Belangrijke trends en groeimarkten in de elektriciteitssector

30 mei 2016 Consultancy.nl

Eind maart vond de 2016-editie van de Strategie Summit Energie & Utlities plaats, een bijeenkomst voor bestuurders en managers uit de energie- en nutssector. Tijdens het evenement gaven Jan Schipper en Remco Frenken, beiden senior adviseurs bij UMS Group Europe, een presentatie over de belangrijkste trends in de elektriciteitssector voor de komende tien jaar. Wat gaat er veranderen? En wat zijn de ‘money makers’ in 2026 en waarom? Een synopsis van de belangrijkste inzichten.

Dalende groothandelsprijzen

Een van de grote ontwikkelingen van de afgelopen jaren is dat de stroomprijzen op de groothandelsmarkten sterk zijn gedaald. Waar er in 2008 nog gesproken werd over 100 €/MWh is inmiddels 25 €/MWh ongemerkt de nieuwe norm geworden. Helemaal onopgemerkt is dit niet gegaan. “Wie de aandelenkoersen en ratings van grote leveranciers als EON, Engie en RWE volgt ziet dat het effect toch wel merkbaar is”, stelt Remco Frenken, Managing Partner van UMS Group Europe. Dit heeft volgens hem een grote impact op de vraag en aanbod in de markt: de vraag naar elektriciteit stagneert, de marges op levering worden kleiner en de groothandelsprijzen zijn zodanig dat nieuwe centrales reeds bij oplevering worden stilgezet.

De dalende groothandelsprijzen gaan ook wind- en zonprojecten raken. De meeste duurzame projecten krijgen een SDE subsidie ter dekking van de onrendabele top (het verschil tussen kostprijs duurzaam en de commodity markt prijs). Echter, de SDE subsidie heeft een maximum; als de commodity prijs daalt onder een zogeheten “floor prijs” stijgt de SDE subsidie niet verder mee. De huidige commodity prijzen liggen onder de floor prijs; dat betekent dat eigenaren van windparken te maken gaan krijgen met dezelfde problemen als conventionele centrales: te weinig inkomsten om de productie-installatie rendabel te bedrijven. “Wij verwachten daarom ook een flinke herstructuring in wind contracten (en eigenaarschap)”, geeft Frenken aan, om daar aan toe te voegen: “Daarnaast zal risico- en portfolio management bij duurzame projecten in belang toenemen”, wat volgens hem aansluit bij de eerder genoemde trends.

Op handelsvlak constateert Frenken dat de handel verschuift naar de zogeheten ‘intraday’ en ‘day ahead trading’. De omzet in de lange termijn handel daarentegen krimpt, met lagere volumes tegen veel lagere prijzen als gevolg.
Groeimarkten in de elektriciteitssector

Energietransitie
Verder blijft verduurzaming een belangrijke trend de komende jaren, vooral in de nasleep van de energietransitie die in gang is gezet. De budgetten zullen gaan toenemen, “de subsidiepot wordt groter”, maar de toekenning wordt concurrerender. Frenken: “Duurzame opwekking blijft afhankelijk van subsidie en we zijn nog niet op schema voor de 2020/2023 targets. In Nederland is het SDE budget voor 2016 mede daarom twee keer zo groot als in 2015 (€8 miljard ipv €4 miljard).” Subsidie wordt in toenemende mate via een competitieve inschrijving toegekend; alleen de meest voordelige inschrijvers krijgen nog ondersteuning voor hun project. “Het ‘rondom zorgeloos’ pakket zoals men dat bijvoorbeeld nog in Duitsland kent verdwijnt. De SDE+ procedure (en in het bijzondere de ‘vrije categorie’) is daar een voorbeeld van – in omringende landen wordt dit al regelmatig als inspirerend voorbeeld gesteld!” licht Frenken toe.

Tegelijkertijd lopen de talloze duurzame energiecollectieven in ons land tegen de grenzen van de groei aan, geeft Frenken verder aan. “Het regelen van zonnepanelen op het dak van de lokale sporthal wordt enthousiast opgepakt, het aanvragen van een ACM leveringsvergunning of het opzetten van een facturering- en incassosysteem is echter minder inspirerend.”

