Duidelijkere mededingingsregels voor goedkopere geneesmiddelen
De kosten van geneesmiddelen rijzen de pan uit. Door hun inkoopkrachten te bundelen kunnen ziekenhuizen en zorgverzekeraars hun onderhandelingspositie ten opzicht van medicijnfabrikanten verbeteren, om zo goedkopere inkoopprijzen te bedingen. Op basis van onderzoek adviseert SiRM om de mogelijkheden voor samenwerking ruimer te definiëren en verder te verduidelijken.
De almaar oplopende medicijnprijzen zijn de overheid al jaren een doorn in het oog, maar blijken in de praktijk lastig aan te pakken. Om toch te proberen de prijzen te beteugelen, lanceerde het kabinet in 2016 de zogeheten Geneesmiddelenvisie en een daarmee samenhangende set aan maatregelen voor de hele geneesmiddelenketen. Een van deze maatregelen was dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) opdracht kreeg een leidraad gezamenlijke inkoop geneesmiddelen te publiceren.
In juni 2016 kwam de ACM met haar ‘leidraad gezamenlijke inkoop geneesmiddelen voor de medisch-specialistische zorg (MSZ)’. Deze moet marktpartijen in staat zou stellen beter gebruik te maken van de mogelijkheden die de concurrentieregels voor gezamenlijke inkoop bieden, door duidelijkheid te geven over wat wel en niet gezamenlijk kan. In de leidraad beschrijft de ACM een zogeheten ‘veilige haven’ waarbinnen samenwerking op het gebied van inkoop toegestaan is.
Drie jaar na de komst van de leidraad heeft de ACM adviesbureau SiRM gevraagd een evaluatie uit te voeren om erachter te komen of de leidraad het gewenste effect heeft. Het bureau oordeelt gematigd positief. “De leidraad is goed bekend bij betrokkenen bij de inkoop van MSZ-geneesmiddelen en het merendeel van hen vindt dat het publiceren van de leidraad nuttig is geweest”, aldus de onderzoekers, die concluderen “dat duiding van de mededingingsregels heeft geholpen, maar dat het geen panacee is voor lagere prijzen van MSZ-geneesmiddelen”.
De impact verschilt per geneesmiddelensegment. Op het gebied van monopolie- en oligopolie-geneesmiddelen – waarvan de prijzen door weinig tot geen concurrentie hoog kunnen worden gehouden – heeft de leidraad enige positieve impact gehad op de effectiviteit van de inkoop, maar ook gezorgd voor extra complexiteit waardoor de slagkracht afnam. Op het gebied van geneesmiddelen in competitie – medicijnen waarvan de patenten zijn verlopen – heeft de leidraad geen impact gehad. “Inkoopverbanden van ziekenhuizen die zich richten op gezamenlijke inkoop van onder andere deze geneesmiddelen bestaan al meerdere decennia vóór de publicatie van de leidraad”, aldus SiRM.
Ruimere veilige haven
Om de werking van de leidraad te versterken, adviseert het bureau om de gedefinieerde veilige haven te verruimen, binnen de grenzen van de mededingingsregels. De onderzoekers geven aan dat de leidraad ook helderheid kan geven over de gezamenlijke inkoop van medische hulpmiddelen. Hier is volgens de onderzoekers meer resultaat te behalen dan bij geneesmiddelen, omdat er relatief weinig wordt samengewerkt: “Dit lijkt onder andere te komen omdat inkopers van hulpmiddelen vanwege mededingingsregels terughoudender zijn om gezamenlijk in te kopen.”
Ook de afname van slagkracht op het gebied van oligopolie-geneesmiddelen kan volgens SiRM worden tegengegaan door een verruiming van de veilige haven. Daarnaast moet overeenstemming komen over ‘uitwisselbaarheid’ – wanneer voorschrijvers vaststellen dat geneesmiddelen uitwisselbaar zijn wordt competitie mogelijk. Tot slot merkt SiRM op dat het onderhandelverband van ZN – de belangenvereniging van zorgverzekeraars – niet optimaal is uitgerust voor prijsonderhandelingen. Zo beschikt het niet of nauwelijks over informatie over de kosteneffectiviteit van geneesmiddelen en ontbeert het de juridische basis om gezamenlijk een geneesmiddel te weigeren dat wordt aangeboden voor een ‘niet kosteneffectieve’ prijs.
