Ziekenhuissector heeft baat bij masterplan voor ontslagen personeel
De faillissementen van het Medisch Centrum Slotervaart en de IJsselmeerziekenhuizen hebben de financiële uitdagingen waarmee ziekenhuizen kampen pijnlijk blootgelegd. Terwijl alle ontwikkelingen de gemoederen in de branche, de politiek en maatschappij momenteel bezighouden, betekent dit voor andere ziekenhuizen, wrang als het klinkt, juist ‘goed’ nieuws. De circa 2.500 medewerkers van de twee ziekenhuizen, die in één klap hun baan verloren, kunnen nu in beeld komen bij andere ziekenhuizen, die door de toenemende krapte op de arbeidsmarkt blijven worstelen met het vinden van geschikt personeel.
“Hoe vervelend het faillissement van het Slotervaart-ziekenhuis ook is voor patiënten en personeel, het is een zegen voor de overspannen arbeidsmarkt voor zorgpersoneel. Dit blijkt al uit het feit dat de patiënten van dit ziekenhuis redelijk eenvoudig konden worden opgenomen door ziekenhuizen in de omgeving. Daar is dus (bedden)capaciteit genoeg”, vertelt Dennis Christmas, partner Zorg bij organisatieadviesbureau Twynstra Gudde.
Tekort aan zorgpersoneel blijft oplopen
Eerder dit jaar becijferde uitkeringsinstantie UWV dat de zorgsector de komende vier jaren te maken zal krijgen met een tekort van zo’n 100.000 zorgmedewerkers. Onderliggende factoren van die ontwikkeling zijn onder meer de toenemende vergrijzing. Enerzijds zal hierdoor specialistische zorgvraag in de toekomst sterk toenemen, anderzijds is tegenwoordig een kwart van de zorgmedewerkers 55 jaar of ouder en deze groep zal de arbeidsmarkt in de komende jaren gaan verlaten. Volgens het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal het tekort aan verpleegkundigen over vier jaar tijd oplopen tot zo’n 125.000.
De ontwikkelingen van de arbeidsmarkt in het zorgdomein nemen in toenemende mate alarmerende vormen aan. Inefficiëntie, uitval in roosters en soms ook mindere kwaliteit van zorg en dienstverlening aan cliënten en patiënten, zijn de vervelende gevolgen van de oplopende tekorten. In meerdere ziekenhuizen zijn de afgelopen periode tijdelijk operatiekamers of beddenafdelingen gesloten, omdat er onvoldoende personeel beschikbaar is. Zo werden deze zomer in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) vier van de 29 operatiekamers gesloten door een tekort aan personeel. En ook Gelre ziekenhuizen, dat vooral worstelt met tekorten aan specialistische verpleegkundigen zoals operatieassistenten en anesthesiemedewerkers, ziet zich genoodzaakt de komende periode OK’s te sluiten.
De krapte leidt bovendien tot hogere kosten. Omdat aan vast zorgpersoneel tegenwoordig bijna niet meer te komen is, richten ziekenhuizen hun vizier steeds vaker naar buiten. Dat wil zeggen, professionals worden in toenemende mate via uitzendbureaus, gespecialiseerde detacheringsbedrijven of als zzp’er ingehuurd. Dat gebeurt vaak tegen hogere lonen, en daarmee tegen veel hogere kosten.
“Het zijn vooral de personeelstekorten die het de ziekenhuizen soms onmogelijk maken om de noodzakelijke zorg te bieden”, vat Christmas samen. Het tekort aan personeel zet ook meer druk op bestaand personeel, dat kampt met te hoge werkdruk. In een rapport van EY, uitgebracht in september van dit jaar, komt naar voren dat zowel personeelsverloop als ziekteverzuim hun hoogste punt in vijf jaar hebben bereikt. “Het is zorgwekkend om te zien dat de sector worstelt met het aantrekken en behouden van de juiste werknemers”, zegt Rob Leensen, partner bij accountants- en advieskantoor EY. Het vrijkomen van de circa 1.300 medewerkers van MC Slotervaart en de 1.200 werknemers van IJsselmeerziekenhuizen kunnen “een belangrijke impuls vormen om de werkdruk in de andere ziekenhuizen weer te normaliseren”, zegt Christmas.
De vraag lijkt niet of het ontslagen ziekenhuispersoneel een nieuwe baan zal vinden, maar waar. Sommige ziekenhuizen stellen zich reeds proactief op. Zo riep het St Jansdal Ziekenhuis in Harderwijk ontslagen medewerkers van de MC IJsselmeerziekenhuizen op om te komen solliciteren. Het aantal patiënten uit de polder stijgt en dus is er meer personeel nodig. “Het is hier loeidruk”, laat het ziekenhuis weten. Ook het Isala ziekenhuis in Zwolle houdt rekening met een stijgende vraag naar zorg en dus meer patiënten. En hoewel het ziekenhuis niet direct ontslagen medewerkers oproept om te solliciteren, zullen ze naar alle verwachting en net als andere ziekenhuizen uit de buurt hun ogen openhouden voor het vrijgekomen talent. “Ze mogen altijd een open sollicitatie sturen”, aldus een woordvoerster van het ziekenhuis, die aangeeft dat er wel al openstaande vacatures zijn.
Strategic workforce planning-aanpak is nodig
Twynstra Gudde-partner Christmas pleit op de langere termijn voor een meer strategische workforce planning-aanpak voor de sector: “Het zou heel verstandig zijn als er een masterplan komt, waarbij wordt onderzocht welke zorginstelling het meest gebaat is bij welk personeel.” Hij voegt toe: “Door samen te werken in een keten ontstaat de mogelijkheid om op een gecontroleerde wijze een goed en financieel haalbare portfolioplanning te realiseren met een optimale inzet van het meest schaarse productiemiddel: personeel.” Vanuit maatschappelijk perspectief lijken er alleen maar pluspunten te bestaan, geeft Christmas ten slotte aan: “De bestaande zorginfrastructuur wordt beter ingezet, de werkdruk en kwaliteit gaan omhoog en patiënten krijgen de zorg die nodig is.”
De noodzaak voor een dergelijk masterplan lijkt voor de toekomst alleen maar belangrijker te worden, aangezien meer ziekenhuizen kopje onder dreigen te gaan. Volgens de uitkomsten van een stresstest voor ziekenhuizen, uitgevoerd door BDO, telt Nederland veertien ziekenhuizen die financieel in de gevarenzone zitten. Deze ziekenhuizen lopen risico op een technisch faillissement”, zegt Chris van der Haak, partner bij BDO, in een toelichting. “Ze worden overeind gehouden door zorgverzekeraars en banken. In het normale bedrijfsleven waren ze al lang failliet gegaan.”