Vier trends en drie scenario's voor de nutssector

Een van de branches die de komende decennia naar verwachting met de grootste veranderingen te maken krijgt is de nutssector. Het Young Professional Network van het Cordence Worldwide Partnership, waar Twynstra Gudde bij is aangesloten, identificeert vier belangrijke trends die de sector zullen transformeren en schetst drie toekomstscenario’s die onder invloed van deze trends werkelijkheid kunnen worden. Ten slotte geven de young professionals advies aan branchepartijen die goed willen inspelen op de vele ontwikkelingen. 

De nutssector speelt een cruciale rol binnen onze samenleving: wat zouden we doen zonder elektriciteit, water en warmte? Tegelijkertijd zijn deze nutsgoederen voor de meesten van ons zo vanzelfsprekend dat we ze al gauw voor lief nemen. De betrouwbare levering ervan is echter afhankelijk van de inspanningen van vele onmisbare schakels, zoals elektriciteit- en gasproducenten en -leveranciers, netbeheerders en waterbedrijven. Deze branchepartijen moeten zich bovendien blijven ontwikkelen om mee te gaan in onze snel veranderende maatschappij. Vier trends die volgens de young professionals van Twynstra Gudde in de nabije toekomst een bepalende rol zullen spelen zijn: (1) big data, (2) de circulaire economie, (3) de energietransitie en (4) decentralisering. 

Vier trends

De eerste trend is waar te nemen binnen het gehele bedrijfslandschap. Geïnspireerd door het digitale tijdperk en de hoogstaande dienstverlening van vooraanstaande retailers lopen klantverwachtingen almaar hoger op. Daarnaast wordt de klant steeds zelfstandiger als het gaat om de eigen energievoorziening. Gewapend met een smartphone, eist de digitaal handige klant van vandaag de dag dat alle informatie en diensten op elk moment en overal beschikbaar zijn, om daarmee ook meer controle te krijgen op de voorzieningen die ze nodig hebben.

Wederom net als binnen elke andere branche, zal in de nutssector daarnaast de inzet van grootschalige data-analyse steeds belangrijker worden. “De potentiële toepassing van data is enorm en zal in de toekomst alleen nog maar toenemen”, stelt Twynstra Gudde-young professional Koen van Bezu. “Big data biedt nutsbedrijven de kans hun efficiëntie te verbeteren en zo hun winst te maximaliseren. De combinatie van slimme meters en tijdsgebonden tarieven zal veel nieuwe data genereren, waarmee het mogelijk wordt prijsstrategieën op te stellen en de toevoer te balanceren.” 

Ook de derde trend maakt deel uit van een ontwikkeling binnen de bredere maatschappij: het streven naar een circulaire economie. Hierbij speelt de nutssector een bijzondere rol, aangezien deze deels draait op de verbranding van fossiele, niet-hernieuwbare grondstoffen. “Kort gezegd, fossiele brandstoffen, zeldzame metalen en voedingsstoffen raken op door onze lineaire ‘take-make-waste’-economie”, aldus Van Bezu, die toevoegt dat het sluiten van de cirkel richting een verspillingsvrije economie essentieel is voor het welzijn van toekomstige generaties.

Sterk hieraan gerelateerd is de vierde trend, waarin de nutssector zelfs een sleutelrol vervult: de energietransitie. Terwijl deze kan worden gezien als onderdeel van de overgang naar een circulaire economie, is dit thema in het kader van de opwarming van de aarde zo belangrijk dat het als een opzichzelfstaande trend kan worden bestempeld. Van Bezu: “Het terugbrengen van onze CO2-uitstoot is de enige manier om te voorkomen dat onze aarde tegen 2050 meer dan 2°C is opgewarmd, en zo te voorkomen dat ons klimaat onomkeerbaar verandert en de planeet zoals we die kennen wordt beschadigd. Het doel om een emissievrije samenleving te realiseren wordt steeds breder omarmd – op regionaal, nationaal en mondiaal niveau.”

Drie scenario’s

Deels op basis van deze vier trends, hebben de young professionals van Twynstra Gudde gekeken hoe de toekomst van de nutssector eruit kan gaan zien. Omdat de toekomst natuurlijk altijd tot op zekere hoogte onzeker is, komt het adviesbureau met drie mogelijke scenario’s. 

