Berenschot: Salarisverlaging steeds vaker toegepast
V&D maakte recent bekend zijn personeel flink te willen korten op salaris. Waar het nieuws voor velen als een grote verrassing kwam, past het volgens Berenschot adviseur Hans van der Spek in een bredere ontwikkeling die zichtbaar is in de HR-wereld. Zijn onderzoek laat al jaren zien dat salarisverlaging steeds vaker wordt toegepast of dat er in toenemende mate wordt beknibbeld op arbeidsvoorwaarden.
Hoewel er tekenen van herstel zijn en het met sommige bedrijven weer beter gaat, zijn er (helaas) genoeg bedrijven die het in deze tijd moeilijk hebben. In de retailbranche proberen ondernemers zich sinds de opkomst van e-commerce staande te houden, in de zorg en onderwijs blijft steeds minder geld over voor goede docenten en de bouw zit al jaren in een neerwaartse spiraal. V&D zette zijn personeel medio januari voor een moeilijke beslissing: korten op salarissen of hoogstwaarschijnlijk ontslag. Het warenhuis is niet de enige die maatregelen moet nemen om zijn bestaan veilig te stellen. Bedrijven moeten steeds vaker versoberen, of dit nou via een salarisverlaging gaat of dat er beknibbeld wordt op arbeidsvoorwaarden. Sommige bedrijven kiezen ook voor demotie. “Hoe toekomstbestendig zijn we?”, is volgens Hans van der Spek, Manager Kenniscentrum HRM bij Berenschot, een vraag die veel bedrijven zich momenteel stellen.
V&D is dan ook niet de enige werkgever die zijn personeel op salaris kort. Zo moet het personeel van veel kleinere winkelketens dikwijls ook loon inleveren, en zijn in Tilburg de salarissen van thuiszorgmedewerkers van Thebe van €13,50 per uur naar slechts €10 gegaan. Maar ook het miljardenbedrijf KLM kortte het salaris van zijn piloten met 10% in de concurrentiestrijd met onder meer Emirates, Easyjet en Ryanair.
HR-trends
Volgens Van der Spek zijn salarisverlagingen niet langer een incident. Dat toont ook het HR-trends 2014-2015 onderzoek dat afgelopen najaar gepubliceerd werd. “Bijna een kwart van alle werkgevers in 2014 verslechterde de arbeidsvoorwaarden, en een op de tien vroeg zijn personeel loon in te leveren. Een op de vijf werkgevers onderzocht of demotie mogelijk was. Ingrepen kwamen het vaakst voor in de financiële wereld en in de bouw”, aldus Van der Spek. Maar over de hele linie doen werkgevers een beroep op hun medewerkers om met minder genoegen te nemen. Afgelopen jaar vroeg 7% van de werkgevers hun personeel af te zien van een reguliere salarisverhoging en stuurde 3% aan op een korting van het salaris. Beperking van verlofrechten en van de omvang van het dienstverband werd door 2% van de werkgevers ingevoerd, en 1% zag af van een dertiende maand. Maar ook demotie is populair onder Nederlandse bedrijven. Zo onderzoekt bijna de helft van de werkgevers (48%) de mogelijkheid of vraagt werknemers daadwerkelijk een lagere functie te bekleden. Dit percentage is afgelopen jaar gegroeid: van 15% naar 20%. “Hoewel werkgevers op de lange termijn verwachten weer meer personeel nodig te hebben, kiezen ze voorlopig ervoor om medewerkers in lagere functies te plaatsen,” zegt Van der Spek.
Realistisch
Volgens Van der Spek is het verstandig dat organisatiees nu al kijken of ze met toekomstige loonsverhogingen via cao’s en periodieken in de problemen zullen komen. Hij stelt dat er beter nu milde maatregelen genomen kunnen worden, dan dat gewacht wordt op een crisispositie van waaruit V&D heeft moeten handelen. Onder milde maatregelen verstaat hij zaken als korten op de dertiende maand en minder vakantiegeld. “Daar ben je dan hooguit een dag chagrijnig over”, aldus Van der Spek. “Het is een goede ontwikkeling om realistisch naar de loonkosten op lange termijn te kijken. Zijn deze nog in balans met de verwacht inkomsten?”
Vakbonden minder blij
De vakbonden zijn minder blij met de versoberingen, en zijn het oneens met de maatregel van V&D. Volgens hen moet er iets tegenover te salariskortingen staan. Maurice Limmen, voorzitter van vakbond CNV: “Je moet samen overleggen. Dat heet het poldermodel. En ja, versobering kan, als er maar iets tegenover staat. Harde garanties tegenover werkgelegenheid bijvoorbeeld. Mocht een loonoffer onvermijdelijk zijn, dan hooguit als tijdelijke maatregel.” Daar is Van der Spek het mee eens: “Alleen salarisverlaging is nooit de oplossing, zeker niet als het vanuit een aan-paniek-grenzende situatie komt. Uiteindelijk heeft het alleen zin als het onderdeel is van een toekomstgerichte blik, van een groter verbeterplan.”