Wat is Agile Leiderschap? En wat levert het op?
Organisatieland is inmiddels alweer enkele jaren in de ban van agile. Kantorenwanden door heel het land hangen vol met de bekende post-its. Ondertussen gaan de ontwikkelingen binnen het vakgebied echter gewoon door. Een van de laatste trends is ‘agile leiderschap’. Maar bij agile zijn het toch de teams zelf die de verandering in gang zetten? Waar heb je dan agile leiders voor nodig? Jeroen Aelen en Jof Houben van UPD leggen uit.
Gedreven door voortdurende technologische vooruitgang verandert de wereld om ons heen sneller en sneller. Om te kunnen overleven in die wereld moeten organisaties in staat zijn meteen te reageren op die veranderingen.
Oftewel: ze moeten wendbaar zijn – agile, op z’n Engels. In plaats van maandenlang te werken aan één nieuwe oplossing, leveren agile teams in korte sprints telkens een product op, waarbij ze continu leren en feedback vragen aan de klant. Probleem opgelost.
Of toch niet helemaal? Voordat we aanbelanden bij agile leiderschap wil UPD-directeur Jof Houben namelijk allereerst een belangrijk misverstand rondom agile zelf uit de weg ruimen. “Ik geloof niet dat agile een zaligmakende oplossing is voor organisaties. Een standaardaanpak die alle problemen van een organisatie oplost bestaat gewoonweg niet.”
Dat betekent niet dat de agile-trend onzin is. Houben: “Afhankelijk van de uitdagingen waar een organisatie voor staat, gebruik je onderdelen van een beproefde methode om van goed naar beter te komen. Soms is dat agile. Soms is dat een andere methode.”
Het gevaar van een “modewoord” als agile is echter “dat bedrijven denken dat het al hun problemen oplost”, waarschuwt Houben. “De afgelopen jaren hebben we regelmatig klanten gehad die bij wijze van spreken zeiden: ‘Doe mij maar agile.’ Vaak wisten ze niet precies waarom ze dat wilden of wat het ze zou kunnen bieden. De kunst is om dan door te vragen en het probleem af te pellen. En wanneer we tot de kern komen, kan het zijn dat agile een oplossing is voor de uitdaging.”
Gemeenschappelijke visie overbrengen
De reden dat dit in deze context relevant is, is dat hetzelfde volgens de UPD-directeur dus ook opgaat voor agile leiderschap: “Dit werkt echt niet voor iedere organisatie.” Maar wat is agile leiderschap dan precies? Wanneer is het zinvol voor een organisatie? En waarvoor heb je überhaupt agile leiders nodig als binnen agile organisaties teams zelf verantwoordelijk zijn voor de verandering?
“Ook binnen agile omgevingen is leiderschap nodig”, verheldert trainer en coach Jeroen Aelen meteen. “Het helpt wanneer leiders de doelstellingen bewaken die zijn gesteld om wendbaarder te worden. En erop toezien dat de teams met het juiste bezig zijn en dat bijvoorbeeld niet elk team zelf het wiel gaat uitvinden.”
Want ook al zijn het de teams die de verbeteringen in gang zetten, “er is ook nog sprake van een dynamiek en afhankelijkheid tússen de teams”, legt Aelen uit. “In de praktijk blijkt dat de teams niet altijd duidelijk voor ogen hebben waar ze precies met elkaar heengaan. Wat de gezamenlijke richting en doelen zijn. Ook komt het geregeld voor dat meerdere teams met hetzelfde bezig zijn. Zonder dit van elkaar te weten.”
Daarom is iemand nodig die een “gemeenschappelijke visie overbrengt in alle lagen van de organisatie”, aldus Aelen. “En die de juiste cultuur en structuur creëert en faciliteert waarin leren en experimenteren goed gedijen. Dat is bovenal de rol van de agile leider.”
Echt iets anders
Dus terwijl agile leiderschap inderdaad de zoveelste term is in een lange rij modewoorden, heeft dat volgens Aelen een goede reden. “Binnen een agile omgeving is het belangrijk dat leidinggevenden ervoor zorgen dat de organisatie sneller, beter en effectiever inspeelt op de wensen van de klant. Dat gestelde doelen bereikt worden en het lerend vermogen van de organisatie vergroot wordt.”
“En dat is niet zo eenvoudig als het klinkt”, voegt hij onmiddellijk toe. “Daar is een andere vorm van leiderschap voor nodig dan we kennen van traditionele organisaties. Dus agile leiderschap is echt wel iets anders dan bestaande leiderschapsvormen.”
“Absoluut”, beaamt Houben. “Wil je de werkvloer laten excelleren, dan moet het leiderschap hierop aangepast zijn. Een cultuur van continu leren en experimenteren ontstaat niet vanzelf en zeker niet van de ene op de andere dag. Iemand moet erop toezien dat teams regelmatig in de leerloop komen en dat ze continu werken aan het behalen van de doelstellingen. Kortom, de verbeteringen komen weliswaar vanuit de teams, maar de leiders moeten dit proces stroomlijnen en faciliteren.”
100% focus op wendbaarheid
Om dit effectief te doen moeten leiders nadrukkelijk de traditionele ‘command and control’-stijl van aansturen loslaten. “Een agile leider geeft geen instructies of reprimandes maar gaat vooral in gesprek met de teams”, legt Aelen uit.
Maar komt agile leiderschap dan niet gewoon neer op hetzelfde als het moderne, dienstbare leiderschap? “Er bestaat zeker een overlap”, erkent Aelen. “Ook bij agile leiderschap gaat het over inspireren, een gemeenschappelijk doel hebben, over autonomie en eigenaarschap van de teams om dat doel na streven en over afstemming tussen teams om gezamenlijk meer te bereiken.”
“Maar er is één groot verschil”, benadrukt hij: “De agile leider is honderd procent gefocust op het in kleine stapjes wendbaar maken van de organisatie en weet als geen ander wat daarvoor nodig is.”
“Als we het dan toch over modewoorden en verkeerde verwachtingen hebben, is modern leiderschap een mooi voorbeeld”, brengt Houben in. “De naam doet vermoeden dat dit ‘het leiderschap is dat hoort bij deze tijd’. En daarom dus door alle organisaties die nu actief zijn toegepast moet worden. Maar dat is helemaal niet waar. Ook modern leiderschap biedt enkel in bepaalde situaties een oplossing voor organisaties. Maar soms past het ook niet. Bijvoorbeeld als een crisis snelle keuzes afdwingt.”
En – je raadt het al – wanneer een organisatie haar wendbaarheid wil vergroten, dan kunnen ze toch echt beter kiezen voor agile leiderschap. “In zo’n omgeving is modern leiderschap niet het best passende leiderschapstype. Een agile leider – die ervoor zorgt dat de teams kunnen groeien, leren en wendbaar blijven – past dan veel beter.”