De adviseur van UMS Group benadrukt dat binnen het duurzaamheidsdomein “aantoonbaar & herleidbaar verduurzamen” terrein zal gaan winnen. Hij geeft als voorbeeld de spoorwegvervoerders die onder aanvoering van NS hierin een trend hebben gezet. Zij zijn samen overeengekomen dat vanaf 2018 alle elektrische treinen in Nederland op 100% duurzame windenergie rijden; 50% van deze windenergie komt uit Nederland, de andere 50% uit omringende landen. Aan de basis hiervan ligt duurzaam inkopen.

“Maak als bedrijf zelf het verschil door inkoop van ‘commodity’ en ‘groen’ in een groot en langjarig contract te combineren. Immers, financiers houden van langjarige zekerheid. Een tienjarig contract voor ‘commodity’ plus groen certificaat past veel beter bij een tienjarige windmolen financiering dan een eenjarig ‘sjoemelstroom’ contract voor losse groencertificaten in combinatie met verkopen op de spotmarkten”, luidt het devies. Transparantie vormt hierbij een sleutelrol, aangezien bedrijven en hun consumenten in toenemende mate willen weten waar hun groene stroom vandaan komt.
Trends in de elektriciteitssector

Bedrijfsvoering
De veranderingen in de elektriciteitsmarkt, de veranderende klantvraag en de energietransitie zullen een enorme impact hebben op de bedrijfsprocessen van organisaties. Als voorbeeld geeft Frenken hoe de vraag en het aanbod zal worden gemanaged in het energienet, en de neveneffecten op beprijzing en marges. “Traditiegetrouw leveren centrales flexibiliteit. Op een windstille mistige maandagochtend in december draaien ze volop, op een zonnige paasdag met lentebries staan ze stil.” Maar er zijn steeds minder centrales op het net en dat betekent dat flexibiliteit steeds meer van andere bronnen komt, zoals decentrale energieopwekking. Terwijl in de industriële sector veel industriële processen gebouwd zijn om met deze flexibiliteit processen te optimaliseren, is er binnen de energiemarkt nog een lange weg te gaan. “De meest innovatieve bedrijven vinden de ‘gouden’ combinatie tussen bijdragen aan de energietransitie en besparingen op inkoopkosten”, aldus Frenken.

Technologie
De rol die technologie zal gaan spelen is essentieel, vult Jan Schipper, Managing Director bij UMS Group, aan. De opkomst van ‘Internet of Things’ (IoT) zal een revolutie teweeg brengen – het kan bijvoorbeeld de capaciteitsveranderingen in netten veel voorspelbaarder maar ook dynamischer maken. “De huidige netplanning processen zijn gebaseerd op een jaarcyclus of een kwartaalcyclus. Door de mogelijkheden om alles met alles te koppelen komen er grote hoeveelheden informatie (‘big data’) beschikbaar die de voorspelbaarheid vergroten”, vertelt Schipper. De verwerking van al deze informatie vraagt om nieuwe skills (operational analytics) en nieuwe gereedschappen. Daarnaast brengt de stroom aan informatie met zich mee dat de bestaande cyclische processen een nieuwe dynamiek gaan krijgen. “De tijd van ‘adaptief risico gebaseerd asset management’ breekt aan”, aldus de UMS Group adviseur.

Een ander gebied waar technologie een enorme impact kan hebben is op het gebied van onderhoud en vervangingen aan de netten. Innovaties in ‘smart’ technologie verdringt noodzakelijk onderhoud en vervangingen aan bestaande netten. Schipper: “Door de snelle opkomst van decentrale opwekking en de invoeding in de lagere netvlakken van de netten moet snel nieuwe technologie worden ingepast.” Hij vult aan: “Daarnaast zien de netbedrijven een rol in de energietransitie en ontplooien zij allerlei innovaties zoals het gebruik van accu’s als opslagcapaciteit thuis. Echter, al deze innovaties kosten veel geld. De regelgevers proberen echter de kosten te beheersen. Dat betekent dat de innovaties het reguliere onderhoud en de noodzakelijk vervangingsprogramma’s verdringen. Netbeheerders zoeken naarstig naar regelruimte en flexibiliteit.”

Technologie, waaronder automatisering en digitalisering vallen, zal bovendien de manier waarop energiespelers binnen de gehele keten opereren gaan transformeren: van klanten en corporate afnemers van energie tot alle overige partners binnen het energie ecosysteem. Frenken sluit af met een quote van Darwin: “It is not the strongest of the species that survives but the most adaptable.”