VanWaarde en P2 begeleiden ketenaanpak Medicijnresten uit Water
VanWaarde en P2 ondersteunen samen de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water. Hierin werken verschillende (overheids)partijen samen aan het terugdringen van de hoeveelheid medicijnresten in oppervlakte- en grondwater.
Mede door de vergrijzing, gebruiken Nederlanders steeds meer medicijnen. Terwijl een deel daarvan wordt opgenomen in het lichaam, komt via urine en ontlasting ook een groot deel van al die medicijnen uiteindelijk in sloten en rivieren terecht. Dit is slecht voor het waterleven en maakt daarnaast de bereiding van drinkwater lastiger.
Er is de laatste jaren steeds meer aandacht voor de problemen rond medicijnresten. Zo bevatten ze hormoonverstorende stoffen en kunnen ze bijdragen aan antibioticaresistentie. Momenteel is de kwaliteit van het Nederlands drinkwater nog goed, maar naarmate het medicijngebruik verder toeneemt kan deze wel onder druk komen te staan. Ook de klimaatverandering kan hierbij een negatieve rol spelen: bij lage waterstanden worden de medicijnresten bijvoorbeeld minder verdund.
Om de hoeveelheid medicijnresten in oppervlakte- en grondwater terug te brengen, is het noodzakelijk dat er in de volle breedte wordt samengewerkt door alle relevante partijen. Daarom heeft de Rijksoverheid in 2016 de Ketenaanpak ‘Medicijnresten uit Water’ geïnitieerd. Hierin heeft de Rijksoverheid de handen ineengeslagen met de Unie van Waterschappen, de drinkwaterbedrijven – verenigd in de Vewin –, en verschillende partijen uit de zorgsector die de geneesmiddelen ontwikkelen, produceren, voorschrijven en verstrekken.
Al sinds het begin wordt deze ketenaanpak vormgegeven en begeleid door innovatiestrategiebureau VanWaarde en project- en procesmanagementspecialist P2. VanWaarde – de voormalige strategietak van P2 – en P2 zijn strategische partners. “Door samen te werken kunnen we integrale dienstverlening aanbieden”, legt Marije Paardekooper van P2 uit: “Ons gezamenlijk DNA is gericht op een resultaat- en mensgerichte aanpak, de wil om verschil te maken en het lef om met onze klanten nieuwe paden te bewandelen.”
“De Ketenaanpak is zo succesvol omdat iedere partij vanuit zijn eigen invloedsfeer aan de slag is”, vertelt Judith Hoogenboom van VanWaarde. “Een aantal van deze concrete acties wordt ook actief begeleid door VanWaarde en P2, zoals bijvoorbeeld een Community of Practice voor afvalwaterzuiveraars en waterkwaliteitsmensen om kennis te delen over hoe en op welke manier je medicijnen uit afvalwater kunt zuiveren en vervolgens hier ook echt een businesscase voor te maken.”
Een ander project is het begeleiden en trainen van mensen van waterschappen en drinkwaterbedrijven om zogenaamde FTO’s (farmacotherapeutisch overleg tussen huisartsen en apothekers) te begeleiden met als onderwerp medicijnresten. De waterschappers en mensen van drinkwaterbedrijven zijn door Paardekooper en VanWaarde-innovatiestrateeg Lotte Dietz getraind om dit overleg te kunnen faciliteren. Ook hebben zij de toolbox ontwikkeld waar de facilitators mee op pad gaan.
Hoogenboom benadrukt hoe complex het medicijnrestenprobleem is: “Zo is de aanpak verschillend voor humane medicijnen, diergeneesmiddelen en antibioticaresistentie. Ook is er sprake van verschillende routes – van ziekenhuis tot woonwijken en de bodem. Daarmee moeten de oplossingen ook door meerdere (private) partijen en overheidsorganen gedragen en uitgevoerd worden.”
“Iedere stakeholder werkt aan maatregelen die hij kan beïnvloeden. Ook handelen we alleen op de plekken waar de impact het grootst is.”
Terwijl de verschillende partijen samenwerken aan één gemeenschappelijk doel, hebben ze ook ieder hun eigen belangen. Hoogenboom geeft aan dat een pragmatische aanpak vereist is om al deze belangen samen te brengen: “Iedere stakeholder werkt aan maatregelen die hij kan beïnvloeden. Ook handelen we alleen op de plekken waar de impact het grootst is. Tegelijkertijd borgen we de toegang tot zorg, door af te spreken dat we geen medicijnen verbieden.”
Ze geeft tot slot aan dat medicijnresten in water een complex vraagstuk is en ook wel ‘wicked problem’* genoemd wordt: “Met de Ketenaanpak Medicijnresten laten we zien dat een ketenaanpak een krachtig en effectief middel kan zijn om beweging te krijgen in dergelijke complexe maatschappelijke vraagstukken. Voor Medicijnresten geldt dat dit inmiddels goed op gang is gebracht, en dat er tegelijk nog veel moet gebeuren: Samen de handen uit de mouwen. Acties verzilveren. En gemaakte afspraken omzetten in actie voor de langere termijn.”
* Wicked problems zijn niet eenduidig te definiëren en hebben ook geen duidelijke oplossing. Ze worden gekenmerkt door wetenschappelijke onzekerheden, meerdere stakeholders met verschillende waarden en belangen, en institutionele complexiteit.
Kennislacunes en tegenstellingen in wetenschappelijke inzichten zorgen dat er geen eenduidig begrip van het probleem kan ontstaan. De vele betrokken actoren hebben ieder hun eigen inzichten en voorkeuren en de interactie tussen hun perspectieven is onvoorspelbaar. Institutionele complexiteit verwijst naar het feit dat deze actoren verbonden zijn met verschillende organisaties en netwerken, wat het besluitvormingsproces erg complex maakt.
