Heeft Nederland volgend jaar 1 miljoen werklozen?
Na jaren van recordkrapte op de arbeidsmarkt loopt de werkloosheid de komende maanden snel op. In het somberste scenario van het CPB gaat Nederland volgend jaar richting de 1 miljoen werklozen. Het aantal mensen in de bijstand groeit mogelijk naar 600.000.
Het voorspellen van de economie is altijd koffiedik kijken, en al helemaal in onzekere tijden. Over twee dingen twijfelt echter niemand meer: (1) Nederland komt door de coronacrisis in een diepe recessie terecht en (2) daardoor zal de werkloosheid flink stijgen.
De meeste schattingen over de economische krimp zitten redelijk bij elkaar in de buurt: zo rond de 6%. De Nederlandsche Bank (DNB) gaat uit van 6,4%. ABN Amro houdt het op 5,6%, ING op 6 à 8% en Rabobank op een kleine 7%. Ter vergelijking: in 2009 – het jaar van de financiële crisis dat de economie de hardste klappen kreeg – was er sprake van 3,9% krimp.
Het kabinet bepaalt zijn beleid op basis van de ramingen van het Centraal Planbureau (CPB). In zijn basisraming van juni gaat het CPB uit van 6% krimp. Vanwege de grote onzekerheid van het verdere verloop van de coronacrisis kwam het CPB eerder echter met vier verschillende scenario’s. In het meest gunstige scenario – dat inmiddels helaas wel in de prullenbak kan – werd gerekend op 1,2%. In het meest negatieve scenario – dat helaas nog altijd tot de mogelijkheden behoort – krimpt de economie dit jaar met 7,3% en volgend jaar nog eens met 2,7%.
Werkloosheid
In zijn basisraming voorspelt het CPB dat de werkloosheid dit jaar zal oplopen tot 5% van de beroepsbevolking en volgend jaar verder zal stijgen tot 7%. DNB sluit hier ongeveer bij aan met zijn voorspelling dat de werkloosheid in 2021 op 7,3% uitkomt, oftewel 700.000 werklozen.
In maart bevond de werkloosheid zich nog op het historisch lage niveau van 2,9%. Toen zaten 273.000 mensen zonder baan. Inmiddels zijn dat er al meer dan 330.000, waarmee de werkloosheid uitkomt op 3,6%. Momenteel zorgen de steunmaatregelen van de overheid echter nog dat veel banen bespaard blijven. Dit kan niet eeuwig doorgaan. De verwachting is dan ook dat de grote klappen nog moeten komen. In het meest negatieve scenario dat het CBS eerder schetste loopt de werkloosheid volgend jaar zelfs op tot 9,4%. Dat zou betekenen dat er in 2021 meer dan 900.000 werklozen zijn.
Terwijl DNB met 700.000 werklozen uitgaat van een iets minder donker scenario, benadrukt de centrale bank dat de crisis zeker nog ernstiger kan uitpakken dan verwacht. Bovendien komt het aantal werkloze baanzoekers in de werkelijkheid altijd hoger uit dan het officiële werkloosheidscijfers. Zo worden mensen die niet direct of geheel in aanmerking komen voor werk niet meegeteld. Al met al zouden volgens DNB volgend jaar zomaar 1,5 miljoen mensen op zoek kunnen zijn naar werk of extra uren.
Bijstand
Een goot deel van de mensen die thuis komen te zitten kan in ieder geval de eerste periode een beroep doen op de WW. Dit geldt echter niet voor iedereen. Denk bijvoorbeeld aan zelfstandigen die langdurig zonder werk komen te zitten. Momenteel kunnen veel zelfstandigen nog gebruikmaken van de Tozo-regeling, maar die houdt een keer op.
“Onze berekeningen laten zien dat de bijstandsafhankelijkheid in scenario 3 en 4 sterk toeneemt. Ondertussen lijken dat de meest waarschijnlijke scenario’s.”
Als zij in de bijstand belanden gaan ze er doorgaans flink op achteruit in hun inkomen. Inclusief vakantiegeld krijgt een alleenstaande bijstandsgerechtigde dit jaar €1.052,32 per maand. Voor gehuwden en samenwonenden is dat €1.503,31. Indien de andere partner genoeg geld verdient voor het gezamenlijke onderhoud, of je over beschikt over voldoende eigen vermogen (€6.225 voor alleenstaanden en €12.450 voor een gezamenlijke huishouding), kom je echter niet in aanmerking voor een bijstandsuitkering.
In zijn ramingen heeft het CPB niet gekeken naar de gevolgen van de recessie voor het aantal Nederlanders in de bijstand, maar adviesbureau Berenschot heeft op basis van de CPB cijfers berekend dat hun aantal in het zwartste scenario stijgt met meer dan 185.000, naar bijna 600.000 in 2022. Ook in het iets minder negatieve derde scenario komt het aantal nog boven de half miljoen uit.
“Onze berekeningen laten zien dat de bijstandsafhankelijkheid in scenario 3 en 4 sterk toeneemt. Ondertussen lijken dat de meest waarschijnlijke scenario’s”, stelt Martin Heekelaar, adviseur Werk en Inkomen bij Berenschot. “Kijkend naar de cijfers voor 2021 en 2022, zal deze crisis dan ook nog lange tijd doorwerken in de bijstandscijfers van Nederland. Daarbij neemt het aantal mensen in de bijstand toe van 415.000 eind 2019 naar 452.000 tot 600.000 eind 2022, afhankelijk van het gerealiseerde scenario.”
Voor gemeenten – die verantwoordelijk zijn voor het toekennen en verstrekken van bijstandsuitkeringen – is het volgens Heekelaar van belang om tijdig een beeld te hebben van het te verwachten aantal bijstandsgerechtigden: “Op basis daarvan weten gemeenten waar ze in de uitvoering rekening mee moeten houden en kunnen ze tijdig maatregelen nemen. Ook om te voorkomen dat groepen met de meeste beperkingen, en afhankelijkheid van ondersteuning, hier niet de dupe van worden.”
