Te weinig personeel, te veel regels en Trump bezorgen directies hoofdbrekens
Gebrek aan personeel blijft ook in 2025 hét strategische onderwerp waar directies van wakker liggen. Dat blijkt uit onderzoek van Berenschot onder meer dan 500 topbestuurders. Twee thema’s die dit jaar flink klimmen op de boardroomagenda zijn wet- en regelgeving en geopolitiek.
Het was in 2022 dat de arbeidsmarkt doorstootte naar de toppositie van het jaarlijkse Strategie Trendsonderzoek van Berenschot. Sindsdien heeft het die plek stevig in handen. Zo ook in 2025. En ondanks dat het thema sinds het hoogtepunt in 2023 gestaag iets daalt in urgentie, heeft het nog altijd een voorsprong van bijna vijftien procentpunten op de nummer twee.
Niet heel gek, aangezien veel organisaties nog steeds worstelen met een tekort aan personeel. Vier op de tien topbestuurders (39%) geven aan dat de arbeidsmarkt impact heeft op het vormgeven van de strategie.
Eén van de mogelijke oplossingen voor de personeelsschaarste is de inzet van kunstmatige intelligentie (AI), wat door 13% van de respondenten wordt aangemerkt als strategisch onderwerp. Dit relatief lage percentage lijkt enigszins vertekenend, want zo’n 70% van de bedrijven geeft aan hier in 2025 doelgericht in te gaan investeren.
Klaar met de regeldruk
De zorgen om wet- en regelgeving blijven toenemen. Vorig jaar stond het thema nog op de zesde positie. Bijna 50% van de deelnemers wil dat de overheid meer inzet op kwaliteit en stabiliteit van overheidsbeleid en 28% dringt aan op verbetering van het belastingklimaat.
“Organisaties raken gefrustreerd”, aldus Meindert Flikkema, senior managing consultant bij Berenschot. “Ze ervaren steeds meer regeldruk, wat hun verdien- en aanpassingsvermogen negatief beïnvloedt.”
Innovatie in de knel
Innovatie behoudt haar derde plek, maar levert wel iets in ten opzichte van vorig jaar. Daarmee zet de trend van de afgelopen jaren door: dit jaar komt innovatie uit op 22%, in 2020 was dat nog 35%. Ook het aantal bedrijven dat sterk investeert in R&D daalt.
“Dit bevestigt de uitkomsten van het Draghi-rapport, waarin geconcludeerd wordt dat Europa grote moeite heeft om te innoveren, waardoor de concurrentiepositie onder druk is komen te staan”, aldus Flikkema. “Organisaties moeten dit tij proberen te keren door middel van samenwerking, met keten- of kennispartners.”
VS keert zich tegen Europa
Een onderwerp dat juist sterk stijgt op de bestuursagenda is geopolitiek. Twee jaar geleden nam Berenschot het thema nog niet eens op in het onderzoek. Vorig jaar kwam het met 6% op de zestiende plek. Nu verdubbelt het naar 12%. Daarmee is het goed voor de elfde plek – direct achter AI, nog zo’n actueel thema dat pas twee jaar in het onderzoek voorkomt.
Waar de geopolitieke spanningen zich al enkele jaren opbouwen – met de Russische inval in Oekraïne, toenemende hybride dreigingen en de instabiliteit in het Midden-Oosten – zetten bedrijven zich nu vooral schrap voor klappen uit onverwachte hoek: met de herverkiezing van Trump lijkt de VS van betrouwbare bondgenoot te veranderen in onberekenbare rivaal.
Lees ook: Gewapende conflicten en extreem weer grootste bedrijfsrisico’s van 2025.
Vandaag, op 2 april – door Trump tot ‘Bevrijdingsdag’ gedoopt – presenteert de Amerikaanse president zijn langverwachte heffingen. Niemand weet nog precies hoe die eruit gaan zien en in hoeverre ze impact zullen hebben op de Europese en Nederlandse economie.
Trumps isolationisme en protectionisme staan bovendien niet geheel op zichzelf. Berenschot ziet meer landen een onafhankelijke koers varen. “Landen en regio’s opereren daarbij steeds meer vanuit een nationalistisch en transactioneel perspectief ten aanzien van internationale (handels)relaties, wat voor bedrijven een weerslag heeft op toeleveringsketens en afzetmarkten”, schrijven de onderzoekers.
Binnen dit “steeds gefragmenteerder geopolitiek landschap” is Europa kwetsbaar door technologische en economische achterstanden en de afhankelijkheid van (schaarse) grondstoffen, vooral uit China, en door import van digitale technologie. De onderzoekers verwijzen daarbij opnieuw naar het Draghi-rapport, waarin de voormalig president van de Europese Centrale Bank afgelopen najaar al de noodklok luidde.
Bedrijven geven aan met name hinder te ondervinden van stijgende handelstarieven, beperkter toegang tot (internationaal) personeel, exportbeperkingen, importquota’s, valutaschommelingen en oneerlijke concurrentie.
Duurzaamheid uit de mode?
De veranderende geopolitiek heeft mogelijk ook haar weerslag op de aandacht die topbestuurders geven aan duurzaamheid. Nu de concurrentiepositie van Europa in korte tijd is uitgegroeid tot politieke topprioriteit binnen de EU, ligt er een voorstel om duurzaamheidswetgeving gedeeltelijk uit te stellen en beperken.
Toeval of niet, maar ook in het onderzoek van Berenschot verliest duurzaamheid terrein. Het thema valt voor het eerst in jaren buiten de top drie. Het staat nu op plek zes.
Berenschot waarschuwt in zijn rapport echter dat de tegenstelling tussen een sterk Europa en duurzaamheid een valse is. Duurzaamheid speelt juist een belangrijke rol in Europa’s strategische autonomie, economische veiligheid en het dichten van de innovatiekloof met de VS en China.
“Denk aan circulaire innovaties die bijdragen aan minder afhankelijkheid van grondstoffen uit derde landen en gebruik van hernieuwbare energiebronnen voor energieonafhankelijkheid”, schetsen de onderzoekers.
Ze adviseren bestuurders dan ook om niet af te haken. “Bedrijven die nu investeren in duurzaamheid zijn straks marktleider. Waarom? Omdat ze zijn voorbereid op strengere wetgeving, stijgende grondstofprijzen en veranderende klant- en personeelsverwachtingen. Verduurzamen is geen trend, maar de toekomst van zakendoen.”
