Zorginstellingen geven €2,6 miljard uit aan (dure) zzp’ers
Het chronische personeelstekort in de zorg leidt tot hogere werkdruk. Dit zorgt er weer voor dat het verzuim stijgt tot recordniveaus, zodat zorginstellingen steeds vaker een beroep moeten doen op externe krachten. En die zijn duur, waardoor de financiële positie van zorginstellingen verslechtert.
Dit zijn enkele van de voornaamste conclusies uit een onderzoek van accountants- en adviesorgansiatie EY. De laatste jaren zijn zowel het verzuim als de doorloop van personeel continu toegenomen. In 2014 lag het verzuim nog op 4,7% en het afgelopen jaar nam het toe van 5,7% naar 5,9%. Ondertussen steeg het verloop nog sneller. In 2011 lag het verloop op 11,2%, het afgelopen jaar groeide het met maar liefst 1,6 procentpunt, van 14,2% naar 15,8%.
De problemen hangen sterk met elkaar samen: door de personeelstekorten wordt het werk zwaarder, waardoor meer mensen thuis blijven en/of op zoek gaan naar andere baan. Binnen de sector zijn grote verschillen. Zo ligt het verloop in de academische ziekenhuizen en privéklinieken aanzienlijk lager dan in de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg, waar het verloop op respectievelijk 18% en 17% uitkomt. Samen met de gehandicaptenzorg worden deze sectoren ook het hardst geraakt door het oplopende verzuim en verloop, omdat de inzet van personeel hier het hoogst is.
Rob Leensen, die als EY-partner is gespecialiseerd in de zorgsector, geeft toelichting op de bevindingen: “In de ontwikkeling van vergrijzing en ontgroening in de Nederlandse zorgsector herkennen we een dubbele impact. Enerzijds ontstaat er meer vraag naar zorg en anderzijds daalt het aanbod van beschikbaar arbeidspotentieel.”
De oplossing? Dure zzp’ers
De gaten die onvermijdelijk vallen in de bezetting worden momenteel gedicht door zzp’ers. De inzet van personeel niet in loondienst (PNIL) is toegenomen van 6,6% naar 7,1%, het hoogste niveau ooit. “Iedereen die ziek is en verzuimt, moet worden vervangen”, zegt Leensen. “Of dat nu door eigen personeel is of door personeel dat je inhuurt, zoiets kost geld.” Natuurlijk kost elk soort personeel geld, maar dat neemt niet weg dat PNIL veel hogere kosten met zich meebrengt dan vast personeel.
De totale uitgaven aan PNIL bedroegen in 2018 een kleine €2,6 miljard, een groei van €0,2 miljard in vergelijking met het jaar ervoor. De afgelopen vier jaar zijn de kosten zelfs met bijna 75% gegroeid: in 2014 waren de kosten nog geen €1,5 miljard. De toename is zichtbaar in alle subsectoren en alle regio’s. Gezien de relatief hoge kosten die zijn verbonden aan PNIL, waarschuwen de onderzoekers dat een verdere toename van de PNIL in de toekomst een drukkend effect kan hebben op de rendementen.
Tot dusver hebben zorginstellingen de extra kosten van zzp’ers opgevangen met de opbrengst van eenmalige maatregelen, zoals de verkoop van vastgoed. “Maar deze meevallers drogen op zodra het tafelzilver is verkocht”, legt Leensen uit. “Dan heb je geen middelen meer om gaten te dichten. Over een paar jaar zullen de financiële consequenties van de arbeidsmarktproblemen echt zichtbaar zijn in de cijfers.”
Dan zit er voor zorginstellingen niets anders op dan hun tarieven te verhogen: “Op enig moment zal compensatie vanuit de tarieven aan de orde zijn”, stelt Leensen, die toevoegt dat er ook minder budget zal overblijven voor innovatie of de kwaliteit van de dienstverlening.
Focus op mensen
Dit onwenselijke scenario komt steeds dichterbij aangezien er vooralsnog geen signalen zijn dat de markt voor zorgpersoneel normaliseert. Dus moeten zorginstellingen alles op alles zetten om er het beste van te maken met de beperkte middelen die er zijn. In zijn rapport komt EY met verschillende aanbevelingen. Zo moeten instellingen kritisch naar zichzelf kijken en zich afvragen hoe ze hun mensen gemotiveerd houden.
Ook moet HR hoger op de bestuurlijke agenda worden gezet en dienen zorginstellingen aandacht te besteden aan onderwerpen als leiderschapsprogramma’s/talentmanagement, opvolgingsplanning, diversiteit, cultuurprogramma’s en het belonen van goede prestaties (niet alleen financieel maar ook via aandacht). Tot slot wijzen de onderzoekers op de rol die ligt bij de overheid en de koepels. Zij kunnen zorgen dat er voldoende mensen worden opgeleid en dat de zorg een beter imago krijgt.