Zzp’ers in zakelijke dienstverlening bezorgd over handhaving van wet DBA
Veel zzp’ers in de zakelijke dienstverlening maken zich grote zorgen over de handhaving van de wet DBA. Meer dan een vijfde van de zzp’ers zegt nu al opdrachten mis te lopen omdat opdrachtgevers hun risico’s willen beperken.
De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) is inmiddels al acht jaar oud, toch is er tot op heden nooit gehandhaafd op de wetgeving. De Wet is bedoeld om duidelijkheid te creëren of een werkend persoon zelfstandige is of niet, en of er sprake is van schijnzelfstandigheid – iemand die door zichzelf en zijn opdrachtgever als zzp’er wordt aangemerkt, terwijl deze persoon in werkelijkheid opereert als werknemer.
De handhaving van de wet DBA is de afgelopen jaren verschillende keren opgeschort, maar op 1 januari 2025 komt daar een einde aan (formeel gezien is er momenteel sprake van een ‘handhavingsmoratorium’). Vanaf begin volgende jaar gaat de Belastingdienst weer handhaven op schijnzelfstandigheid.
Volgens de Kamer van Koophandel waren op 1 januari 2024 ruim 1,7 miljoen mensen werkzaam als zzp’er. Hoeveel daarvan vallen in de categorie schijnzelfstandigheid is niet bekend – de schattingen lopen uiteen van 200.000 tot een klein half miljoen.
De Belastingdienst heeft laten weten dat schijnzelfstandigheid vooral een probleem is in de risicosectoren zorg, kinderopvang, bouw en onderwijs. Deze sectoren krijgen dan ook prioriteit in de handhaving.
Ook heeft de Belastingdienst aangegeven geen modelovereenkomsten meer te gaan goedkeuren en een overgangsperiode van een jaar in te stellen. Zo krijgen opdrachtgevers in 2025 geen vergrijpboete als ze kunnen aantonen dat ze actief werken aan het tegengaan van schijnzelfstandigheid.
Ondanks deze toezeggingen heerst er nog veel onduidelijkheid in de markt, en dat vertaalt zich naar zorgen onder zzp’ers en opdrachtgevers. In het geval opdrachtgevers worden gepakt voor het faciliteren van schijnzelfstandigheid, dan lopen ze het risico op naheffingen en eventueel de verplichting om de schijn-zzp’er in loondienst te nemen.
Uit vrees hiervoor zijn opdrachtgevers terughoudender in het verlengen van zzp-contracten en besteden ze al minder werk uit aan zzp’ers.
Zo blijkt uit onderzoek van HeadFirst Group onder 1.100 hoogopgeleide zzp’ers dat ongeveer een kwart van de zzp’ers nu al een opdracht is misgelopen in aanloop naar de invoering van de wetgeving. Daarnaast verwacht meer dan de helft van de respondenten dat het vanaf 2025 moeilijker wordt om opdrachten te vinden door de strengere handhaving.
“Opdrachtgevers worden terughoudender in het inhuren van zelfstandigen”, constateert Marion van Happen, CEO van HeadFirst Group. “Wij ervaren in de praktijk dat opdrachtgevers moeite hebben om goed te beoordelen wanneer een zelfstandige ingehuurd mag worden. Dit leidt tot risicomijdend gedrag en minder opdrachten voor zelfstandigen.”
Knab komt in een onderzoek onder 3.000 zzp’ers met een vergelijkbare conclusie: een derde van de zelfstandigen vreest voor de gevolgen van de handhaving, vooral zzp’ers die actief zijn op langdurige opdrachten. Zelfstandigen binnen de sectoren overheid, ICT, media & communicatie en de bouw maken zich de meeste zorgen.
Zakelijke dienstverlening
Hoewel de zakelijke dienstverlening niet is aangemerkt als risicosector, maken ook zzp’ers in deze sector zich flinke zorgen. 12% van de zzp’ers in de sector is volgens Knab van mening dat ze momenteel niet voldoen aan de normen om als een echte zzp’er te worden aangemerkt.
Die zorgen zouden weleens terecht kunnen zijn, want juist binnen de zakelijk dienstverlening is er sprake van langdurige opdrachten bij één enkele opdrachtgever (denk aan meerjarige verandertrajecten of complexe IT-transformaties). Daarnaast wordt een relatief grote groep zzp’ers rechtstreeks ingehuurd door de opdrachtgever, terwijl in andere sectoren veel vaker sprake is van een intermediair of uitzendbureau.
Met rond de 440.000 zzp’ers is de zakelijke dienstverlening de grootste branche voor zzp’ers, gevolgd door de bouw met ongeveer 218.000 en de gezondheidszorg met zo’n 203.000.
Duidelijke kaders en betere voorlichting
In de politiek woedden de afgelopen weken felle discussies over de wet DBA en hoe de Belastingdienst hiermee om moet gaan. Sommige partijen pleiten voor één lijn voor alle sectoren, andere partijen juist voor meer focus op de evidente probleemgevallen. Een meerderheid pleit voor handhaving waarbij rekening wordt gehouden met de menselijke maat en maatwerk.
Breed gedragen is dat er meer duidelijkheid moet komen over de kaders voor handhaving. Zo hanteren op dit moment de Belastingdienst, het ministerie van Financiën en andere departementen elk een ander afwegingskader.
In een motie die door zzp-verenigingen als “zeer belangrijk” wordt beschouwd, wordt het kabinet opgeroepen om voor 1 november een helder toetsingskader te publiceren en ervoor te zorgen dat de gehele Rijksoverheid daar gebruik van gaat maken.
Ook Van Happen pleit voor meer duidelijkheid in de markt. “Minder werkgelegenheid onder zzp’ers mag niet het bijeffect zijn van de handhaving op schijnzelfstandigheid. Het is nu aan de betrokken partijen om heldere voorlichting te bieden en zowel opdrachtgevers als zelfstandigen goed te informeren.”
