Twynstra & BZK: Handboek gemeentelijke herindelingen
Twynstra Gudde heeft in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een handboek opgesteld dat inzicht geeft in het proces van een gemeentelijke herindeling. Het resultaat, het ‘Handboek Gemeentelijke Herindeling’, is voor gemeentebestuurders een waardevolle publicatie met een uiteenzetting van stappen, een overzicht van bouwstenen en praktijkervaringen.
Herindeling
Bij een gemeentelijke herindeling wordt er een wijziging aangebracht in de grenzen van gemeenten. Hierbij gaat het grondgebied van een gemeente over in een andere, of worden gemeentes samengebracht (gefuseerd) om een nieuwe gemeente te vormen. De overheid heeft in Nederland vooral de laatste 40 jaar veel gemeentelijke herindelingen doorgevoerd, mede met het oog op de alsmaar groeiende decentralisaties die de overheid inzet. Zo moeten gemeenten bijvoorbeeld vanaf januari 2015 klaar zijn voor de drie ‘grote decentralisaties’.
De afgelopen jaren zag Nederland diverse gemeentelijke indelingen. Zo fuseerden de gemeenten Alphen, Rijnwoude en Boskoop begin dit jaar en werden vorig jaar Goedereede, Middelharnis, Dirksland en Oost-Flakkee samengevoegd tot een gemeente. Een gemeentelijke herindeling is geen gemakkelijke taak en een dergelijke ingreep heeft significante gevolgen voor de diverse stakeholders in het proces. Om te beginnen zijn bestuurders, gemeenteraadsleden en personeel binnen de gemeente betroffen en daarnaast heeft het ook een grote impact op de inwoners en (maatschappelijke) organisaties binnen de regio. Gemeentelijke herindelingen worden dan ook niet altijd met enthousiasme begroet.
Handboek
Voor veel gemeenten geldt dat ze weinig tot geen ervaring hebben bij gemeentelijke herindelingen. Omdat de trend naar verwachting de komende jaren zal toenemen besloot het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) recent om een handboek op te stellen. Doelstelling: gemeenten ondersteunen bij de praktische uitvoering van een gemeentelijke herindeling: wat er wanneer en op welke manier moet gebeuren om de herindeling te realiseren.
Twynstra Gudde
Om een handboek op te stellen schakelde BZK Twynstra Gudde in. Het organisatieadviesbureau uit Amersfoort heeft ruime ervaring met het begeleiden van herindelingen. Recent ondersteunde adviseurs van Twynstra Gudde nog bij de gemeentelijke fusie tussen Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel tot de nieuwe gemeente Súdwest Fryslân. En verder had het adviesbureau de projectleiding bij gemeentelijke herindelingsprojecten van onder meer de nieuw gevormde gemeente Medemblik (in 2011), Eijsden-Margraten (2011) en bij de splitsing van de gemeente Boarnsterhim (in 2014), waarbij er twee herindelingen en twee grenscorrecties plaatsvonden.
Drie sporen
Doelstelling van het handboek is om gemeentebestuurders te voorzien van een stappenplan, een overzicht van bouwstenen en praktijkervaringen uit het veld. Aan de hand daarvan is een aanpak ontwikkeld gebaseerd op drie ‘sporen’: het Wettelijk spoor, het Fusiespoor en het Veranderspoor.
Wettelijk spoor
Het Wettelijk spoor schetst de procedurele stappen die volgen uit de Wet arhi* en andere (wettelijke) kaders. Hierbij wordt ingegaan op de voorbereiding die gemeenten moeten treffen, het wetgevings-traject en de overgang naar een nieuwe gemeente.
Fusiespoor
Het Fusiespoor gaat in op de samenvoeging van de organisaties en biedt bouwstenen voor de nieuwe gemeente, waarbij wordt ingegaan op de te treffen voorbereidingen, het inrichten van een tijdelijke projectorganisatie en de uitvoering van deelprojecten die daaraan bijdragen.
Veranderspoor
Het Veranderspoor gaat tenslotte in op de herindeling als veranderproces, niet alleen voor organisaties, maar juist ook voor mensen. Er wordt gekeken naar de impact op mensen – op alle niveaus – en hun betrokkenheid, houding, gedrag en onderlinge verhoudingen in het herindelingsproces.
* De Wet algemene regels herindeling is een Nederlandse wet die in 1984 is vastgesteld. De wet regelt hoe de Provincie, Minister van Binnenlandse Zaken en gemeentenmoeten handelen als er bij van één van hen een initiatief is het grondgebied van een provincie of gemeente te wijzigen.