Sioo bestaat 60 jaar: Het ware, het goede en het schone
Sioo bestaat 60 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum organiseerde het opleidingsinstituut op 27 november in het Haagse Zuiderstrandtheater ‘Sioo Next 60’. De redactie van Consultancy.nl nam een kijkje op het jubileumevenement en doet verslag van “het ware, het goede en het schone”.
“Het is wel een beetje een riskante sector waarin Sioo actief is, want de gemiddelde leeftijd van de cursisten is 47 jaar”, zegt dagvoorzitter Ferry Mingelen. “En dat is toevallig nou net zo’n beetje de leeftijd dat men in een midlifecrisis terecht komt. De cursussen van Sioo waren denk ik zo ingrijpend dat men na een cursus of van baan, of van man, of van vrouw is veranderd. Ik heb het niet zelf bedacht, heus niet, het schijnt echt zo te zijn, werd mij verteld.”
De zaal, die met name gevuld is met cursisten, alumni, docenten, partners en andere geïnteresseerden (van een zekere leeftijd), lacht om de confronterende analyse van Mingelen, die zijn huiswerk goed lijkt te hebben gedaan.
Sioo werd in 1958 opgericht als ‘Stichting Interacademiale Opleiding Organisatiekunde’ door vijf economische faculteiten en twee technische hogescholen, mede op initiatief van Berend Willem Berenschot – die eveneens de oprichter is van het gelijknamige adviesbureau.
Het initiële doel van Sioo was om postdoctoraal onderwijs in organisatiekunde voor economen, sociologen en ingenieurs te verzorgen. Daarmee wilde de organisatie studenten de gangbare methoden en technieken uit de organisatieadviespraktijk bijbrengen. Daarnaast was de oprichting van Sioo in Nederland de eerste aanzet tot een opleiding voor organisatieadviseurs.
De afgelopen zes decennia werd Sioo geleid door meerdere rectoren. De huidige rector, Jesse Segers (39), professor aan de Universiteit van Antwerpen, staat inmiddels ruim een half jaar aan het roer. Hij volgde Ard-Pieter de Man op.
“Het was wel even zoeken, na het vertrek van De Man”, vertelt Mingelen. “Na negen witte mannelijke rectoren en slechts één vrouw, was het natuurlijk wel tijd voor diversiteit.”
De dagvoorzitter wendt zich expliciet tot het publiek: “Wat ik nu ga vertellen is echt vertrouwelijk, dus dat moeten we onder ons houden. Maar ik heb dus begrepen dat er heel lang is gezocht naar een donkere moslima als nieuwe rector.” Mingelen laat een stilte laat vallen waar het publiek wat onwennig op reageert, waarna hij speels het ijs breekt: “Dat lukte helaas niet, maar uiteindelijk bleek een echte Belg ook aan de criteria te voldoen.”
Onder de vuurtoren brandt geen licht
“Ik geef met veel genoegen het woord aan professor doctor Jesse Segers”, vervolgt Mingelen: “Hij is naast rector bij Sioo ook hoogleraar leiderschap aan de Antwerp Management School. Hij is niet van de straat, om het maar zo te zeggen. Hier is ie, Jesse Segers.”
Mingelen geeft de microfoon aan Segers. “Zoals u kan horen, ik ben een Belg en sinds acht maanden de nieuwe rector van Sioo. En in die acht maanden heb ik nog nooit zoveel spreekwoorden gehoord die te maken hebben met water”, grapt Segers. “Een daarvan staat mij het meest bij: ‘Onder de vuurtoren brandt geen licht.’ Ik vind dat echt een prachtig spreekwoord.”
“Een vuurtoren heeft de functie om bij slecht weer aan te geven waar de gevaren en de mogelijkheden zich bevinden”, vervolgt hij. “Ik denk dat Sioo al zestig jaar dezelfde functie vervult en als het aan mij ligt zal onze organisatie dat de komende zestig jaar blijven doen.”
Ook het tweede gedeelte van het spreekwoord blijkt onderdeel van een metafoor, aldus de rector: “Toen ik begon bij Sioo, vroeg ik me direct af: ‘Wat kan hier anders?’ Bij Sioo is men van de veranderkunde, maar zijn we nou ook zelf zo goed in veranderen? Met andere woorden, ik vroeg me af: ‘Hoe kan ik het licht laten schijnen op Sioo?’”
Volgens Segers verschilt de focus van Sioo met die van vergelijkbare opleidingsinstituten: “Onze organisatie richt zich in een wereld die gedomineerd wordt door instrumentele waarden ook op andere waarden, zoals transcendente of humane. Het unieke van Sioo is dat we deze waarden proberen te verengingen.”
