Squarewise brengt Woonlastenexperiment in kaart

Transitiebureau Squarewise heeft samen met Platform31|Energiesprong en het G32-stedennetwerk de publicatie ‘Sturen op Woonlasten’ uitgebracht. In het 42 pagina’s tellende rapport presenteren de auteurs de bevindingen die in de eerste helft van 2014 opgedaan zijn. De publicatie biedt gemeenten een handvat om op een integrale wijze met de betaalbaarheid van wonen om te gaan.

Afgelopen jaar werd Squarewise, een adviesbureau met een focus op innovatie en duurzaamheid, ingehuurd door het samenwerkingsverband Platform31/Energiesprong om een experiment binnen vijf gemeenten op te zetten om woon- en huurlasten te beperken. Platform 31 is een kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling. Energiesprong is een meerjarig innovatieprogramma dat Platform31* tot eind 2015 uitvoert in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Woonlastenexperiment
Dit Woonlastenexperiment werd in het leven geroepen doordat de woningmarkt steeds verder onder druk komt te staan. Zo steeg het percentage dat huurders gemiddeld aan woonlasten uitgeven de afgelopen drie jaar met 10%. Binnen een gemiddeld huishouden gaat een derde van de inkomsten direct naar de woonlasten, en voor huishoudens die het met een minimum moeten doen ligt dit percentage op 45%. Naar verwachting zullen deze kosten de komende jaren stijgen, wat voor een steeds grotere groep huurders tot problemen zal leiden.

Het Woonlastenexperiment heeft als doel om de woonlasten van woningbezitters te verlagen middels een systeemaanpak, waarbij gekeken wordt naar huur-, hypotheek- en energielasten, maar ook naar gemeentelijke belastingen, waterschapslasten, verzekeringen, OZB en rioolrechten. Voor woningen geldt dat investeringen door een partij kunnen leiden tot een verlaging in kosten van een andere partij. Alleen door een systeemaanpak kunnen deze voordelen benut worden, en wordt wonen weer betaalbaar. Om deze systeemaanpak bruikbaar te maken voor de betrokken partijen – publieke en private organisaties, waaronder huurdersverenigingen, banken, netbeheerders, waterschappen, corporaties en gemeenten – deelde Squarewise haar ervaringen met het opstellen van een integrale businesscase. Dit moet het voor de betrokken partijen gemakkelijker maken een dergelijke systeemaanpak in de praktijk toe te passen, met als doel het verlagen van de woonlasten.

Inmiddels is het Woonlastenexperiment afgerond tot een rapport, opgesteld door Squarewise. De doelstellingen zijn behaald: er is ervaring opgedaan met integraal werken en knelpunten zijn aan de kaak gesteld, en daarnaast zijn er oplossingsrichtingen ontwikkeld die stijgende woonlasten geen (onoverkomelijk) probleem meer maken. Het rapport toont ervaringen en lessen uit het experiment, en is naast informatief tevens een handvat voor gemeenten om op een integrale wijze met de betaalbaarheid van wonen om te gaan.

In het rapport, getiteld ‘Sturen op Woonlasten’, omschrijft Squarewise hoe vijf gemeenten – ‘s-Hertogenbosch, Enschede, Zwolle, Emmen en Lelystad – de eerste helft van dit jaar het Woonlastenexperiment aangingen en welke ervaringen zij opdeden met betrekking tot bijvoorbeeld het in kaart brengen van geldstromen, en met welke maatschappelijke partners samengewerkt kan worden om tot een gezamenlijke oplossing te komen. Kortom: wat is een mogelijke aanpak voor het vinden van een integrale oplossing voor woonlastenproblematiek.­?

Samenwerking
Uit het rapport blijkt dat er vier grote integrale thema’s spelen op gemeentelijk niveau die onlosmakelijk verbonden zijn met de betaalbaarheid van wonen. Het betreft de thema’s: zorg, armoede, water & afval en krimp. Daarnaast komt naar voren dat samenwerking van groot belang is voor het op grote schaal betaalbaar houden van de woonlasten. In onderstaand schema valt te zien hoe de vier hoofdthema’s relateren aan de betaalbaarheid:

Zo blijkt dat binnen het thema ‘water & afval’ een zuinige badkamer voordelen kan opleveren voor de woonlasten, en wordt onder het thema ‘armoede’ inzichtelijk dat financieringsoplossingen van essentieel belang zijn voor bewoners om hun energierekening om te kunnen zetten in woningverbetering. Het schema toont aan dat er veel factoren meegenomen kunnen worden in de betaalbaarheid, of het betaalbaar máken, van een woning. Daarnaast toont het schema het aantal betrokkenen bij het betaalbaar maken van woonlasten, en maakt de marktpotentie inzichtelijk voor de verschillende partijen. Bewoners kunnen op lange termijn hun woonlasten zien dalen, gemeenten kunnen werken met lange-termijn oplossingen en organisaties kunnen de kracht van verbinding zien en de markt van opschaalbare renovatieproposities voorzien.

Toekomstperspectief
Ook wordt er vooruit gekeken. Een voorbeeld van een te nemen vervolgstap is: hoe wordt gekomen tot opschaalbare oplossingen voor het beheersen van de woonlasten op lange termijn? Tijdens het vervolg van het Woonlastenexperiment staat de ontwikkeling van renovatieproposities centraal, aangezien deze maken dat de woonlasten in de toekomst beter te beheren zullen zijn. Het rapport dient als uitgangspunt en beschrijft de nodige kennis die nodig is om de proposities te ontwikkelen. Hierbij is gekeken naar een model dat in diverse gemeenten te hanteren is, waardoor in de toekomst meerdere gemeenten gebruik kunnen maken van het model. De G32-gemeenten hebben hun werk inmiddels gedaan. In de tweede helft van dit jaar is het de taak aan Energiesprong om zich in samenwerking met de Woonlastengemeenten in te zetten voor het vinden van geschikte woonproposities.

* Platform31 is een kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling.