer zorg leveren zoals ze nu doen.”De krimp wordt volgens de onderzoekers voortgedreven door gespecialiseerde eerstelijns-centra die meer diagnostische werkzaamheden en grote delen van de laagcomplexe, enkelvoudige en chronische zorg overnemen. Ook vinden triage, diagnosestelling en monitoring steeds meer plaats bij patiënten thuis en nemen ‘virtual hospitals’ veel zorg over van traditionele ziekenhuizen. “De ziekenhuizen die overblijven beschikken over lokale satellietvestigingen om dichtbij de patiënten de beste zorg te kunnen leveren”, aldus Van Berkel.
3. Zinnige waardevolle zorg, omslag naar gezondheid en preventie
“Focus op gezondheid in plaats van ziekte; dat is het nieuwe adagium”, vat Van Berkel de derde trend samen. Hierbij vormt Value Based Healthcare (VBHC) – waarbinnen het draait om resultaten die er voor de patiënt toe doen – het leidende principe. Dit betekent onder meer dat artsen patiënten veel langer blijven volgen: “Niet: ‘Zit de knieprothese er goed in?’, maar: ‘Is de mobiliteit van de patiënt toegenomen?’. De patiënt en zijn sociale omgeving komt veel meer centraal te staan”, aldus Van Berkel. Ook zullen de duurzame resultaten een veel belangrijkere rol gaan spelen in de zorgfinanciering.
Verder komt de nadruk meer te liggen op gezond leven en preventie. Hierbinnen zullen ziekenhuizen samen met anderen in de welzijns- en zorgketen een grotere rol gaan spelen. “Daarbij komt er meer dan nu aandacht voor andere elementen naast fysieke gezondheid, zoals emotie, relationele factoren en omgevingsfactoren”, geeft Van Berkel aan: “De beweging naar ‘positieve gezondheid’ krijgt meer aandacht.”
4. Juiste zorg op de juiste plek
De vierde trend is dat zorg in de toekomst meer en meer op andere plekken gaat plaatsvinden – zoals thuis, binnen de ouderenzorg of anderhalvelijnszorg, in de eerste lijn of virtueel – waarmee zorg minder vaak dan nu binnen de muren van het ziekenhuis plaatsvindt. Dit is in lijn met de visie van taskforce ‘De juiste zorg op de juiste plek’: “De zorg zou minder in hokjes moeten plaatsvinden, meer met en rond mensen, met ruimte voor de verschillen tussen mensen. Wordt zorg meer in samenhang geleverd, dan verschuift ook het huidige denken in kosten naar het denken in resultaat voor de patiënt.”
Dit zorgt onder meer dat het zorgpad zich niet meer beperkt tot de tijd die wordt doorgebracht in het ziekenhuis, maar eerder begint, liefst voordat iemand ziek wordt, en langer doorloopt, totdat de kwaliteit van leven op een voor de patiënt acceptabel niveau is. De samenwerking met de eerste lijn, focusklinieken en diagnostische centra wordt verder geïntensiveerd. Zij nemen zorgtaken over die het ziekenhuis niet langer kan of wil uitvoeren. Daarnaast zullen ziekenhuismedewerkers zich steeds vaker buiten het ziekenhuis begeven: “Uit ons onderzoek blijkt dat ruim 60% van de respondenten denkt dat binnen 10 jaar 40% van de werktijd van ziekenhuismedewerkers buiten het ziekenhuis besteed zal worden”, aldus Van Berkel.
5. Personalisering: de patiënt neemt de touwtjes in handen
Verder verwacht Morgens dat patiënten een veel centralere positie gaan innemen binnen hun eigen zorgproces, onder meer door zelf te beslissen of, waar en wanneer welke behandeling wordt uitgevoerd. “Patiënten kiezen zelf naar welk ziekenhuis ze gaan en jagen daarmee de verandering aan”, aldus Lies van Gennip, CEO van e-health expertisecentrum Nictiz: “Ze krijgen meer regie over hun gezondheid en daardoor een volwaardige rol in het zorgproces.”
Wat hierbij een grote rol speelt, is dat patiënten hun informatieachterstand snel inhalen: “Mede door zelfmetingen, informatie op het internet en het publiceren van zorguitkomsten neemt het aantal kritische patiënten toe”, stelt Van Berkel. Zo hebben patiënten tegenwoordig – dankzij programma’s als MedMij – een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO), waarin ze een compleet overzicht hebben van hun gezondheidsgegevens. Daarnaast kunnen ze steeds beter zorg vergelijken en ‘shoppen’ tussen verschillende zorgaanbieders.
6. Minder regels, anders verantwoorden en financieren
Ten zesde en laatste, zal er volgens Morgens een andere wijze van verantwoording plaatsvinden, waarin transparantie en vertrouwen een cruciale rol spelen: “Regels veranderen voor een groot deel in kaders. Waarbij de WAT-vraag centraal staat en de HOE-vraag aan het ziekenhuis is om in te vullen”, licht Van Berkel toe. Via horizontaal toezicht zullen de controles en verantwoording achteraf plaatsvinden op basis van uitkomsten en steekproeven, waardoor de interne bedrijfsvoering verbetert.
Verder wordt de administratielast verlicht door een slimme manier van registreren direct aan de bron, middels slim ingerichte elektronische patiëntendossiers of andere ICT-middelen. Dit zorgt er tegelijk voor dat de financiële administratie één op één is af te leiden uit die medische registratie aan de bron. In lijn met de VBHC-trend, sluit de vorm van financiering aan bij integrale zorg over de keten heen en is deze meer gericht op gezondheid en preventie. Tot slot maken ziekenhuizen betere afspraken met stakeholders over aan te leveren kwaliteitsindicatoren, waardoor deze in aantal afnemen en meer toegevoegde waarde krijgen.
Bouwen aan de toekomst
Terwijl niemand weet hoe lang het precies zal duren voordat al deze ontwikkelingen zich hebben voltrokken, kunnen ziekenhuizen zich er volgens Morgens maar beter snel op voorbereiden: “Het ziekenhuis van morgen komt er, dat staat vast. De timing is echter onzeker”, aldus Van Berkel: “Het is daarom verstandig nu al te gaan bouwen aan het ziekenhuis van de toekomst, om niet ingehaald te worden door ontwikkelingen die plotseling heel snel blijken te gaan.”
Om toekomstbestendig te worden, zo stelt hij, zouden ziekenhuizen moeten overwegen om meer samen te werken binnen de keten, technologie moeten omarmen die kan bijdragen aan zowel efficiëntie als patiëntwaarde – bijvoorbeeld op gebieden als diagnostisering en monitoring op afstand – en ervoor moeten zorgen dat de bedrijfsvoering wendbaarder wordt. Ook zou de omslag richting waardegedreven zorg – naar voorbeeld van Value Based Healthcare – centraal moeten staan de strategie van ziekenhuizen.
Benieuwd naar het volledige rapport? Je vindt het hier.