De 20 steden die voorlopen in duurzaam transport en mobiliteit

Met zeven steden in de top 10 doet Europa het goed op het gebied van duurzame mobiliteit. De hoogste positie op de lijst is echter voor het Aziatische Hongkong. Amsterdam valt met een 11de plek net buiten de top 10, terwijl Rotterdam op de 25ste plaats staat. Dat blijkt uit recent onderzoek uitgevoerd door ingenieurs- en adviesbureau Arcadis.

Vandaag de dag hebben steden overal ter wereld te maken met verschillende aanzienlijke uitdagingen. Voortdurende en snelle verstedelijking zorgt ervoor dat de capaciteit van veel steden onder toenemende druk staat. In de omgang met deze en andere uitdagingen moet bovendien rekening worden gehouden met het toegenomen belang dat wordt toegekend aan duurzaamheid en het tegengaan van klimaatverandering.

Arcadis stelt dat mobiliteitssystemen de sleutel vormen voor het dagelijkse functioneren van een stad. Om inzicht te krijgen in de steden die het beste presteren op dit terrein, voerde de ontwerp- en adviesorganisatie – die zich richt op natuurlijke en gebouwde omgeving – een onderzoek uit in samenwerking met onderzoeksbureau Cebr. Hierin werden de transportsystemen van 100 steden van overal ter wereld onder de loep genomen en gerangschikt in de 2017 Sustainable Cities Mobility Index.

De posities van de steden op de index is bepaald aan de hand van 23 indicatoren die binnen drie categorieën vallen: People, Planet en Profit, oftewel mensen, planeet en winst. De categorie ‘People’ concentreert zich op de sociale en menselijke implicaties van de mobiliteitssystemen, zoals de invloed op de kwaliteit van leven. De categorie ‘Planet’ betreft de impact op het milieu, waarbij wordt gelet op factoren als energie, vervuiling en uitstoot. In de categorie ‘Profit’ wordt gekeken naar de winstgevendheid van de mobiliteitssystemen en de mate waarin ze kunnen bijdragen aan economische groei.

Hongkong

De hoogste positie op de lijst wordt ingenomen door Hongkong, dat ook de 1e plaats bezet op het gebied van People. De onderzoekers merken op dat de stad al lange tijd beroemd is vanwege zijn hoogstaande infrastructuur. Als een van de dichtstbevolkte steden ter wereld heeft Hongkong te maken met unieke uitdagingen, die nog complexer worden vanwege milieuoverwegingen en het zeer snel toenemende verkeer met China.

Arcadis prijst Hong Kong International Airport (HKIA) als een van de beste en drukste luchthavens ter wereld. Bovendien wordt er hard gewerkt aan uitbreidingen, die onderdeel uitmaken van het ‘Belt and Road’-initiatief, China’s wereldwijde handelsstrategie die onder meer gericht is op het creëren van betere verbindingen tussen China en de rest van de wereld. Binnenkort moet ook de Hong Kong-Zhuhai-Macau-brug in gebruik worden genomen, een 35 kilometer lange verbinding met Zhuhai en Macau. Mede door het ontbreken van een spoor zijn critici echter bang dat dit voor meer vervuiling zal gaan zorgen.

Op dit gebied is juist veel ruimte voor verbetering: op de Planet-index komt Hongkong niet hoger dan de 53e positie. Wat betreft Profit doet de stad het met een 6e plek stukken beter. Dit terwijl het Hongkongse openbaar vervoer volgens de onderzoekers relatief goedkoop is.

Runner-ups

De 2e plek gaat naar Zürich, de grootste stad van Zwitserland. In de Profit-rangschikking eindigt de stad op de 1e plek, op het gebied van People op de 45e plaats en ten aanzien van Planet op de 7e positie. In de stad werken meer mensen dan er wonen en de vele forensen zorgen voor flinke mobiliteitsuitdagingen. Een uitgebreid plan voor duurzame ontwikkeling moet hier een antwoord op vormen. Zo wordt er gewerkt aan betere fietsvoorzieningen. De stad beschikt verder over een modern en uitgebreid openbaar vervoersnetwerk, dat de komende jaren nog zal worden verbeterd. Tot slot wordt gewezen op een visionair plan om een tunnelnetwerk aan te leggen om goederen te transporteren tussen de Zwitserse economische centra.

Parijs staat op de 3e plaats, dankzij een 8e plek voor People, een 18e plaats voor Planet en een 5e positie voor Profit. De stad wordt geprezen om haar goede transportatienetwerk en commitment aan duurzaamheid. Dit heeft zich onder meer geuit in de agressieve ontwikkeling van fietsinfrastructuur en het voetgangervriendelijker maken van de stad, waarbij bijvoorbeeld een snelweg werd getransformeerd tot een gebied om te wandelen en sporten. Verder wordt er onder andere gewerkt aan een flinke uitbreiding van het metronetwerk.

