‘€5 miljard voor kernenergie kan veel effectiever worden ingezet’
Het kabinet heeft €5 miljard gereserveerd ter voorbereiding van de bouw van twee kerncentrales. Onderzoek van Rebel laat echter zien dat dit geld veel effectiever kan worden ingezet in directe verduurzaming. Dit levert een grotere CO2-besparing op, en ook nog eens veel sneller. Bovendien draagt het in tegenstelling tot kernenergie bij aan de bestrijding van energie-armoede.
Om de in het akkoord van Parijs vastgelegde klimaatafspraken te halen, moeten alle zeilen worden bijgezet. Daarbij zet het kabinet onder meer in op de bouw van twee nieuwe kerncentrales.
In opdracht van WISE en Milieudefensie onderzocht adviesbureau Rebel of de €5 miljard die het kabinet hiervoor heeft gereserveerd wel optimaal bijdraagt aan onze maatschappelijke welvaart.
De conclusies liegen er niet om: kernenergie is duur, gaat gepaard met grote (investerings)risico’s en levert waarschijnlijk pas vanaf 2035 een CO2-besparing op.
Hoge kosten en risico’s
Ten eerste de hoge kosten: waar de kosten van wind- en zonne-energie de afgelopen decennia flink zijn gedaald, zijn die van kernenergie min of meer gelijk gebleven of zelfs gestegen.
“Op dit moment is kernenergie niet concurrerend en de verwachting is dat de kosten van wind en vooral zon nog sterker zullen dalen, waar voor kernenergie slechts een beperkte afname van de kosten per MWh wordt voorzien”, aldus de onderzoekers.
Ook het bouwen van een kerncentrale is heel duur: “Recente westerse derde generatie+ reactoren van 1.200-1.500 MW kosten tussen de €7 en 13,2 miljard.”
De gereserveerde €5 miljard is dan ook lang niet genoeg voor het bouwen van zo’n centrale, laat staan twee. Het vrijgemaakte geld is slechts bedoeld voor zaken als het faciliteren van marktpartijen bij hun verkenningen, het ondersteunen van innovaties en het uitzetten van tenders.
Tegenover de hoge kosten staan bovendien tal van risico’s. Denk aan vergunningsrisico’s, faillissementen, (cyber)terrorisme, meerkosten bij ontmanteling en permanente oplossingen voor afval. Bovendien zijn dergelijke risico’s volgens de onderzoekers “zowel op basis van de ervaring als voorziene weersextremen (droogte, overstroming) nu relevanter dan de afgelopen decennia”.
“De technologische mogelijkheden voor kernenergie om flexibel te worden ingezet zijn beperkt.”
De combinatie van de hoge kosten en grote risico’s maakt, zo waarschuwt Rebel, dat “de rekening voor de bouw en exploitatie van kerncentrales onvoorspelbaar is en (grotendeels) zal komen te liggen bij de belastingbetaler”.
Geen ideale aanvulling op wind en zon
Een andere complicatie is dat het vele jaren duurt om een kerncentrale te bouwen, waardoor kernenergie geen CO2-besparing oplevert voor 2030 en “zeer waarschijnlijk” zelfs niet voor 2035.
En waar er vaak op wordt gewezen dat weersafhankelijke energieopwekking (wind en zon) moet worden aangevuld met een betrouwbare back-up, is kernenergie hiervoor “verre van ideaal”, aldus de onderzoekers. “De technologische mogelijkheden voor kernenergie om flexibel te worden ingezet zijn beperkt. Daarbij is een dergelijke inzet nog eens extra duur.”
Beter besparen
Al met al een hoop bezwaren dus. Volgens Rebel kan de €5 miljard waarschijnlijk beter worden besteed aan energiebesparing en/of 24/7 groene energie (geothermie, hoogspanningsnet en opslag).
Daarbij merken de onderzoekers ten eerste op dat al deze investeringen sneller kunnen worden geïmplementeerd dan de 15 tot 20 jaar die het kost om een nieuwe kerncentrale te bouwen. “Dit betekent dat alternatieven wel bijdragen aan de doelen die in het Coalitieakkoord en in de Klimaatwet voor 2030 zijn gesteld, terwijl kernenergie dat niet doet.”
Bovendien is de CO2-besparing ook nog eens groter: zo’n anderhalf keer in het geval van 24/7 groene energie. En waar energiebesparing per euro op de korte termijn weliswaar iets duurder is om CO2-terug te brengen (met name grote maatregelen zoals spouwmuren), heeft de bijbehorende eenmalige investering elk jaar opnieuw een energie- en CO2-besparend effect, terwijl andere alternatieven elk jaar opnieuw geld kosten.
“Het lijkt verstandiger om met buurlanden tot een optimaal pakket te komen dan zelf in te zetten op een verouderde technologie met veel risico’s.”
Daarbij dragen die energiebesparende effecten bij aan het verlagen van de energierekening en daarmee het tegengaan van armoede. Ook stimuleren ze, in tegenstelling tot kernenergie, “lokale (toegankelijke) werkgelegenheid”.
Europese samenwerking en innovatie
Maar hoe zit het dan met de aanvullende back-up die nodig is naast wind- en zonne-energie? Rebel stelt dat de 24/7 groene energie-optie die het aandraagt (een variant waarbij 24 uur per dag en 7 dagen per week kan worden gerekend op groene energie) ook te realiseren is zonder kernenergie.
Met geothermie, een hoogspanningsnet of opslaginfrastructuur kunnen ook “de seizoensuitdagingen en onbalans van hernieuwbare opwek worden ondervangen”, aldus de onderzoekers. Daarbij merken ze wel op dat deze opties “uitdagingen ondervinden gekarakteriseerd door een onvolwassen markt”.
In dat verband pleiten ze voor Europese samenwerking en innovatie. “Indien je vanuit Nederlands perspectief op korte termijn iets wil doen aan energieonafhankelijkheid, CO2-reductie en energiezekerheid lijkt het verstandiger om met buurlanden tot een gezamenlijk optimaal pakket te komen dan om zelf in te zetten op een verouderde technologie met veel risico’s.”
“Een mix waarbij fors wordt geïnvesteerd in energiebesparing (voor een direct en breed welzijnseffect), samenwerking en verbindingen met omringende landen en (innovaties in) zon, wind en opslag (batterij en waterstof) lijkt daarbij een doelmatiger besteding van €5 miljard dan nieuwe kerncentrales op Nederlands grondgebied met alle financiële risico’s van dien.”
