Europese banken presteren beter maar onder pre-crisis niveaus
De Europese retail bankensector heeft sinds de financiële crisis zijn prestaties weten te verbeteren, met Scandinavië voorop. De winst per klant en efficiëntieratio’s blijven echter achter op de cijfers van voor de crisis, blijkt uit onderzoek van A.T. Kearney. Om te kunnen voldoen aan de verwachtingen zullen banken hard moeten werken om betere resultaten te halen, aldus het strategy consultancybureau.
Hoewel de Europese bankensector tijdens de financiële crisis voor miljarden aan overheidsgeld werd gered van de ondergang, verkeren de financiële instellingen gemiddeld genomen nog altijd in zwaar weer. Niet alleen zijn de rentetarieven al langere tijd laag, ook zorgen hogere kapitaaleisen en veranderende klantverwachtingen voor diverse uitdagingen. Bovendien werken veel gevestigde spelers in de sector nog met verouderde IT-systemen, terwijl FinTech spelers hun kans grijpen en klanten weglokken met hun innovatieve financiële technologieën.
Ook op macro-economisch niveau hebben banken het zwaar, met trage economische groei in Europa. Groeide de Europese economie in het eerste kwartaal van 2015 nog met 0,5%, zo daalde die groei in de kwartalen daarop naar 0,4% in de lente en 0,3% in de tweede helft van het jaar. Daar tegenover staan de groeiende consumentenbestedingen in Europa, die onder meer profiteren van de lage energieprijzen en lage rente op leningen, waardoor hun uitgaven stijgen.
A.T. Kearney deed onlangs onderzoek naar de ontwikkelingen en trends in de Europese bankensector. In zijn zogeheten ‘Retail Banking Radar’ ondervroeg het management consultancybureau in totaal 90 retailbanken verspreid over 22 Europese landen. Uit het onderzoek blijkt dat 2015 voor de West-Europese bankensector een relatief onbewogen jaar was. Hoewel de winst 18% steeg – voornamelijk het gevolg van verlaagde risico voorzieningen en het vermijden van nieuwe risico’s – bleef de omzet steken op een lage groei van 2,4%.
De operationele kosten en efficiëntieratio’s (‘cost-income ratio’s’) van banken in Europa zijn volgens de onderzoekers sinds 2008 nauwelijks verbeterd. Daarnaast wisten de banken, ondanks een grote golf aan ontslagen, hun personeelskosten nauwelijks te verlagen. Hoewel werknemers in lagere functies hun banen verloren, werden deze in veel gevallen vervangen door – vaak duurdere – IT-medewerkers.
De ontwikkeling van digitale kanalen waarmee klanten zelf een groot deel van hun bankzaken kunnen regelen heeft ertoe geleid dat het steeds rustiger werd bij de lokale bankkantoren. Retailbanken zagen hun kans schoon schip te maken en sloten een groot aantal van deze kantoren, terwijl bankklanten konden profiteren van de efficiëntere digitale diensten. Vooral in West-Europese landen zijn veel bankkantoren gesloten, met in de UK bijvoorbeeld een daling van 10% in het aantal bankkantoren.
In de Benelux daalde het aantal bankkantoren zelfs met 12%, waarmee onze regio een van de laagste dichtheids-niveaus kent van Europa. In Zuid-Europese landen lag de gemiddelde daling van het aantal bankkantoren rond de 25%, maar dit komt vooral door de aanzienlijke daling van het aantal bankkantoren in Spanje. Ondanks die daling blijkt uit het onderzoek dat Spanje van alle landen nog altijd de hoogste dichtheid heeft in bankkantoren.
Ondanks de besparing op kantoren en overheadkosten presteren veel banken anno 2016 nog steeds onder het niveau van voor de crisis. Zo lag de efficiëntieratio (verhouding tussen kosten en inkomsten) van de Europese banken voor de crisis op 60%, terwijl 2015 werd afgesloten met een ratio van 62%. Ook ligt de winst per klant lager, met gemiddeld €201 in 2015 tegenover €210 per klant in 2007. Toch is de sector op zijn retour, met in vergelijking tot een jaar eerder (2014) een vermindering van 8% in voorzieningen ten aanzien van de totale inkomsten, en een stijging van €650 naar €655 in de winst per klant. De winst per werknemer steeg in dezelfde periode van €230.000 naar €244.000.
De onderzoekers zien binnen de afzonderlijke landen binnen Europa echter aanzienlijke verschillen. Zo zijn er in West-Europa over het algemeen betere resultaten behaald, dan in andere delen van het continent, met een stijging van de winst per klant van 9%. Maar ook hier zijn verschillen zichtbaar, met aan de ene kant een daling van de winst per inwoner van 3% in Duitsland en aan de andere kant Oostenrijk, de Benelux en de UK met toenames van tussen de 11% een 29%. In Frankrijk groeide de winst per klant minder hard, met een gematigde 6%.
In Zuid-Europa zijn in 2015 aanzienlijke verbeteringen geboekt, met een toename van de winst per klant van 157%, naar €134. Deze winstgroei werd voornamelijk veroorzaakt door de vermindering van risicovoorzieningen met 12%, de sterkste daling van Europa. De regio blijft echter nog ver beneden de winstniveaus van voor de crisis, toen de winst per klant boven de €300 lag. Momenteel ervaart de regio nog lage inkomsten per klant (14% lager dan in 2007) en hogere risicovoorzieningen ten opzichte van de totale inkomsten (11% hoger).
Scandinavische landen waren in 2015 de absolute toppresteerders. De efficiëntieratio’s in Noord-Europa lagen op een indrukwekkende 48%, wat zorgde voor een winstgroei van 9%. Scandinavië kan daarnaast profiteren van gunstige marktomstandigheden met lagere voorzieningen op verlieslijdende leningen dan in 2014, en een zeer digitaal bedreven bevolking.
A.T. Kearney concludeert dat er drie maatregelen zijn die Europese retailbanken kunnen nemen om hun prestaties te verbeteren. Ten eerste moeten banken hun kosten transformeren, wat volgens het consultancybureau voor de helft zal bijdragen aan de te behalen verbeteringen. Ten tweede zullen zij de inkomsten per klant moeten verhogen. Deze stijging zal waarschijnlijk niet te halen zijn uit hogere rentemarges (gezien de lage rentestand), maar zal juist moeten komen uit nieuwe diensten, upgrades van diensten en producten en het veranderen van de tarieven voor bankrekeningen en betaalkaarten.
Tot slot is er volgens het consultancykantoor een strikte discipline nodig op het gebied van risico en zullen niet presterende kredietportefeuilles op effectieve wijze afgebouwd moeten worden.
