‘Meerdere beleidsomslagen vereist om klimaatdoelen te halen’

Nederland kan nog altijd zijn ‘fair share’ bijdragen aan het verwezenlijken van de Parijse klimaatdoelen, maar alleen als de nodige beleidsveranderingen worden doorgevoerd. Dat stelt Ecorys in een nieuw onderzoek uitgevoerd in opdracht van Natuur & Milieu, Greenpeace en Milieudefensie.

“Dit onderzoek laat zien dat het nog steeds mogelijk is om de CO2-uitstoot van ons land tijdig en voldoende te verminderen”, aldus een gezamenlijke woordvoerder van de drie milieuorganisaties. “Dat is een opluchting, maar het is tegelijkertijd zéér duidelijk dat we er met de huidige klimaataanpak niet komen.”

Voor zijn studie stelde Ecorys vast wat Nederland zou moeten doen om een eerlijke bijdrage (‘fair share’) te leveren aan het bereiken van de klimaatdoelen. Dat zou voor ons land betekenen dat we ruim voor 2050 (bijna) klimaatneutraal moeten zijn en daarvoor zijn volgens de onderzoekers flink wat extra maatregelen nodig.

Ecorys onderscheidt drie soorten beleidsomslagen: het verminderen van vervuilende activiteiten, het vervangen van vervuilende processen door schone en het verbeteren van bestaande activiteiten door ze efficiënter te maken. “In de meeste sectoren is een combinatie van deze beleidsomslagen nodig om de reductiedoelen te halen.”

Om die beleidsomslagen te verwezenlijken hebben de onderzoekers per sector een pakket van beleidsmaatregelen opgesteld. Daarbij is vooral gekozen voor normering en actieve overheidsinterventies. “Met name omdat deze meer zekerheid geven dat de doelen behaald worden dan met instrumenten als subsidies en belastingen”, aldus Ecorys.

Daarnaast zijn ook zogenaamde flankerende beleidsmaatregelen ontworpen om de lusten en lasten van het klimaatbeleid eerlijk te verdelen en kwetsbare groepen te ondersteunen. Deze hebben dus als doel om de negatieve effecten van de overige beleidsmaatregelen weg te nemen of te verminderen.

In de praktijk

Eén van de sectoren die Ecorys onder de loep heeft genomen is de gebouwde omgeving. Een beleidsomslag die daar vereist is betreft “het versnellen van het energiezuinig maken van woningen en utiliteitsgebouwen door bindende energieprestatienormen op te leggen”, aldus de onderzoekers.

Een beleidsmaatregel die hierbij volgens Ecorys zou helpen, is een wet die voorschrijft dat gebouwen enkel mogen worden verhuurd of verkocht indien ze voldoen aan een bepaald energielabel. Dat stimuleert vastgoedeigenaren immers om hun panden te verduurzamen.

Een probleem is echter dat niet iedere vastgoedeigenaar voldoende geld heeft om zijn pand energiezuinig te maken. Daarom adviseert Ecorys als flankerende beleidsmaatregel om subsidies en leningen beschikbaar te stellen voor huiseigenaren en woningcorporaties, die zo wél hun panden kunnen verduurzamen.

Een andere sector die Ecorys heeft onderzocht is de landbouw. Een beleidsomslag daarbinnen heeft te maken met het terugdringen van de veestapel om de hoeveelheid CO2-uitstoot terug te dringen. Dat kan onder andere worden bereikt door de hoeveelheid verplichte beschikbare vierkante meters grond per dier te vergroten. 

Zonder flankerende beleidsmaatregelen levert die aanpak uiteraard een hoop problemen op binnen de agrarische sector. Om die reden adviseert Ecorys onder meer om vanuit de overheid passende uitkoopregelingen en subsidies voor de verduurzaming van boerenbedrijven te ontwikkelen.

Haalbaarheid van de maatregelen

In de twee besproken praktijkvoorbeelden wordt duidelijk dat het verminderen van vervuilende activiteiten een belangrijke type beleidsomslag is. Dat geldt ook voor de andere sectoren, want bijna de helft van de benodigde CO2-reductie moet worden gehaald met maatregelen uit deze beleidsomslagcategorie, concludeert Ecorys.

“Het kabinet kiest nu vaak voor beleid waarmee activiteiten efficiënter of schoner kunnen worden uitgevoerd, maar dit rapport laat zien dat dat onvoldoende is”, zegt de persvoorlichter van de drie milieuorganisaties. “Uiteindelijk moeten we toe naar minder autokilometers, minder dieren in de landbouw, minder producten en minder energieverbruik.”

Of dat ook gaat lukken, is volgens de onderzoekers van Ecorys echter nooit met volledige zekerheid te voorspellen. “Maar op basis van ons analyse is het wel aannemelijk dat de uitvoering van de gekozen beleidsmaatregelen volstaat om de Parijse reductiedoelen van 2050 te verwezenlijken.”

Er zijn hierbij wel de nodige uitdagingen, zoals het vinden van voldoende personeel, het verkorten van vergunningsprocedures en het inpassen van nieuwe infrastructuur in de ruimtelijke planning. “Ook zal de financiële impact van de maatregelen moeten worden geanalyseerd. Dat valt echter buiten de scope ons onderzoek”, besluit Ecorys.