De tien vaardigheden van de nieuwe adviseur | consultant

De vierde industriële revolutie heeft vergaande gevolgen voor organisaties en de maatschappij als geheel. Ook consultants ontkomen niet aan de paradigmaverschuiving op het gebied van denken, organiseren en manieren van werken. Terwijl de adviesbranche gewend is anderen te helpen veranderen, moet ze niet vergeten zelf in de huidige veranderingen mee te gaan. Adviseurs die relevant willen blijven te midden van de vele ontwikkelingen van de 21e eeuw moeten tien sleutelvaardigheden onder de knie krijgen. Zo wordt gesteld in een nieuw visiedocument van Sioo.

De hedendaagse wereld en de verschillende economische markten daarbinnen worden grotendeels gekenmerkt door snelle veranderingen en, daaraan gerelateerd, complexiteit en onzekerheid. De samenkomst van uiteenlopende ontwikkelingen op verschillende vlakken – zoals snelle technologische vooruitgang, globalisering en de vervaging van grenzen tussen verschillende sectoren – wordt ook wel aangeduid als industriële convergentie, of de vierde industriële revolutie. Hierin verandert de manier waarop we produceren, consumeren en met elkaar omgaan.

Terwijl de meningen uiteenlopen wat betreft de vaart en mate waarin de wereld om ons heen verandert, is in ieder geval duidelijk dat organisaties mee moeten gaan in de veranderingen om op de lange termijn te overleven. Hetzelfde geldt voor de adviseurs die ze hier geregeld voor inschakelen. Met tarieven die onder een vergrootglas liggen en kennis die steeds meer binnen ieders handbereik ligt, wordt van hen meer expertise verwacht en nadrukkelijker gelet op concrete resultaten. Daarnaast wordt de concurrentie almaar heviger, zowel vanuit andere bureaus en zzp’ers als vanuit de technologische sector: slimme robots kunnen steeds meer op consultancygebied, in sommige gevallen zelfs sneller en beter dan adviseurs van vlees en bloed.

In het licht van dergelijke ontwikkelingen kwam de internationale adviesorganisatie RGP onlangs al met een whitepaper, waarin wordt ingegaan op de wijze waarop de adviesbranche zich kan aanpassen aan de veranderende wereld. Sioo, een interuniversitair opleidingsinstituut voor organisatiekunde en verandermanagement, komt nu ook met een eigen visie op de ‘toekomstbestendige’ capaciteiten van adviseurs (zie de whitepaper). Hierin wordt gekeken naar de tien vaardigheden die het belangrijkst zijn voor de consultant van morgen. De benodigde skills zijn onderverdeeld in vier categorieën: bedrijfsinzicht, technische vaardigheden, adviesvaardigheden en waarden & gedrag.

Bedrijfsinzicht

Ten aanzien van de kennis en vaardigheden over de klant en diens context wordt gepleit voor “vergaande specialisatie”, gecombineerd met het vermogen om – in verband met de eigen wendbaarheid – snel in te werken in nieuwe sectoren. Ook is het van belang grondige kennis te hebben van de klant, evenals een holistische blik op de trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op de sector waarbinnen die zich beweegt, zodat verschillende toekomstscenario’s kunnen worden geschetst.

Op het gebied van de kennis en skills omtrent de adviesbranche, wijst Sioo erop dat enkel kennis over ‘nu’ niet langer voldoet: adviseurs moeten ook een visie hebben op de ontwikkelingen van morgen. Verder dienen ze steeds een nieuw aanbod voor de markt te kunnen creëren, inclusief bijpassend omzetmodel. Ten slotte is het hierbij op het gebied zelfmarketing nodig slim gebruik te kunnen maken van social media-kanalen.

Technische vaardigheden

Om de eigen gespecialiseerde functiecapaciteiten op peil te houden, moeten consultants blijven werken aan kennisontwikkeling binnen hun vakgebied, onder meer door te experimenteren en zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek uit te voeren. Om goed up-to-date te blijven, is kennisdeling bovendien erg belangrijk. Hierbij wordt aangemerkt dat adviseurs zich vaak te veel richten op “local heroes”, terwijl het beter is de internationale ontwikkelingen ook goed in de gaten te houden.

Wat betreft de organisatiekundige skills wordt gesteld dat “consultants anno nu niet kunnen zonder inzicht en begrip van de rol van informatie”. Dit aangezien data vandaag de dag behoort tot de “kapitaalbasis van de organisatie”. In dit verband zijn ook de kunde van het meten van impact en kennis van meervoudige waardecreatie – waarin zowel wordt gelet op de opbrengst voor de organisatie als voor de samenleving – van groot belang, net als een goed begrip van het ecosysteem waarbinnen de klant opereert.

