Kinderen adviseren gemeente Almere over beleid rond kinderarmoede

In Almere wordt een beroep gedaan op de inzichten van kinderen op het gebied van armoede. Veel kinderen in Almere leven onder de armoedegrens, wat wethouder Froukje de Jonge betreurt: haar doel is om de overerving van armoede te voorkomen. Het bureau ConsultingKids bracht de gemeente op het idee om kinderen zélf over die kwestie te laten nadenken. 

Steeds vaker lijkt de jeugd de toekomst te hebben, want in toenemende mate worden kinderen betrokken bij adviseringskwesties. Zo zetten zakelijke dienstverleners recentelijk hun CEO voor een dag opzij voor een scholier. Tevens roept het kantoor ConsultingKids bij het oplossen van problemen het advies van kinderen in. Zo ging dat bureau een tijdje geleden met kinderen van een basisschool in Deventer in gesprek over de zwartepietendiscussie die ons land de laatste jaren zo bezighoudt. Onlangs boog deze organisatie zich tezamen met scholieren over een andere kwestie: het armoedeprobleem onder kinderen in Almere.

In Almere is armoede een tamelijk reëel probleem, want zo’n 7.400 kinderen leven daar onder de armoedegrens. De financiële schaarste concentreert zich met name in de wijk Almere-Haven, waar een op de vijf kinderen in armoede leeft. Froukje de Jonge (CDA), wethouder Participatie, Werk en Inkomen, is sinds 2014 in de weer om die cijfers te doen dalen. Zij tracht met name de structurele problematiek te verhelpen door de overerving van armoede te voorkomen. Voor die plannen en andere initiatieven is geld beschikbaar, want in 2016 werd bekendgemaakt dat toenmalig staatssecretaris Jette Klijnsma €100 miljoen extra investeerde om armoede onder kinderen te bestrijden. 

De stem van het kind

Adviesbureau ConsultingKids stelde de gemeente Almere voor om kinderen zelf na te laten denken over de armoedekwestie. Daar rolde het pilotproject ‘Als ik later groot ben’ uit. Tess Czerski, Beleidsadviseur Armoedebestrijding & Schulden bij de gemeente Almere, gelooft wel in die aanpak: “Er zijn natuurlijk veel onderzoeken, zoals die van de Kinderombudsman, die we raadplegen, maar toch leek het ons nuttig om de kinderen in Almere zélf te vragen: wat heeft een kind dat leeft in armoede nodig? Zo toetsten we of ons voorgenomen beleid op het goede spoor zat.” 

De aanpak van het advieskantoor is tweeledig: organisaties verkrijgen advies over een lastig vraagstuk en kinderen hebben een interessante en educatieve ervaring. Ilona op de Weegh, werkzaam voor ConsultingKids, stelt dat kinderen als ware consultants aan de slag gaan: “In de klas doen de kinderen consultancyvaardigheden op, zoals probleemoplossend denken, samenwerken, onderzoeken en prioriteren.” Het advies dat kinderen vervolgens voortbrengen, wordt onder meer door Op de Weegh gestructureerd: “Wij halen enorm veel ideeën en inspiratie op. De adviezen van de kinderen vertaalt ConsultingKids naar een eindproduct, waarin zowel de onbevangen adviezen van de ‘junior consultants’ als een vertaalslag naar beleid en realiteit terugkomen.” 

Andersom worden de complexe vraagstukken ook omgezet naar de wereld van kinderen. Het advieskantoor en het gemeentelijke projectteam vertaalden samen het armoedevraagstuk naar een kindersprookje, waarin de kwestie tegelijkertijd werd opgedeeld in begrijpelijke hoofd- en deelvragen. Volgens Op de Weegh is die aanpak adequaat: “Zo’n sprookje werkt vaak verfrissend op een strategisch vraagstuk.” Bovendien is armoede geen frivole aangelegenheid, maar volgens Op de Weegh maakt een sprookjesvorm zo’n thema juist “bespreekbaar en veiliger” voor kinderen.