Voor het eerste scenario – ‘Power to the people’ – vragen de experts ons voor te stellen dat de productie, toevoer en opslag van nutsgoederen volledig is gedecentraliseerd: “Klanten zijn zelf energie- en waterleveranciers, waarmee ze de concurrentie op de energiemarkt doen toenemen en de positie van de huidige grote nutsbedrijven bedreigen”, schetst Van Bezu, die ook wijst op eventuele risico’s: “In deze mogelijke toekomst rijzen vragen over de betrouwbaarheid en capaciteit van het netwerk.”

Een andere mogelijkheid – genaamd ‘Google Energy’ – is dat de grote technologiereuzen – naast Google bijvoorbeeld ook Apple, Facebook en Amazon – zich gaan mengen in de nutssector. “Met toegang tot een veelvoud aan big data – veel meer dan de traditionele nutsbedrijven – en het innovatieve gebruik van deze big data, zijn deze bedrijven in staat de energietoevoer toe te spitsen op de behoefte van klanten, waarbij ze de controle hebben over de energie- en watervoorraad van welke klant dan ook, en deze beheren op basis van de veronderstelde behoefte”, aldus Van Bezu. 

“Stel je voor dat de wereldwijde temperatuur stijgt met 4°C. De nutssector slaagt er niet in aan de klantbehoeften te voldoen en heeft zich niet op tijd kunnen aanpassen aan een veranderend klimaat.”

Het laatste toekomstbeeld – ‘Climate change explodes’ – mag gerust een doemscenario worden genoemd. Helaas vormt het tegelijkertijd een reële mogelijkheid. Van Bezu: “Stel je voor dat de wereldwijde temperatuur stijgt met 4°C. Landbouwgrond wordt schaars en steden raken overbevolkt. Schoon zoet water is uitsluitend beschikbaar voor zij die zich de hoge prijzen kunnen veroorloven. De energietoevoer is onbetrouwbaar door een combinatie van een hoge piekvraag en een lage opslagcapaciteit. De nutssector slaagt er niet in aan de behoefte van zijn klanten te voldoen en heeft zich niet op tijd kunnen aanpassen aan een veranderend klimaat.”

Twee adviezen

Om dit laatste scenario niet uit te laten komen is het natuurlijk van cruciaal belang dat alle partijen binnen – en buiten – de nutssector vol inzetten op de energietransitie. Daarnaast hebben de young professionals van Twynstra Gudde nog diverse andere adviezen voor nutsbedrijven die goed voorbereid de toekomst tegemoet willen gaan. Twee van deze adviezen zijn om allianties te smeden met startups en technologiereuzen, en om het eigen personeel aan te passen aan het digitale tijdperk.

De samenwerking met startups en techreuzen is volgens Van Bezu nodig om goed om te kunnen gaan met de kansen én bedreigingen die ontstaan door opkomende technologieën: “Sommige van deze effecten zijn veelbelovend en stimulerend, zoals klanten die vragen om meer zelfmanagement van hun energieverbruik. Andere mogelijkheden zijn angstaanjagend en deprimerend, zoals hackers die de digitale systemen van nutsbedrijven binnendringen en de controle van de publieke watervoorraad overnemen.”

In dit digitale tijdperk kunnen nutsbedrijven echter niet volledig vertrouwen op de expertise van externe technologische partijen. Daarom moeten ze zorgen dat ook de eigen mensen goed kunnen omgaan met de snelle veranderingen: “De transitie naar een datagedreven nutssector beperkt zich niet tot de implementatie van een nieuwe infrastructuur en IT-systemen. Bovenal betreft de overgang naar een datagedreven organisatie een transitie van de competenties van het personeel”, besluit de Twynstra Gudde-adviseur. 

De trends en scenario’s zijn vastgesteld tijdens de Utilities Summit 2018 van het Cordence Worldwide Network, een wereldwijd netwerk van managementconsultancybureaus waar Twynstra Gudde bij is aangesloten. Het Young Professional Network van Cordence Worldwide heeft tijdens de summit een actie-agenda opgesteld voor de utiliteitssector van de toekomst, de trends en scenario’s zijn onderdeel van deze actie-agenda. De volgende adviseurs hebben bijgedragen aan deze actie-agenda: Damiën Wolters, Hanke Nijman, Martien Aartsen, Charlotte Koot, Falco Breedt, Koen van Bezu (Twynstra Gudde), Martin Schramm (Horváth & Partners) en Mohamed Lahjibi (Oresys).