Adviesvaardigheden

Gekeken naar de kennis en vaardigheden in het adviesproces, dienen consultants goed te kunnen handelen in het snel veranderende speelveld van klanten. Hiertoe is het nodig bedreven te zijn met de inzet van nieuwe technologieën en (veranderinterventie)technieken, zoals online tools, virtual en augmented reality, serious gaming, crowdsourcing en nudiging. Ook is het belangrijk vanuit verschillende rollen en perspectieven te kunnen bijdragen aan relevante vraagstukken, waarbij – online en face to face – nauw wordt samengewerkt met andere professionals.

Daarnaast zijn specifieke veranderkundige kwaliteiten vereist. Adviseurs moeten een breed overzicht hebben van de beschikbare kennis en technieken, waarbij ze een helder beeld hebben van wat voor hen relevant is, en waarom. De gekozen methodes kunnen daarbij duidelijk worden verantwoord en in het handelen toont zich het vermogen om te reflecteren en te spelen met de theoretische inzichten en concepten. Tot slot ontwerpen goede adviseurs op basis van design thinking een op de context aansluitend proces met iteraties en interventies die directe opbrengst leveren.

Waarden & gedrag

De eerste van de vier vaardigheden binnen deze laatste categorie betreft ethiek en professionaliteit. Adviseurs dienen hierbij ten eerste in staat te zijn hun eigen ethische normen te expliciteren en hier, natuurlijk, ook naar te handelen. Verder is het belangrijk te beschikken over de zelfkennis om de juiste keuzes te maken, zoals op het gebied van de positionering en profilering in het vak, de passende context, de aan te nemen klussen en de te spelen rol daarbinnen, en de eigen professionele ontwikkeling.

Aangaande de persoonlijke en interactieve vaardigheden wordt aangegeven dat goede consultants zichzelf overtuigend kunnen positioneren, zodat ze het vertrouwen krijgen van de relevante stakeholders voor het uitvoeren van analyses en interventies. Bovendien doorzien ze zowel het spel en de kritieke momenten daarbinnen, als de interactie tussen de belangrijke spelers. Bij onduidelijke situaties wordt vooruitgedacht om op het juisten moment te kunnen interveniëren.

Ook het reflectief vermogen wordt van belang geacht voor de adviseur van morgen, waarbij wordt gesteld dat de consultant zich bewust is van zijn of haar normen, waarden en overtuigingen – zoals het mens- maatschappij- en wereldbeeld en het effect daarvan op het eigen handelen. De bereidheid en het vermogen deze overtuigingen te onderzoeken, moeten aanwezig zijn en deze reflectie dient een structureel en methodisch onderdeel van de werkroutine te vormen. Tot slot is het belangrijk om te durven falen, volgens het motto “fail fast, learn fast”.

De tiende en laatste skill benadrukt de noodzaak van dynamiek. Consultants managen hun ‘personal knowledge’ door continu op zoek te zijn naar relevante nieuwe kennis, waarbij verder wordt gekeken dan alleen maar opleidingen. Daarbij wordt betekenis gegeven aan de opgedane kennis, onder meer door te combineren, (de)construeren en conceptualiseren. Vervolgens worden de verworven inzichten, ook als die nog ‘onaf’ zijn, offline en online gedeeld. Dit past tevens binnen het belang dat wordt toegekend aan netwerken en samenwerken, ook met personen uit onbekende domeinen.

In de praktijk brengen

Deze laatste vaardigheid sluit in het bijzonder goed aan op de speciale vereisten van de 21e eeuw, waarin adviseurs zich continu moeten blijven aanpassen en het belangrijk is veel contact te zoeken en ervaringen te delen met anderen. Sioo identificeert op het gebied van het verkrijgen van de benodigde vaardigheden twee duidelijke uitdagingen voor consultants. Ten eerste moeten ze kritisch onderzoeken op welke terreinen ze nieuwe vaardigheden en capaciteiten te ontwikkelen hebben. Ten tweede betreft het de manieren waarop ze werken aan hun blijvend doorgaande ontwikkeling: “Ze moeten deze aanpassen aan de huidige tijd en opnieuw ‘leren-leren’”, aldus Sioo.

Gerelateerd: Consulting leergang van Sioo richt zich op de adviseur nieuwe stijl.