Onderzoek: ‘Geef iedereen de kans om mee te doen in de circulaire economie’
Hoe creëer je een rechtvaardige circulaire economie? Over deze vraag bogen diverse bureaus en experts zich het afgelopen jaar in opdracht van Zuid-Holland. Na voorbereidend onderzoek door DRIFT begeleidde Flatland co-creatieve sessies waarin stakeholders met behulp van visualisaties werkten aan één samenhangende visie. Het belangrijkste inzicht: iedereen moet kunnen meedoen aan de circulaire economie.
Nederland zet in op de transitie naar een duurzame economie. Waar momenteel vooral veel aandacht uitgaat naar de energie- en voedseltransitie, blijft de circulaire economie nog een beetje achter.
Zuid-Holland wil in dit vroege stadium vast nadenken over hoe de provincie vorm kan geven aan een rechtvaardige transitie naar een circulaire samenleving. Centraal staat de vraag: welke groepen worden door onze aanpak mogelijk benadeeld en hoe kunnen we dit voorkomen?
Om hier een goed antwoord op te vinden werd DRIFT gevraagd om onderzoek te doen. Daarbij werkte het onderzoeksinstituut rond duurzaamheidstransities samen met Het Groene Brein (een netwerk van wetenschappers die zich inzetten voor het realiseren van een circulaire, inclusieve economie) en Sandalfon Sustainability (gericht op systemische transformatie).
Het onderzoek bestond uit een literatuurstudie en een interviewserie met allerlei theoretische en praktische experts. De inzichten die hieruit voortkwamen vormden vervolgens de basis voor meerdere co-creatieve sessies.
Iedereen activeren
Hiervoor schakelde Zuid-Holland de hulp in van Flatland, een Rotterdams bureau dat organisaties en teams helpt om ideeën te delen, onderling begrip te vergroten en betere beslissingen te nemen. Dit doet het bureau door middel van visualisatie en co-creatie, waardoor er een gedeeld beeld van de toekomst ontstaat
In de co-creatieve sessies werd samen gekeken naar diverse deelthema’s. Denk bijvoorbeeld aan circulair werk en de circulaire wijk. Geheel in lijn met het inclusieve thema, waren de deelnemers afkomstig uit vele gelederen van de maatschappij – denk onder meer aan het provinciaal bestuur, het maatschappelijk middenveld en burgerinitiatieven.
Visual strategists van Flatland stimuleerden het co-creatieproces door middel van het visualiseren van de inzichten. “Als expert in co-creatie zat onze rol vooral in het activeren van de verschillende deelnemers”, vertelt Willem Minderhoud, managing partner en visual strategist bij Flatland.
“In de co-creatiesessie bliezen we met z’n allen de inzichten uit het onderzoek leven in”, legt hij uit. “We werkten samen met de brede groep stakeholders om de onderzoeksuitkomsten te duiden, breder draagvlak te krijgen voor de inzichten en ze te integreren tot een samenhangende visie.”
“De eerste stap naar een rechtvaardige transitie is om mensen goed te betrekken.”
Zo ontstond uit de vele gedachten, meningen, ideeën en gesprekken één gedeeld beeld. Dit gaf de deelnemers een helder en pakkend overzicht van het gezamenlijke denkproces. Ook sieren de illustraties en infographics van Flatland het uiteindelijke onderzoeksrapport.
Iedereen onderdeel van de transitie
De belangrijkste boodschap die daarin naar voren komt is dat het essentieel is dat iedereen de kans krijgt om mee te doen in de circulaire economie. Het onderzoek laat zien dat hier nog de nodige winst te behalen is: momenteel ligt de nadruk te veel op het opschalen van bestaande circulaire ondernemers, waardoor bij veel mensen het gevoel overheerst dat ze geen onderdeel van de transitie zijn.
Omdat hun mogelijke bijdrage niet wordt gezien, voelen ze zich niet gekend. Dit brengt volgens de onderzoekers de nodige risico’s met zich mee, zoals maatschappelijke onrust en – uiteindelijk – een vertraagde of mislukte transitie. “De eerste stap naar een rechtvaardige transitie is dan ook om mensen goed te betrekken”, geven ze aan.
Deze hoofdboodschap is bovendien niet alleen van toepassing op de circulariteitstransitie, maar op alle transities naar een duurzame samenleving: “Het is van belang om de sociale kant van transities integraal en overstijgend aan te pakken”, stelt DRIFT, dat erop wijst dat de huidige strategie vooral is gericht op het optimaliseren van het bestaande systeem, wat weinig kansen biedt voor “fundamentele verandering” richting een circulaire economie.