Rest top 10

De 4e positie is voor Seoul, dat ook 4e staat bij People. De Zuid-Koreaanse hoofdstad is daarnaast 11e op het gebied van Planet en 18e bij Profit. Met een 13e plaats voor People, een 23e voor Planet en een 2e voor Profit, eindigt Praag op de 5e plaats van de algemene lijst. Op plek 6 staat Wenen, dankzij een 22e positie voor People, een 6e voor Planet en een 9e voor Profit. Daarna volgt Londen op de 7e plaats op basis van een 10e plek voor People, een 8e voor Planet en een 17e voor Profit.

Singapore komt – met een 9e positie voor People, een 15e voor Planet en een 13e voor Profit – een plekje lager uit, op de 8e stek. Daarna volgt Stockholm op de 9e plaats als gevolg van een 11e positie voor People, een 4e voor Planet en een 27e voor Profit. De top 10 wordt volgemaakt door Frankfurt, dat 15e is bij People, de allerhoogste positie heeft bij Planet en 63e is bij Profit.

Amsterdam

Met een 11e plaats op de Index weet Amsterdam net niet door te dringen tot de top tien. Onze hoofdstad scoort met een 5e plaats het hoogst op het thema Planet. Op het gebied van People eindigt de stad op de 20e positie en wat betreft Profit werd de 25e plek gehaald.

Het is natuurlijk ondenkbaar het over mobiliteit in Amsterdam te hebben zonder de fiets te noemen. Arcadis meldt dan ook meteen dat de stad meer fietsen dan inwoners telt en dat 58% van de Amsterdammers dagelijks de fiets pakt om naar werk of school te reizen. Zoals iedereen die weleens in het centrum van de hoofdstad rondloopt weet, wordt het er steeds drukker. Amsterdam is steeds populairder onder toeristen en trekt daarnaast steeds meer mensen aan die in de stad komen wonen en werken. Arcadis stelt dat deze groei mobiliteitsuitdagingen oplevert.

Deze gaat de gemeente aan met een mobiliteitsplan dat loopt tot 2030. Hierbij wordt in het centrum prioriteit gegeven aan voetgangers en fietsers en het plan moet ook zorgen voor betere toegang tot ondergrondse parkeerplaatsen. Verder wordt er extra fietsparkeergelegenheid gecreëerd, waarbij het niet is toegestaan fietsen buiten deze parkeerplekken te stallen. Op deze manier wil men voorkomen dat het Amsterdamse centrum bedolven raakt onder de vele tweewielers. Een deel van de projecten vindt plaats vanuit Amsterdam Smart City (ASC), het innovatieplatform van de stad. Het platform werkt aan diverse ‘slimme’ mobiliteitsoplossingen op allerlei verschillende gebieden zoals fietsen, parkeren, autodeelservices en real-time verkeersdata.

Terwijl de Noord/Zuidlijn – die als er geen verdere vertragingen optreden later dit jaar eindelijk in gebruik wordt genomen – niet wordt genoemd in het rapport, wijzen de onderzoekers wel op enkele andere grote projecten. Zo is men in 2014 begonnen aan een twaalf jaar durend project om de bereikbaarheid tussen Schiphol, Amsterdam en Almere te verbeteren. Op de snelwegen die deze steden en luchthaven verbinden staan vaak lange files. Met de aanleg van nieuwe rijstroken hoopt men hier een einde aan te maken.

De onderzoekers wijzen ook op de snelgroeiende Zuidas. Het prominente kantorengebied is vanaf Schiphol per trein in slechts zes minuten te bereiken. Arcadis wijst op de grondige renovatie van de wegen en het treinstation bij de Zuidas, waarbij gebruik wordt gemaakt van tunnels om de publieke ruimte te vergroten en verbeteren en de capaciteit van het station op te hogen. Daarnaast is er de bijdrage die de op de Zuidas gevestigde bedrijven leveren aan de duurzaamheidstransitie. Zo maken ze uitsluitend gebruik van elektrische taxi’s en zijn ze aan het samenwerken om Mobility as a Service te kunnen bieden aan hun werknemers.

Rotterdam

Met een 14de plek op het gebied van People, 26ste plaats voor Planet en de 37de positie wat betreft Profit, komt Rotterdam terecht op de 25ste positie. Hoewel Rotterdam wanneer het op fietsen aankomt niet dezelfde status geniet als Amsterdam, is de Maasstad in vergelijking met de meeste buitenlandse steden in de lijst natuurlijk ook hoogst fietsvriendelijk. De onderzoekers wijzen erop dat het aantal fietsers in de stad het afgelopen decennium met 10% is toegenomen, terwijl de hoeveelheid auto’s in het stadscentrum sinds 2010 juist is teruggelopen.

