De gehandicaptenzorg wordt financieel steeds verder uitgehold
De winstgevendheid van de gehandicaptenzorg is in het afgelopen jaar opnieuw gedaald. Hierdoor komt de financiële slagkracht van zorginstellingen verder onder druk te staan, met als gevolg dat ze belangrijke investeringen uitstellen.
Onderzoek van Finance Ideas laat zien dat de winstgevendheid van de gehandicaptenzorg al jaren afneemt. Tien jaar geleden lag de EBITDAR-marge (de operationele winstgevendheid) nog op bijna 15%. Vandaag de dag is dit minder dan 10%. Tussendoor lagen de marges even kunstmatig hoog als gevolg van coronasteun.
“Deze afname van de marges wijst op een structurele vermindering van de winstgevendheid in de sector. Hierdoor is er minder financiële ruimte is voor investeringen”, aldus de onderzoekers. Het gevolg: investeringen worden uitgesteld, panden worden minder onderhouden en instellingen kunnen minder uitgaven aan kwaliteit en digitalisering.
Voor zijn onderzoek nam Finance Ideas de financiële prestaties van 127 zorginstellingen onder de loep. Hiermee geeft het volgens het bureau een accurate weergave van de ontwikkelingen in de hele sector.
De oorzaken
De druk op de winstgevendheid relateren de onderzoekers aan drie ontwikkelingen.
Om te beginnen zijn sommige tarieven binnen de sector onvoldoende kostendekkend. Ten tweede heeft het nieuwe cao-akkoord de loonkosten doen toenemen. Zo kregen medewerkers in de gehandicaptenzorg vorig jaar twee keer een salarisverhoging: 2% in mei en 5% in november.
De grootste boosdoener is echter de hoge inzet van personeel niet in loondienst (PNIL – oftewel zzp’ers). Het aandeel externen is ten opzichte van 2018 met ruim 100% gestegen, van 4,2% van de omzet in 2018 naar 9,0% in 2023. Volgens Finance Ideas gaven gehandicaptenzorginstellingen vorig jaar meer dan €1,2 miljard uit aan externen.
Lees ook: Hogere lonen en inhuurkosten drukken marges in zorg.
Inhuur kost geld, en daarmee ook winstgevendheid. De onderzoekers wijzen op een heldere correlatie tussen de EBITDAR-marge en de PNIL als percentage van de omzet. Instellingen die relatief veel externen inhuren zijn doorgaans – niet geheel verrassend – dus minder winstgevend.
Inhuur is vaak het gevolg van krapte op de arbeidsmarkt of uitval van personeel. Het ziekteverzuim onder personeel in de sector ligt vrij hoog (8,1% in 2023). Door verzuim zijn instellingen genoodzaakt om vervanging in te zetten, wat de afhankelijkheid van duurder extern personeel vergroot.
Weinig reden tot optimisme
Het vooruitzicht voor de sector geeft weinig reden tot optimisme, waarschuwt Finance Ideas. Op Prinsjesdag werd duidelijk dat het kabinet vanaf 2026 bijna €200 miljoen aan bezuinigingen in de Wet langdurige zorg in de Rijksbegroting heeft opgenomen. Dit komt boven op eerder aangekondigde bezuinigingen die nog moeten worden doorgevoerd.
“In combinatie met een aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt komt de operationele marge in de gehandicaptenzorg zonder bijsturing verder onder druk te staan”, schrijven de onderzoekers in hun rapport.
“Er blijft geen of beperkt ruimte over om noodzakelijke investeringen in vastgoed, duurzaamheid, ICT en personeel uit te voeren. Het gevolg is een vicieuze cirkel. Niet alleen beleidsmakers, maar ook zorginstellingen zijn aan zet om het tij te keren.”
