Overheid maakt minder gebruik van strategisch en organisatieadvies

De uitgaven van de Rijksoverheid aan de inhuur van strategie- en organisatieadviseurs zijn vorig jaar met 7% gedaald, naar €39 miljoen. In tegenstelling tot de afname van de uitgaven aan organisatieadvies, stegen de uitgaven aan strategische adviesverlening sterk de afgelopen jaren. 

Over de afgelopen zeven jaar heeft het Rijk in totaal meer dan €300 miljoen uitgegeven aan beleidsadvies. Deze uitgavencategorie bestaat voor een belangrijk deel uit de inhuurkosten voor strategy consulting, economisch advies en beleidsmatige benchmarks. De uitgaven aan organisatieadvies omvatten de inhuur van expertise in onder meer organisatieontwerp, verandermanagement, HR advies en transformatie executie.

Gekeken naar de uitgaven over de jaren heen is er echter een verschuiving zichtbaar. Van de afgelopen zeven jaar werd er in 2010 veruit het meeste uitgegeven aan strategisch en organisatieadvies. In dat jaar werd nog €80,5 miljoen aan de inhuur van strategy consultants en organisatieadviseurs uitgegeven, goed voor 43% van de totale uitgaven aan advies- en consultancydiensten. De jaren daarop daalden de uitgaven hard totdat in 2013 een dieptepunt werd bereikt van €27,1 miljoen, waarbij vooral de uitgaven aan strategische adviesdiensten snel terugliepen.

De afgelopen drie jaar liepen de uitgaven aan strategie consultancy echter weer op – tussen 2014 en 2015 stegen de uitgaven met bijna €4 miljoen en afgelopen jaar kwam daar nog bijna €6 miljoen bovenop. Ondertussen liepen de uitgaven aan organisatieadvies met bijna €10 miljoen terug sinds 2014. 

Voor de ontwikkeling van de uitgaven zijn verschillende verklaringen aan te wijzen. De stijging van de uitgaven aan strategisch advies kan bijvoorbeeld verbonden worden aan het aantrekken van de economie. Nu het economisch weer wat beter gaat in Nederland, is de tijd aangebroken om nieuwe plannen op te stellen voor de komende periode. Bovendien vinden er momenteel snelle veranderingen plaats in de maatschappij en het bedrijfsleven, waardoor er strategieën nodig zijn om op de verandering te reageren met nieuwe wet- en regelgeving of om markten en sectoren te ondersteunen.

De daling van de uitgaven aan organisatieadvies volgen voor een groot deel uit het feit dat verschillende grote veranderprogramma’s bij de ministeries inmiddels zijn afgerond. Hieronder vielen ook een aantal grootschalige reorganisaties en implementatietrajecten voor IT-systemen met een aanzienlijke impact op human capital. 

Aandeel externe inhuur

Als strategisch en organisatieadvies in de bredere context van externe inhuur door het Rijk worden geplaatst, dan blijkt dat de twee categorieën maar een klein deel vormen van de totale uitgaven van €1,3 miljard. Het grootste deel (bijna 60%) van deze uitgaven gaat naar detachering en uitzendkrachten. ICT-advies volgt op de tweede plek met 33% van de uitgaven terwijl van de overige inhuurcategorieën, zakelijke diensten genaamd, accountancy & financiële dienstverlening de grootste uitgavenpost is. 

Strategisch beleidsadvies heeft ten opzichte van voorgaand jaar gewisseld van plek met organisatieadvies – in 2016 zijn de uitgaven aan organisatieadvies met 37% gedaald ten opzichte van 2014, terwijl aan strategisch advies juist 72% meer werd uitgegeven dan in 2014. 

Uitgaven ministeries

Van de elf ministeries is Infrastructuur en Milieu (I&M) met €13,6 miljoen de grootste klant voor strategie en organisatieadviseurs. Op de tweede plek volgt Veiligheid en Justitie (VenJ) met een totale kostenpost van €10,9 miljoen. Opvallend genoeg maakt VenJ veel meer gebruik van organisatieadviseurs, terwijl het grootste deel van de uitgaven van I&M juist naar strategisch advies gaan. De uitgaven van I&M lagen niet altijd zo hoog – de afgelopen twee jaar is het inhuurbedrag van het ministerie ruim verdubbeld, onder meer met het oog op de toegenomen aandacht voor duurzaamheid en nieuwe milieuwetgeving.

Ondanks dat I&M en VenJ in absolute bedragen het meest uitgeven aan strategie en management consultants, geeft Defensie relatief gezien meer uit aan deze inhuurcategorieën. Mede door een uitgaventoename van maar liefst 235% in de afgelopen twee jaar, gaf het ministerie van Defensie afgelopen jaar 60% van zijn totale zakelijke diensten inhuuruitgaven uit aan strategisch en organisatieadvies. De grootste groei in uitgaven van de afgelopen twee jaar was echter nog veel hoger – het Ministerie van Financiën zag zijn uitgaven tussen 2014 en 2016 met een gigantische 657% stijgen. De grootste uitgavendalingen werden gerapporteerd bij BZK en SZW. 

Belangrijkste leveranciers

Als het om organisatieadvies gaat heeft de Rijksoverheid een aantal zogenaamde ‘preferred suppliers’. Vorig jaar werden zeven bureaus geselecteerd om organisatieadvieswerk te leveren: Andersson Elffers Felix (AEF), Verdonck, Klooster & Associates (VKA) en Sioo (die met zijn drieën een consortium vormen), Atos Consulting, Capgemini Consulting, Deloitte Consulting en &samhoud. Deze bureaus werden na een streng selectieproces opgenomen in een raamovereenkomst, waarbij alle ministeries voor hun organisatievraagstukken voornamelijk van de diensten van deze bureaus gebruik maakten.