Aan de slag

In de vroege lente van 2017 dachten zo’n negentig kinderen in Almere uit groep zes, zeven en acht mee over het armoedevraagstuk. Thema’s zoals pesten, schaamte, ruzies thuis en talenten passeerden de revue. Op de Weegh spreekt van geslaagde brainstromsessies: “Je knippert met je ogen en ineens hangt de klas vol post-its. Daarna mochten ze zelf prioriteren en argumenteren: waarom is dit het beste idee? Tot slot werkten alle kinderen individueel één idee uit.” Een van de leerlingen opperde het idee om kinderen tussen de twaalf en de achttien jaar oud korting te schenken bij sport of culturele activiteiten en ook in winkels. De scholier verbeterde haar idee zelfs door een aantal anti-fraude-maatregelen te beschrijven zodat er geen misbruik van de kortingen zou worden gemaakt. 

Een ander idee dat door een van de leerlingen werd voorgesteld, ging over de bespreekbaarheid van de kwestie armoede. Het doel van de leerling was om op die wijze minder kinderen buiten te sluiten. Daarnaast waren er ook praktische suggesties zoals ‘adopteer je buurjochie’, doorgeefcadeaus en een grote gemeenschappelijke spaarpot voor het gemeentehuis waarvan kinderen uit minderbedeelde gezinnen gebruik konden maken. Verder ontstond ook het idee om de problematiek van de zonnige kant te beschouwen door bijvoorbeeld stil te staan bij wat er wél is. Daarop voortbordurend werd gesuggereerd om de wijken op te leuken zodat kinderen met meer plezier kunnen buitenspelen. 

Toen de sessies waren afgerond, werden de kinderen beloond met een diploma en benoemd tot junior consultants. Bij iedere bijeenkomst waren ook personen van de gemeente Almere aanwezig. Volgens Czerski was dat een succes: “De kinderen konden direct vragen stellen aan de probleemeigenaar en zo konden wij vast een beetje aanvoelen wat er speelde in de klas.” Daarnaast kregen de kinderen uitleg over het werk op een gemeentehuis, aldus Czerski: “Docenten hielden een vragenrondje en maakten de gemeente tastbaar. Wij gaven ons werk een gezicht.”

Vertaalslag

Na de bijeenkomsten werden de antwoorden en ideeën van de leerlingen omgezet in adviezen. Daarin kwam naar voren dat louter geld structurele financiële problemen niet verhelpt, wat Czerski onderschrijft: “Dat zat al in onze visie, maar ook kinderen kwamen daarmee. Ze wilden ook wel kunnen fietsen en zwemmen, maar adviseerden ook meer menselijk contact en een aanpak die niet stigmatiseert. De vraag wordt dan: wat ís armoede?” Ze voegt daaraan toe: “Soms zijn dit hele concrete vragen: een kind vroeg om een computer. In het gesprek bleek echter dat het kind graag een ICT-opleiding wilde doen. Hij kreeg een mentor om wat meer zelfvertrouwen op te doen, een rustig studeerplekje en alsnog kreeg hij een laptop via het fonds bijzondere middelen.” Op deze wijze creëert het initiatief maatwerk door de vraag achter de vraag te stellen.

Zowel Czerski als Op de Weegh hebben veel opgestoken van het project: ze stellen dat je nimmer de kracht van kinderen moet onderschatten, omdat hun gedachtes inspirerend zijn. Daarnaast moet de armoedebestrijding volgens beiden breder worden opgevat: “Betrek ook wijkteams en andere beleidsterreinen, zoals uit het fysieke domein.” Ook is het belangrijk dat het projectteam dat verantwoordelijk is voor de implementatie gedurende het gehele traject betrokken is bij de operatie. Tot slot luidt het advies dat er moet worden gezocht naar een wijze om scholen en leraren te ontlasten, want “er wordt al veel van hen gevraagd”. Extra steun bij signalering van armoede bij kinderen zou daarom een passende maatregel kunnen zijn om docenten te ondersteunen.

Zoals besproken stelden veel kinderen tijdens de sessies dat armoede en schaamte hand in hand gaan. Volgens Czerski en Op de Weegh is het daarom noodzakelijk dat dit onderwerp uit de taboesfeer wordt getrokken en bespreekbaar wordt gemaakt. Om dat te doen, moet volgens hen ook worden gefocust op de hele omgeving: “Armoede is zo complex dat één kleine (financiële) oplossing niet voldoende is.” Hierbij stellen ze bovendien dat alle stappen per gemeente passend moeten worden gemaakt: “Start klein, leer onderweg en ontwikkel een duurzame werkwijze.”

Gerelateerd: Kinderen adviseren Zaanstad over armoedebestrijding.