“In een wereld die draait om competenties, presteren, omzetgroei en kostenreductie, vraagt Sioo aandacht voor het betekenisgevingsproces. Dat is ook de kern van waaruit onze missie is geformuleerd. Dat is te zeggen: Sioo draagt al zestig jaar bij aan de ontwikkeling van individu, organisatie en samenleving, door blijvend op zoek te zijn naar het ware, het goede en het schone.”
Met het ware doelt Segers op de academische wortels van Sioo: “We doen aan wetenschap. Een voorbeeldje hiervan: binnen afzienbare tijd zal professor doctor Aukje Nauta haar leerstoel ‘Enhancing individuals in a dynamic work context’, die is gesponsord door Sioo, bij de Universiteit Leiden gaan bezetten.”
De rector laat weten waarom zijn organisatie ook aan het schone doet: “In sommige van onze opleidingen en workshops leren onze studenten van muziek, dans en andere kunsten. Schoonheid ervaren is uiteindelijk wat het betekent om mens te zijn. Zo is een van onze docenten drievoudig wereldkampioen Argentijnse tango.”
Het publiek blijkt daar verrast over te zijn, misschien wel omdat ze eerder door Mingelen op het verkeerde been werden gezet, wat Segers vlug corrigeert: “Ja, tis echt waar.”
“Een vuurtoren heeft de functie om bij slecht weer aan te geven waar de gevaren en de mogelijkheden zich bevinden. Ik denk dat Sioo al zestig jaar dezelfde functie vervult.”
– Jesse Segers
“En we gaan ook op zoek naar het goede. In een wereld waarin blockchain en big data een steeds belangrijkere rol spelen, zou het weleens kunnen dat de taakgerichte functie van leiderschap wordt overgenomen door technologie. Dat artificiële intelligentie bijvoorbeeld eerder in staat is om de olifant in uw kamer te benoemen”, vertelt Segers.
“Maar technologie is natuurlijk nooit waardeneutraal. Bij wie op kantoor staat de printer standaard op dubbelzijdig en bij wie standaard op enkelzijdig? Dat zegt iets over hoe de organisatie bezig is met duurzaamheid.”
Hij benadrukt dat dit absoluut geen pleidooi is tegen technologie en innovatie: “Natuurlijk gaan we ons onderwijsaanbod blijven voeden, als het gaat om bijvoorbeeld blockchain. Maar het is onze uitdaging om daarbinnen technologie met waarden te blijven verbinden.”
Segers eindigt zijn verhaal met een terugkoppeling. Hij vraagt de toeschouwers hun mobiele telefoon erbij te pakken en de zogeheten zaklampfunctie in te schakelen: “Jullie zijn het namelijk die het licht op Sioo laten schijnen. Dat is de kern. Het zijn al jullie ideeën, al jullie input, jullie goesting zou ik zeggen als Vlaming, om te leren, om te bekritiseren, om te ontmoeten.”
“Die elementen zorgen ervoor dat Sioo in beweging komt. Jullie zijn onze organisatie echt trouw en daarmee zijn jullie de grote kracht achter Sioo. Het is dankzij jullie dat wij in beweging blijven. Ik wens u een prachtige avond en ik dank u hartelijk voor uw komst.”
Het ware en het goede
Na het welkomstwoord van Segers is het de beurt aan drie sprekers, die worden geïntroduceerd door dagvoorzitter Mingelen. Dr. Eliat Aram trapt af*. In het dagelijks leven is Aram de CEO van ‘The Tavistock Institute of Human Relations’, een non-profit organisatie in London die sociale wetenschappen toepast op hedendaagse onderwerpen en problemen.
In haar presentatie, die gaat over de samenhang tussen leiderschap, liefde en esthetiek, pleit Aram voor een minder rationele vorm van leiderschap. Binnen die variant is er ook ruimte voor het goede en het schone, wat weer feilloos aansluit bij de ideeën van rector Segers (en bij het hele evenement, zo bleek na afloop).
Hierna is het de beurt aan Pier Eringa, die opent met een persoonlijke noot. Hij heeft via Sioo zijn huidige vrouw Renate leren kennen, “de liefde van mijn leven”, aldus Eringa, die toevoegt dat Mingelens openingswoorden dus inderdaad niet uit de lucht gegrepen zijn.
Eringa is de president-directeur van ProRail en heeft merkbaar een goede dag. Dit is niet zo vreemd, aangezien Staatssecretaris Van Veldhoven (IenW) precies op die dag bekendmaakt dat alle onbewaakte spoorwegovergangen worden gesloten – iets waar Eringa zich nadrukkelijk en met veel kabaal voor heeft hardgemaakt, onder meer door vanuit ProRail op eigen houtje overgangen te blokkeren met betonblokken.