Waar Amsterdam in één adem wordt genoemd met fietsen, is Rotterdam in de eerste plaats bekend vanwege zijn zeehaven, de grootste van Europa. Hierbij profiteert de haven van zijn uitstekende bereikbaarheid en intermodale verbindingen en van de 175.000 havenwerkers. Wel wijst Arcadis op de files die zich in Rotterdam vaak uitstrekken van noord tot zuid. Extra tunnels en andere verbeterplannen moeten hier de komende jaren een einde aan maken.

De onderzoekers merken op dat het openbaar vervoer flinke verbeteringen heeft ondergaan. Het centraal station is verbouwd, er zijn extra park ’n ride-faciliteiten gecreëerd bij metrostations en uitbreidingen van het metronetwerk buiten de stad. De stad geeft bij zijn projecten op het gebied van openbaar vervoer ook prioriteit aan het milieu, waarbij veel wordt ingezet op elektrisch rijden. Tot slot wordt opgemerkt dat Rotterdam lid is van de zogenaamde ‘100 Resilient Cities’. Dit project richt zich op de verbetering van de luchtkwaliteit, onder andere door het instellen van lage uitstoot-zones.

Desondanks komt het volgens Arnoud Neidig, Hoofd Adviesgroep Verkeer en Vervoer van Arcadis, juist onder meer door de vervuiling in de stad en inefficiëntie van het metronetwerk dat Rotterdam “niet tot de absolute top” behoort, zoals hij aangeeft tegenover het AD. Om de metro efficiënter te maken, kunnen er volgens hem bijvoorbeeld meer huizen worden gebouwd: “In dichter bebouwde steden gebruiken meer mensen de metro. Hoe drukker die is, hoe goedkoper.” RET-directeur Maurice Unck kondigde in dezelfde krant juist aan met volautomatische metro's te willen gaan rijden, die de stations om de 90 seconden aandoen. 

Verschillende regio’s

Van alle regio’s blijkt Europa het beste vertegenwoordigd in de index: zeven van de tien best scorende steden bevinden zich hier. De overige top 10-steden bevinden zich alle drie in Azië. Met New York als hoogst geklasseerde stad op plek 23 doet Noord-Amerika het veel minder goed. Australië scoort nog lager met een 51ste positie voor Sydney en 55ste voor Melbourne. Hierbij wordt wel opgemerkt dat beide steden werken aan de aanleg van een nu nog ontbrekend metronetwerk.

Europa doet het al helemaal goed op de Planet-index, waar de regio de gehele top 10 bezet. De Duitse steden zijn hierbij duidelijk de koplopers, aangezien de top 3 bestaat uit Frankfurt, München en Berlijn. Ook de top 10 op het gebied van Profit wordt gedomineerd door Europa, dat zeven van de tien hoogstgeplaatste steden herbergt. De enige lijst waarop Europa niet het beste scoort is de People-index, waar Azië bovenaan staat met vijf steden in de top 10. Europa heeft er slechts één minder, maar van de Aziatische steden staan er vier in de top 5, terwijl de Europese steden allemaal in de onderste helft van de top 10 staan.

De onderzoekers merken op dat welvaart, omvang of leeftijd niet per se iets zegt over de duurzame mobiliteit binnen een stad. Zo staat Hongkong met haar 1e positie heel veel hoger dan het tevens welvarende Los Angeles, dat op de 72e plek is terechtgekomen. Daarnaast staat Londen met haar enorme verstedelijkte centrum op de 7e plek stukken hoger dan het vergelijkbare Jakarta, dat 89e is geworden. Parijs dat 3e staat en Cairo dat 94e staat, laten samen zien dat er ook tussen zeer oude steden veel verschil kan bestaan.

Of een stad goed scoort op de index heeft volgens de onderzoekers vooral te maken met de juiste instelling: “Mobiliteit is gebaat bij lef. Die steden die ambitieuze stappen hebben gezet in innovatie en zich hebben voorbereid op toekomstige groei, ervaren de grootste voordelen op het gebied van duurzaamheid en levenskwaliteit. Duurzame systemen zijn afhankelijk van de beslissingen van stadsbestuurders en disruptieve technologieën zorgen ervoor dat er meer kansen dan ooit zijn om steden te creëren die zijn gebouwd om ons naar de toekomst te brengen,” besluiten de onderzoekers.

Gerelateerd: Zelfrijdende auto beïnvloedt gemeentelijk mobiliteitsbeleid.