Zeven belangrijke digitale thema’s voor de publieke sector
Voor het jubileumboek ter ere van zijn 35-jarig bestaan interviewde VKA 35 bestuurders in de publieke sector. Ze werden gevraagd wat volgens hen de belangrijkste digitale trends voor de komende jaren zullen zijn. Uit al deze visies hebben de adviseurs gedestilleerd welke zeven ontwikkelingen de komende periode de meeste impact zullen hebben.
1: Innoveren primair proces, oplossen maatschappelijke vraagstukken
In de afgelopen tien jaar is een enorme vooruitgang geboekt met digitalisering. Zo hebben de meeste organisaties hun bedrijfsvoering inmiddels wel gedigitaliseerd en zijn bovendien veel uitvoeringsprocessen verbeterd. De meeste organisaties zullen de komende jaren echter kampen met enkele grote uitdagingen, te weten de “innovatie van het primaire proces en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken met nieuwe technologie”, zo schrijven de experts in het jubileumboek.
“Bijvoorbeeld het oplossen van de fileproblematiek door het intelligent managen van vervoersstromen, het voorkomen dat ons zorgsysteem vastloopt door het inzetten van innovatieve zorgtechnologie en het bijdragen aan onze energietransitie met data en slimme meters”, lichten ze toe. “De inzet van nieuwe technologie zal ervoor zorgen dat we maatschappelijke vraagstukken anders en slimmer te lijf kunnen gaan en dat we primaire processen kunnen innoveren.”
Ze schetsen een voorbeeld aan de hand van zorgorganisatie Amref Flying Doctors: “Vroeger brachten vliegtuigen zorgverleners naar afgelegen gebieden in Afrika, tegenwoordig worden lokale zorgverleners opgeleid en ondersteund met mobiele apps via het mobile learning platform LEAP.”
Tegelijkertijd ziet VKA dat nog niet iedere organisatie zicht heeft op de fundamentele innovaties die digitalisering hen kan brengen: “Daar zien wij een mooie uitdaging naar de toekomst.”
2: Disruptie door Artificial Intelligence
De geïnterviewde bestuurders merken artificial intelligence (AI) aan als “de belangrijkste disruptieve technologie voor de innovatie van het primaire proces en de aanpak van maatschappelijke vraagstukken”. Het succes van de inzet van AI staat of valt met de beschikbaarheid van grote hoeveelheden kwalitatief goede data. “En dat is juist wat de komende jaren steeds meer beschikbaar komt. Veel organisaties zijn bezig hun data op orde te brengen en middels allerlei sensoren nieuwe data te verzamelen. Met die data kunnen algoritmes getraind worden en zullen slimme toepassingen het licht zien”, schrijven de VKA adviseurs.
Deze toepassingen worden vaak kleinschalig in pilots uitgetest. Veel organisaties doen nu al ervaringen op met dergelijke experimenten. “De grote uitdaging wordt om deze toepassingen na gebleken succes beheerst op te schalen en ook daadwerkelijk onderdeel te maken van een nieuwe manier van werken. De mens zal hierin een bepalende succesfactor zijn”, aldus de experts.
3: Leren samenwerken met AI
Als mensen zullen we moeten leren samenwerken met AI. Nu wordt vaak nog de vraag gesteld wat AI betekent voor de werkgelegenheid en heerst een angst voor het verdwijnen van banen, vertellen de adviseurs. “Dat zal zeker voor sommige banen het geval zijn, maar er komen ook nieuwe banen voor terug. En bepaalde taken zullen door AI worden overgenomen, maar voor andere werkzaamheden blijft de mens onmisbaar.”
AI kan bijvoorbeeld in de zorg bepaalde diagnostische taken beter uitvoeren dan artsen, maar voor de definitieve diagnose en beslissing wel of niet te opereren blijft de arts essentieel. AI ondersteunt de arts en de arts zal leren samenwerken met AI. Samen komen ze tot het beste resultaat.
4: AI moet transparant en uitlegbaar blijven
De inzet van AI roept verder belangrijke ethische vragen op. AI biedt veel kansen, maar brengt ook risico’s met zich mee. “Publieke waarden moeten geborgd blijven. De werking van AI moet uitlegbaar en transparant blijven. De transparantie, uitlegbaarheid en betrouwbaarheid van algoritmes zijn de sleutel tot succes. Mensen zullen alleen met AI willen samenwerken als zij AI kunnen begrijpen en vertrouwen”, zo schrijven de experts in het jubileumboek. “Wij zien als uitdaging dat we ook in de toekomst kunnen uitleggen hoe AI werkt, ook als deze zelf-leert. Dit is een complexe uitdaging, maar wel keihard nodig voor vertrouwen.”
5: Cybersecurity en privacy als noodzakelijke voorwaarden
Juist vanwege de verdergaande digitalisering en het slimmer worden van technologie, wordt de wereld met nieuwe vraagstukken geconfronteerd. Daarbij rijzen vragen als: Worden we als maatschappij niet te afhankelijk van nieuwe technologie? Begrijpen we nog wel hoe technologie werkt? Hoe is het gesteld met onze privacy en zijn we niet te kwetsbaar voor infiltratie van hackers en kwaadwillenden?
Feit is dat de mens almaar afhankelijker wordt van digitalisering, waardoor het risico van digitale ontwrichting van organisaties en van onze maatschappij toeneemt. De geïnterviewde bestuurders beamen dat cybersecurity en privacy noodzakelijke voorwaarden vormen in een digitale samenleving.
6: Digitale samenleving toegankelijk voor iedereen
Het is volgens de bestuurders verder belangrijk dat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving. Het is dan ook essentieel dat er blijvend geïnvesteerd wordt in het verbeteren en bijhouden van de digitale vaardigheden van mensen. Toch zal niet iedereen mee kunnen komen, daarom blijft persoonlijk contact van groot belang.
“Vergaande digitalisering van uitvoeringsprocessen kan juist ruimte creëren voor persoonlijk contact van hoge kwaliteit voor écht complexe gevallen en situaties waar persoonlijke aandacht noodzakelijk is of waar het een kwetsbare groep betreft. Digitaal waar het kan en persoonlijk waar het moet!”, zo schrijven de adviseurs in het jubileumboek.
7: Rol CIO verandert ingrijpend
Door de verdergaande digitalisering groeien de ‘traditionele’ IT-organisatie en de business de komen jaren sterker naar elkaar toe: IT wórdt de business. De CIO zal zich steeds meer richten op de vernieuwende kant van IT, de mogelijkheden van data en AI en samenwerking in de keten door het ontsluiten en delen van data. Tegelijkertijd is de CIO de hoeder van verantwoorde en veilige vernieuwing.
Volgens de bestuurders zal richting geven aan de digitale transformatie en het meenemen van de hele organisatie in deze verandering, met alle kansen en uitdagingen die daarbij horen, de belangrijkste taak vormen van de CIO.
Het 160-pagina tellend jubileumboek is te downloaden op de website van VKA.
