Deloitte en To70 ontwikkelen Nationale SAF Roadmap voor luchtvaartsector
Nederland heeft sinds deze maand een roadmap voor duurzame luchtvaartbrandstoffen. Deze is door Deloitte en To70 opgesteld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en tijdens het Future of Energy event gedeeld met leiders vanuit de hele sector.
De luchtvaart is een belangrijke motor van de Nederlandse economie. Maar die motor draait nog bijna volledig op fossiele brandstof. Volgens het CBS was onze luchtvaartsector in 2023 verantwoordelijk voor 10,2 miljard kilo CO2 – oftewel 6,5% van de totale CO2-uitstoot van de Nederlandse economie.
De komende jaren moeten de emissies fors naar beneden. Het Akkoord Duurzame Luchtvaart streeft naar een verlaging van de CO2-uitstoot in 2030 tot het niveau van 2005, 50% reductie in 2050 en nul CO2-uitstoot in 2070.
Het realiseren van deze doelstellingen vraagt om verschillende initiatieven, waaronder het terugdringen van het aantal vluchten en het zorgen dat luchtvaartmaatschappijen zuinigere (en stillere) vliegtuigen gebruiken. Een andere cruciaal spoor is het maken van de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame luchtvaartbrandstof, of op zijn Engels: sustainable aviation fuel (SAF).
Deze stap is echter niet gemakkelijk gezet. Recente onderzoeken van Boston Consulting Group en Kearney laten bijvoorbeeld zien dat de vraag naar SAF de komende jaren weliswaar zal exploderen, maar dat er tegelijk nog volop obstakels op de weg (of landingsbaan) liggen.
Een belangrijke is dat SAF nog te duur is: in 2024 was de prijs nog drie keer zo hoog als die van conventionele luchtvaartbrandstof. Ook is er onvoldoende productiecapaciteit om aan toekomstig vraag te voldoen.
Nationale SAF Roadmap
In Nederland zijn al wel positieve ontwikkelingen zichtbaar, zoals KLM dat SAF omarmt in zijn strategie en de bouw van een enorme SAF-fabriek in Rotterdam.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) spreekt van een “uitstekende uitgangspositie” van de Nederlandse raffinagesector voor de productie van SAF, waardoor er “talloze productieplannen” bestaan.
Er is echter meer nodig, aldus het ministerie: “Investeringsbeslissingen en de ontwikkeling van de productiecapaciteit blijven achter, waardoor het een uitdaging is om deze plannen van papier naar realiteit te brengen.”
Om deze uitdagingen aan te gaan is de Nationale SAF Roadmap ontwikkeld. De routekaart is opgesteld in samenwerking met Deloitte en To70.
Zij gingen in gesprek met leiders van een groot aantal partijen betrokken bij de ontwikkeling, kennisopbouw, productie, distributie en afname van duurzame luchtvaartbrandstoffen, zoals de luchtvaartmaatschappijen, brandstofproducenten en -leveranciers, luchthavens, (kennis)instellingen en maatschappelijke organisaties.
18 initiatieven
De roadmap – zo’n 60 pagina’s dik – biedt inzicht in de kansen en uitdagingen die gepaard gaan met de productie en het gebruik van SAF, en schetst tevens de essentiële bouwstenen en initiatieven die tussen 2025 en 2035 gerealiseerd moeten worden om de gestelde doelen (en Europese verplichtingen) te behalen.
Het omvat achttien initiatieven, verdeeld over drie werkstromen die gezamenlijk door de sector zijn opgezet om te voldoen aan Europese verplichtingen en doelstellingen. Sommige initiatieven kunnen vrij eenvoudig worden uitgevoerd. Zoals een studie naar de economische haalbaarheid van co-processing binnen de raffinagesector. Of een initiatief gericht op het stimuleren van vrijwillige vraag bij (zakelijke) reizigers (en/of privéjets).
Complexe initiatieven zijn er ook. Zoals het treffen van de benodigde voorbereidingen op het bouwen van nieuwe productielocaties. Het gaat hierbij niet alleen om financiering, maar ook om het samenstellen van de juiste partnerships en het oplossen van bottlenecks zoals stikstof-/natuurvergunningen en netwerkaansluitingen.
Op dit moment zijn er al enkele grootschalige plannen om SAF te produceren in Nederland. Naast de nieuwe fabriek in Rotterdam wordt in de Maasstad ook gewerkt aan het vergroten van de capaciteit van een raffinaderij van Neste. En in het noordelijke Delfzijl is de bouw van een SAF-fabriek al enkele jaren in volle gang.
Het huidige productieniveau is volgens de onderzoekers “ruim voldoende” voor 2025. “En de daarnaast aangekondigde productieplannen zouden in theorie ruim voldoende zijn om de Nederlandse vraag naar SAF te dekken in 2030 en 2035”, schrijven ze.
“In theorie” is echter een belangrijke kanttekening. Want de vraag is of al deze plannen ook daadwerkelijk doorgang zullen vinden, gezien de grote investeringen die ermee gemoeid gaan.
Ook is sterk commitment nodig vanuit de overheid. Zo heeft bijvoorbeeld Shell recent de bouw van een bio-SAF-fabriek in Rotterdam on hold gezet, en liet UPM weten de investeringsbeslissing voor een bio-SAF-fabriek in Rotterdam uit te stellen.
SAF-hub voor Europa
Naast het uiteenzetten van de vereiste voorwaarden voor het opschroeven van de productie en het gebruik van SAF, schetst de roadmap ook wat Nederland moet doen om een belangrijke rol te spelen in het internationale SAF-landschap.
“Met factoren zoals de gunstige geografische ligging, de bestaande brandstofinfrastructuur, de lokale kennis en expertise, en het stabiele ondernemersklimaat, is Nederland goed gepositioneerd om SAF te produceren in concurrentie met andere locaties in de wereld. Deze routekaart vormt het begin van een proces om van Nederland een SAF-hub voor Europa te maken”, aldus het ministerie van IenW.
‘Nu moeten we doorpakken’
Het rapport werd medio april tijdens het Future of Energy event gedeeld met sleutelfiguren uit de luchtvaart- en energiesector. Een van de aanwezigen was Marjan Rintel, de CEO van KLM – aan de vraagzijde de belangrijkste stakeholder voor SAF in ons land.
“Bij KLM willen we willen schoner, stiller en zuiniger vliegen”, liet ze weten. “Daarvoor hebben wij als luchtvaartmaatschappij een paar knoppen om aan te draaien. De belangrijkste zijn vlootvernieuwing en het gebruik van SAF, waar we wereldwijd een van de grootste inkopers van zijn. De Nationale SAF Roadmap is een goede stap in de juiste richting. Nu moeten we doorpakken.”
Ze benadrukt dat de samenwerking tussen industrieën en overheden “cruciaal” is om de productie van SAF te versnellen en betaalbaar te maken. “De Europese bijmengverplichting is een goede eerste stap, maar er is meer nodig om de productiecapaciteit in Europa op te schalen, zoals de juiste middelen vrijmaken en barrières wegnemen. Laten we gezamenlijk blijven werken aan de toekomst van SAF in Nederland en Europa.”
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zal de komende maanden leidinggeven aan de verdere uitwerking en concretisering van de initiatieven uit de roadmap.
