Andersson Elffers Felix evalueert buurtrechter in Amsterdam
De gemeente Amsterdam experimenteert momenteel met een nieuwe juridische aanpak. In de wijk Venserpolder is al enkele maanden een zogenaamde buurtrechter actief. Adviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF) zal hier de komende tijd een evaluatieonderzoek naar doen.
Een paar jaar geleden brachten de Amsterdamse rechtbankpresident Christa Wiertz en burgemeester Femke Halsema een werkbezoek aan New York. Beide vrouwen raakten daar bekend met het succes van de buurtrechter, die bijvoorbeeld al twintig jaar actief is in de probleemwijk Red Hook – onderdeel van stadsdeel Brooklyn.
Kort daarna ontstonden plannen om de buurtrechter ook in Amsterdam te introduceren. Zo’n soort rechter buigt zich niet over moordzaken, maar over kleinere kwesties, die echter van grote invloed zijn op het dagelijkse leven van bewoners. Denk bijvoorbeeld aan spijbelende kinderen, geweldsdelicten, burenruzies en geldproblemen.
Normaal gesproken zouden dergelijke zaken worden behandeld door een rechter die nauwelijks op de hoogte is van het wel en wee in de buurt. Daardoor zou deze doorgaans minder oog hebben voor de omstandigheden waaronder een bepaald delict is gepleegd.
Denk bijvoorbeeld aan een kind dat voor de rechter verschijnt voor een diefstal die hij heeft gepleegd doordat zijn ouders in de geldproblemen zitten. In een dergelijk geval is louter het kind een straf opleggen vaak niet de meest effectieve oplossing.
Een buurtrechter is wél op de hoogte van de complexe problemen die spelen in een bepaalde wijk. Hierdoor kan hij of zij gemakkelijker tot een vonnis komen waarin een langetermijnoplossing besloten ligt, zegt rechtbankpresident Wiertz tegen een journalist van dagblad Parool.
“Het grote voordeel is dat een buurtrechter probeert complexe conflicten duurzaam op te lossen. Dat gebeurt laagdrempelig en heel zichtbaar voor de bewoners. Mensen moeten meer vertrouwen in de oplossing van het conflict krijgen, doordat de rechter toegankelijk en zichtbaar opereert in hun wijk.”
In de wijk Red Hook blijkt dat inderdaad de gewenste werking te hebben. Sinds daar een buurtrechter werkzaam is hebben bewoners meer vertrouwen gekregen in juridische procedures. Daarnaast stellen de bewoners dat de buurtrechter hun wijk “sterker en weerbaarder” heeft gemaakt, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek.
Venserpolder
Sinds het najaar van 2021 is in de wijk Venserpolder – onderdeel van stadsdeel Amsterdam Zuidoost – ook een buurtrechter actief. Deze zal tot eind 2023 (tot dan duurt het experiment) proberen om samen met de bewoners, de politie, instanties en de gemeente het leefbaarheidsniveau van de wijk te verbeteren.
En daar is net zoals in Red Hook wel behoefte aan. In Venserpolder kampen sommige bewoners namelijk met meerdere problemen. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van werkloosheid, schulden en persoonlijkheidsproblematiek – een cocktail die kan leiden tot conflicten met buurtbewoners en instanties.
De buurtrechter probeert te achterhalen op welke manier de problemen van een bepaalde bewoner samenhangen. Vervolgens gaat hij samen met hem en met andere partijen op zoek naar een passende oplossing, waar uiteindelijk iedereen uit de buurt bij gebaat moet zijn.
Zo kan de buurtrechter iemand naast een taakstraf bijvoorbeeld ook verplichten in therapie te gaan en actief op zoek te gaan naar een baan, zodat de veroordeelde zijn of haar schulden kan afbetalen zonder dat er in de nabije toekomst problemen ontstaan op het werk.
Maar werkt het ook in Nederland?
Weliswaar is het succes van een buurtrechter aangetoond in Brooklyn, maar dat houdt niet in dat deze innovatieve juridische aanpak zonder meer hetzelfde effect heeft in ons land. Om die reden schakelde de gemeente Amsterdam onlangs de experts van adviesbureau AEF in.
AEF-adviseurs Hilke Grootelaar en David Schelfhout en zelfstandig consultant Suzan Verberk (ex-B&A) zullen tot en met het einde van 2023 de activiteiten van de buurtrechter in Venserpolder gaan volgen.
Aan de hand daarvan schrijft het drietal een evaluatierapport, dat kort nadat het experiment is afgelopen zal worden overhandigd aan de gemeente Amsterdam.