Hij vertelt enthousiast hoe hij het negatieve imago van ProRail heeft weten om te keren. Voor veel Nederlanders was ProRail één van de twee organisaties – de andere is de NS – die elkaar jarenlang de schuld gaven als de treinen niet reden.
Bij het bestrijden van dit imago maakt Eringa ook slim gebruik van de media, waarbij zijn open communicatiestijl goed van pas komt: “Ik spreek geen managementtaal, dat heb ik geleerd tijdens de cursus van Sioo.”
Hij legt uit hoe gedurende zijn afwisselende carrière de context steeds zijn vorm van leiderschap heeft bepaald: “Met taal probeer ik een verbinding te maken, dat doe ik ook in mijn huidige functie, bijvoorbeeld met de pers. Dan ga ik een biertje met ze drinken en dan vertel ik wat goed gaat en wat niet. Deze leiderschapsbenadering is in die context passend, want het werkt: leest u ooit nog in de krant over gladde blaadjes op het spoor?”
Ten slotte is het woord aan Stefan Aarninkhof, Hoofd Coastal Engineering aan TU Delft. “Heeft u eigenlijk wel een Sioo-cursus gedaan?”, vraagt Mingelen hem. Aarninkhof belooft daarop terug te komen en geeft in zijn openingswoorden meteen uitsluitsel: “U allen van harte proficiat met uw zestigste verjaardag. Ikzelf ben 46 en ik heb eerder deze middag begrepen dat ik daarmee hard toe ben aan een Sioo-cursus, én een midlifecrisis, dus ik ben benieuwd wat de toekomst mij zal brengen.”
Terwijl hij dus nooit bij Sioo in de schoolbanken zat, legt hij direct ook een link tussen zijn vakgebied en dat van Sioo: “Jesse Segers zei mij in het voorgesprek aan de telefoon: ‘Veranderkunde is interventiekunde’”. Dat klonk Aarninkhof als muziek in de oren: “Wij ingenieurs zijn dol op interveniëren.”
Deze liefde voor interveniëren komt duidelijk naar voren in zijn verhaal over de zogeheten ‘Zandmotor’. Deze aangelegde zandbank ligt net iets ten zuiden van Den Haag, op steenworp afstand van het Zuiderstrandtheater waar het Sioo-jubileum wordt gevierd.
Onder invloed van golven, wind en de stroming langs de kust krimpt de zandmotor. Dat wil zeggen: het zand ervan verspreidt zich in de loop der jaren verder langs de kust, waarmee onze kustlijn geleidelijk wordt versterkt. Hiermee vormt de zandmotor een mooi voorbeeld van een non-invasieve maar zeer effectieve verandertechniek.
“Het grote voordeel van deze manier is dat we het ecosysteem en de daarin levenden organismen nauwelijks hinderen”, vertelt Aarinkhof. “Als we de kustlijn ter versteviging over de gehele lengte kunstmatig zouden opspuiten met extra zand, dan komt de natuur daar stukken slechter van af.”
Het schone
De visie van Segers rondom leiderschap – het ware, het goede en het schone – blijkt overeen te stemmen met de structuur van het evenement. Waar de verschillende sprekers invulling gaven aan het goede en het ware, is het einde van Sioo Next 60 bestemd voor het schone.
Zo verblijft het publiek na de drie colleges nog een tiental minuten in de zaal om te luisteren naar een uitvoering van Beethovens vijfde symfonie door het Orchestra Nova, volgens Segers “het meest ondernemende orkest van Nederland dat ons een andere blik geeft op muziekbeleving”.
Of het nou komt doordat de nieuwe Sioo-rector een Belgisch paspoort bezit of niet, op het “netwerkfeest met vertier” dat daarna volgt, ontbreekt het beslist niet aan lekker eten en drinken.
Tijdens deze slotscène van Sioo Next 60 – waarvoor maar liefst drie uur is gereserveerd – kunnen de bezoekers genieten van het rijkelijke en smaakvolle buffet, de open bar (met aangename wijn), het entertainment, de ijs- en oliebollenkraam en tot slot een extra toetje voor onderweg: leesvoer (in de vorm van het jubileummagazine). Het was een ware, goede en schone dag in Den Haag.
*Sioo haalt spreker Eliat Aram komend jaar opnieuw naar Nederland. Rond eind mei/begin juni organiseert Sioo een groots internationaal systeemfestival waar ook Margaret Weathley en Kees Dorst van de University of Technology Sydney bijdragen zullen verzorgen.
