10 voorbeelden van kunstmatige intelligentie (AI) bij overheden
Terugblikkend, mag 2023 gerust het jaar van de AI worden genoemd. Tegelijkertijd staan we pas op de drempel van wat er allemaal mogelijk is: kunstmatige intelligentie biedt talloze kansen voor vrijwel iedere sector. Zo ook voor de publieke sector. Wat gaan de komende jaren ons brengen? David Bekkers van data science-adviesbureau Xomnia deelt enkele concrete voorbeelden uit de praktijk.
1: Automatisering van administratieve taken
Overheidsmedewerkers maken gebruik van AI om hun processen te verbeteren, voor slimmere besluitvorming en voor het automatiseren van taken die eerder door mensen werden uitgevoerd.
Een goed voorbeeld is de snelle opkomst van het gebruik van generatieve AI. Denk aan het gebruik van programma’s als ChatGPT of Microsoft co-pilot – dergelijke programma’s kunnen helpen met bijvoorbeeld automatische vertalingen, e-mailassistentie, het creëren van marketinguitingen en -beelden, of het samenvatten van teksten of notities.
2: E-government-dienstverlening
Overheden gebruiken AI-technologie voor het verbeteren van hun dienstverlening aan burgers. Een goed voorbeeld hiervan is Estland, een land dat wereldwijd bekendstaat om zijn uitstekende e-government-capaciteiten. Het kleine Baltische land komt binnenkort met een eigen digitale assistent (een soort Siri) vanuit de overheid, genaamd Bürokratt, een AI-tool die de overheid nog beter toegankelijk en benaderbaar moet maken.
Met behulp van AI kunnen overheden allerlei processen slimmer en eenvoudiger maken voor burgers en het bedrijfsleven. Denk aan vooraf ingevulde informatie op digitale formulieren, of het inzetten van AI om ervoor te zorgen dat burgers automatisch de juiste aanvragen voor subsidies of toeslagen doen, en meer.
3: Burgerparticipatie
AI kan worden gebruikt om burgers beter te betrekken bij het beleid dat hun leven dagelijks beïnvloedt. AI-platforms en -technologieën kunnen helpen bij het verzamelen, categoriseren en samenvatten van meningen van een groot publiek, en bij het extraheren van nieuwe informatie om beleidsmakers te helpen. Hiermee wordt de ‘collectieve intelligentie’ versterkt en kunnen slimmere keuzes worden gemaakt, die bovendien op meer draagvlak kunnen rekenen.
4: Versnellen van besluitvorming
Binnen alle lagen van een organisatie kan AI bijdragen aan het versnellen van de besluitvorming. Het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) gebruikt AI bijvoorbeeld om statushouders sneller aan een baan te koppelen. Op het hoogste niveau worden cijfers van het Centraal Bureau Statistiek (CBS) gebruikt om politieke programma’s vorm te geven, en deze worden op hun beurt weer mogelijk gemaakt met AI-modellen.
5: Effectievere handhaving
Een klassieke toepassing van AI is toekomstige trends voorspellen op basis van historische data. Bijvoorbeeld in de publieke gezondheidszorg, waar met behulp van social media uitbraken van ziektes voorspeld kunnen worden. Of, in Nederland zeer relevant, bij voorspellingen over de integriteit van dijken en waterwerken onder invloed van klimaatverandering. Bijna elke overheidsinstelling kan zijn eigen toepassing bedenken.
6: Afval scheiden
De gemeente is verantwoordelijk voor de wet milieubeheer en daarmee afvalinzameling. Hier kan AI op verschillende manieren worden toegepast. Zo kan de technologie worden gebruikt om automatische classificering te verbeteren waardoor het proces efficiënter en duurzamer wordt.
7: Handhaving en veiligheid
Het betreft een van de meest waardevolle use cases van AI, maar is tegelijkertijd ook een omstreden toepassing: het gebruik van AI voor gezichtsherkenning vanuit veiligheidscamera’s. Overheden, gemeenten en instanties gebruiken videobeelden om de openbare veiligheid te waarborgen. AI is essentieel om al deze informatie te analyseren en daarmee handhaving in goede banen te leiden.
Het is daarbij uitermate belangrijk dat dit wordt gedaan met voldoende oog voor de privacy van burgers.
8: Voorspellend onderhoud
De overheid beschikt, kijkend naar zijn fysieke infrastructuur, over enorme hoeveelheden assets, die allemaal goed onderhouden dienen te worden. AI kan zorgen voor grote efficiencyslagen als het gaat om de verschuiving van reactief onderhoud naar voorspellend onderhoud.
AI kan worden gebruikt om digitale tweelingen te creëren van stukken infrastructuur, die vervolgens met een hoop sensoren worden gemonitord. Zo worden defecten eerder opgespoord en kan onderhoud veel goedkoper uitpakken.
9: Automatische controle met gebruik van satellietbeelden
Overheden hebben de taak om te zorgen voor het bewaken van de openbare orde. Door bijvoorbeeld gebruik te maken van satellietbeelden en AI-software kunnen eerder belangrijke verbeterpunten in kaart worden gebracht.
Denk aan het automatisch opmerken of er afval of containers op straat staan, hoe het staat met de bomen en planten in de gemeente, of er illegale verbouwingen plaatsvinden, of welke plekken van de stad erg druk zijn tijdens festiviteiten. In dergelijke gevallen kan men, indien nodig, tijdig de nodige waarschuwingen afgeven.
10: Stadsplanning slimmer maken
Gemeenten hebben de regie over stadsplanning. AI kan dat proces slimmer maken. Zo maakt de gemeente Rotterdam gebruikt van algoritmen om de beste aanvoerroutes voor alternatieve energie te onderzoeken. Gemeente Amsterdam maakt gebruik van AI om zijn besluitvorming rondom nieuwbouw en het renoveren van bedrijventerreinen te verrijken. En zo gebruikt provincie Overijsel het voor het optimaliseren van het beheer van natuurgebieden.
Tot slot
AI inzetten binnen de overheid kan op uiteenlopende manieren. Wel is het belangrijk om ervoor te zorgen dat AI niet alleen technisch wordt uitgerold, maar dat het tevens verankerd wordt binnen de processen, werkafspraken en de cultuur. Ook moet voldoende oog worden gehouden voor thema’s als privacy, dataveiligheid en ethische AI.
