ConQuaestor: Derivaten verward met hedgen en speculeren

Derivaten staan flink in het nieuws. Het ‘hoogtepunt’: woningcorporatie Vestia. Onduidelijkheid en tegenstrijdige berichtgeving over definities en risico’s rondom derivaten dragen niet bij aan het juiste inzicht over hun waarde en functie. Helderheid hierover leidt tot een scherpere visie op maatregelen voor een beter toezicht.
 
Het meest opvallende in de communicatie is dat de begrippen hedgen en speculeren door elkaar worden gebruikt.  Hierdoor ontstaat er vaak een verkeerd beeld dat derivaten als speculatie wordt gezien. Het is dus van belang om  met heldere definities van deze begrippen te werken.
 
Derivaten
Derivaten zijn financiële producten waarvan de waarde is afgeleid van een ander product. Zo wordt  de waarde van een optie op aandelen Shell bepaald door de waarde van het aandeel Shell zelf. Een optie is dus een derivaat. En de waarde van interest rate swaps wordt bepaald door het verschil tussen de rente op een korte lening en de rente op een lange termijn lening.
 
Derivaten kunnen gebruikt wordt om het effect van bepaalde gebeurtenis te verminderen, zoals een stijging van de rente of een daling van valutakoers op de cashflow van de onderneming. Wordt het effect op de cashflow verminderd door de aankoop van een derivaat, dan is er sprake van hedging van de genoemde financiële risico’s. Hedgen is dus het afdekken van financiële risico’s door het aangaan van financiële transacties.


 
Speculeren
Speculeren daarentegen betreft het creëren van financiële risico’s door financiële transacties om inkomsten te vergaren. Een financieel risico betreft de kans op een gebeurtenis die impact  heeft op de financiële resultaten van de organisatie. De  hoogte van het risico wordt berekend door de kans op een dergelijke gebeurtenis  te vermenigvuldigen met de financiële impact als deze gebeurtenis zou plaatsvinden. Het echte belang van het verkleinen van financiële risico’s ligt niet zozeer in het verminderen van de fluctuaties van de financiële resultaten, als wel in het verkleinen van de kans op een faillissement van de organisatie. Het bepalen van het effect van financiële transacties wordt dus niet bepaald door ingewikkelde boekhoudkundige berekeningen maar middels  het vaststellen of de kans is verminderd dat de organisatie niet meer kan voldoen aan toekomstige financiële verplichtingen.
 
Risico’s van derivaten
Het gebruik van derivaten als hedging instrument heeft een grote omvang gekregen doordat op een flexibele en relatief goedkope wijze de gewenste hoogte van het financiële risico bereikt kan worden. Hierdoor hebben sommige ondernemingen een relatieve grote positie aan derivaten opgebouwd en kan de organisatie ineens met ander soort financiële risico’s geconfronteerd worden. Dat komt omdat derivaten tot andere risico’s kunnen leiden:
 
Tegenpartij Risico: het risico dat de partij waarvan de derivaat is gekocht op het moment van afwikkeling niet in staat is om aan haar verplichtingen te voldoen; denk hierbij aan banken die tussentijds failliet gaan
Cashflow Risico: Het risico dat geld gestort dient te worden als zekerheid tegen het tegenpartij risico; banken eisen dat als de derivaat een negatief marktwaarde voor de organisatie heeft.
 
Concurrentie Risico: Het risico dat een organisatie zich indekt tegen bepaalde risico’s terwijl haar concurrenten dit niet doen. In geval dat het niet indekken van risico’s tot lagere kosten leidt zullen de concurrenten van de betreffende organisatie een kostenvoordeel hebben.
 
Operationeel Risico: het risico van het verkeerd gebruik van derivaten. Een verkeerd gebruik van derivaten kan leiden tot een substantieel hoger financieel risico dan gewenst. In de praktijk zien we vaak een te laag kennis niveau bij diegene die ofwel de transactie afsluiten dan wel diegene die toezicht uitoefenen.
 
Het is van belang om al deze risico’s in beschouwing te nemen om te beoordelen of het inzetten van derivaten leidt tot een vermindering van het totale financiële risico: een integrale benadering dus. Organisatie moeten de effecten van al deze risico’s op de cashflow middels scenario’s berekenen en basis hiervan de gewenste derivatenportefeuille moeten bepalen. Wie dat niet doet, loopt onverantwoorde risico’s. En wat daar de betekenis van is, zien we helaas maar al te vaak in de media.
 
Een artikel van Frans Cleton, Managing Consultant bij aviesbureau ConQuaestor.