Quint helpt Groningen Seaports met uitbesteding en IT-innovatie
Autonoom varende schepen, slim gebruik van energie, de productie van groene waterstof. De ambities van Groningen Seaports liegen er niet om. Doordat de IT in de organisatie is uitbesteed, hebben de havens de ruimte gekregen om digitale innovatie vorm te geven. “Ik was de man van de werkplekken, nu ben ik manager digitale innovatie”, aldus CIO Henk Zwetsloot.
Groningen Seaports (GSP) voert het beheer over twee zeehavens in de provincie Groningen: de haven van Delfzijl en de Eemshaven. Daarnaast onderhoudt Groningen Seaports zo’n 2.780 hectare aan industrieterrein. Hier zijn onder meer drie energiecentrales en een olieterminal te vinden. Google heeft er een immens datacenter en de Eemshaven huisvest een grote offshore-industrie die grote windparken op zee ontwikkelt en onderhoudt.
Dat is al indrukwekkend, maar de organisatie is continu op zoek naar nieuwe gebieden voor innovatie. De grote buren Rotterdam, Amsterdam, Antwerpen en Hamburg vernieuwen volop en Groningen Seaports kan daar niet bij achterblijven.
Slimme data
Daarom werd in 2016 in samenwerking met advies- en technologiebedrijf Quint bekeken hoe de organisatie kon veranderen zodat meer mensen zich met de kerntaak van de organisatie konden bezighouden: het commercieel exploiteren van het gebied en innovatieve projecten uitvoeren om dat in de toekomst met succes te blijven doen.
De belangrijkste innovaties zijn gericht op drie hoofdgebieden. “In de eerste plaats willen we onze eigen bedrijfsvoering slimmer maken”, vertelt Henk Zwetsloot, CIO en manager digital innovation bij Groningen Seaports. “Zo zijn we bezig met proeven om met behulp van sensoren de ligplaatsen van boten in de haven beter te benutten. Door het slim gebruik van data weten we daardoor op ieder moment wat waar in de haven ligt. Het havengebied is heel groot en de havendienst wordt ‘s nachts door één persoon bediend. Hoe meer informatie die heeft, hoe beter. Met AIS (volgsystemen op basis van zenders en ontvangers) kun je heel veel informatie ophalen.”
Autonome schepen
Bij een tweede categorie innovaties gaat het om bedrijven op het GSP-terrein die slimme toepassingen willen ontwikkelen. Zwetsloot noemt autonome schepen die zonder kapitein kunnen varen. “Die boten zijn er in de praktijk al. Dit jaar gaat er al een Noors containerschip op een vaste route autonoom heen en weer varen. Wij verwachten dat deze ontwikkeling ook bij ons de komende jaren al gaat spelen. Dit jaar hebben we proeven gedaan om te bepalen wat een haven precies nodig heeft om dit te laten slagen.”
Het begint met verbindingen. Waar je op land 4G hebt, is dat niet meer beschikbaar zodra je tien kilometer van de kust verwijderd bent. “Wil je met verschillende schepen tegelijk autonoom gaan varen, dan heb je een 5G-verbinding nodig. Doordat wij veel proeven hebben gedaan en weten aan welke voorwaarden we moeten voldoen om dit straks daadwerkelijk voor elkaar te krijgen, kloppen klanten nu bij ons aan. We hebben hier een flinke voorsprong in opgebouwd.”
Energietransitie versnellen
En dan zijn er nog de innovaties op het gebied van de energietransitie. “We hebben hier zo’n 150 bedrijven. Zeker een kwart daarvan is grootverbruiker van energie. Een aantal studenten heeft in opdracht van ons onderzocht wat het creëren van een gezamenlijke energiemarkt hier op het industrieterrein oplevert. Die waarde blijkt groot te zijn. Wanneer bedrijf X energie overheeft, kan het die transporteren naar bedrijf Y dat extra energie nodig heeft met buisleidingen of elektriciteitsleidingen.”
“Door bedrijven zo via een fysieke infrastructuur te verbinden, kunnen we de energiekosten met 30 tot 40 procent terugdringen. We zijn dit nu daadwerkelijk aan het uitproberen. Als dit werkt, kunnen we de opgedane kennis mogelijk later ook gebruiken in de waterstofmarkt.”
Noord-Nederland is volgens Zwetsloot immers de grootste waterstofhub van Nederland en misschien zelfs van Europa. “De handel in waterstof bestaat nog nauwelijks. We denken dat hier flinke stappen mee te zetten zijn in de elektriciteitsmarkt en op den duur mogelijk ook in de markten van warmte en stoom. We gaan nu eerst een model maken waarmee we laten zien dat het werkt.”
Sourcing is een aanrader
Om deze innovatieve projecten te kunnen realiseren, is flink wat mankracht nodig. Die is vrijgekomen door de IT in de organisatie uit te besteden. Samen met Quint heeft Groningen Seaports in 2016 een uitbestedingsstrategie ontwikkeld. Via een Europese aanbesteding op basis van best value procurement (prestatie-inkoop) is een partij gekozen voor het beheer van de IT-infrastructuur en de werkplekken.
Ook zijn alle applicaties naar cloudplatforms gemigreerd, bijvoorbeeld Dynamics 365 voor administratieve taken, Office 365 voor de kantooromgeving en samenwerking en ESRI voor geografische data. Bovendien is GSP overgestapt naar de Amazon Cloud.
Zwetsloot zegt dat hij een sourcingtraject als dit iedereen aan kan raden. GSP heeft nu een stabiele IT-omgeving en een gemoderniseerd applicatie- en IT-landschap. Uitbesteding heeft ook gezorgd dat de IT-kosten voorspelbaar en onder controle zijn.
Bijna geen IT’ers meer
Maar het grootste voordeel is volgens Zwetsloot zonder enige twijfel dat er nu volop ruimte is om de genoemde digitale innovaties uit te voeren. Hijzelf en zijn medewerkers kunnen nu echt meerwaarde leveren aan de business. “Tot voor kort was ik de jongen van de werkplekken. Dat voegt voor de organisatie eigenlijk geen waarde toe.”
De sourcing had ook gevolgen voor andere medewerkers. Zo zijn twee voormalige applicatiebeheerders ook over gegaan naar een andere functie. De een houdt zich nu bezig met de strategische inzet van data voor de havendienst.
“Hij heeft ons hele havensysteem opnieuw laten bouwen in die strategische context”, vertelt Zwetsloot. “Samen met de havenmeester stond hij aan het roer van deze operatie. Een andere voormalige IT’er heeft nu asset management en geografische informatie in zijn portefeuille. Een systeembeheerder is nu projectleider van pilotprojecten met IoT, drones en autonoom varen. En ten slotte is een aantal mensen die zich met bedrijfsprocessen bezighielden overgegaan naar onze commerciële afdeling. We hebben nog enkele medewerkers, die de leverancier van de infrastructuur aansturen en helpsdesktaken uitvoeren, maar verder werken er geen ‘harde’ IT’ers meer in dit bedrijf.”
Van uitvoerend naar strategisch werk
Dat veranderproces ging natuurlijk niet van de ene dag op de andere. Naast de technische innovatie, is de veranderende rol van medewerkers minstens zo ingrijpend geweest. Zwetsloot: “Vanaf de eerste dag zijn we met elkaar gaan praten over het veranderproces. Mensen hebben nagedacht en besproken welke nieuwe rol ze voor zichzelf zagen en wij hebben hen zo veel mogelijk ondersteund.”
“Mensen hebben allerlei opleidingen gedaan om de omslag te maken van behoorlijk operationeel werk naar tactisch of strategisch werk”, vervolgt hij. ”Daardoor zijn we gekomen waar we nu staan. De voormalige IT’ers waren het eerst over de streep en met het management is dat uiteindelijk ook heel goed gelukt. Het heeft zo’n drie jaar geduurd om voor iedereen zijn nieuwe rol op een goede manier in te vullen. We hebben nog regelmatig overleg om van elkaar te leren en te zorgen dat alles voortvarend blijft lopen.”
Quint was vanaf het begin betrokken bij het sourcingtraject. Daarnaast heeft de organisatie GSP ook begeleid bij het vormgeven van de innovaties, bijvoorbeeld met design thinking-sessies. “Verder hebben we de medewerkers van de organisatie ondersteund bij het invullen van hun nieuwe rol,” vertelt Theo Westerhof, senior consultant bij Quint. “Met het sourcingtraject is onze samenwerking niet geëindigd. We weten elkaar nog altijd te vinden.”
