Tweede coronagolf kan gemeenten €1 miljard extra kosten
Als Nederland te maken krijgt met een tweede golf coronabesmettingen krijgen gemeenten een flinke extra financiële klap te verwerken. De schade kan oplopen tot zo’n €1 miljard. Dat bedrag komt bovenop de geschatte €1,5 tot €1,8 miljard aan kosten die gemeenten dit jaar sowieso al maken door de coronacrisis.
Het is vermoedelijk de vraag die Nederland momenteel het meeste bezighoudt: komt er een tweede golf? Nu het beruchte R-getal weer boven de 1 ligt neemt de verspreiding van Covid-19 weer toe. Daarmee laait ook de discussie over de coronamaatregelen weer op: Moet het Rijk de versoepeling niet deels terugdraaien? Waarom is er geen mondkapjesplicht? En wanneer kunnen we eigenlijk spreken van een tweede golf?
Hiervoor bestaat geen eenduidige definitie. Wel zijn virologen het erover eens dat we nu nog niet te maken hebben met zo’n tweede golf. De meeste experts verwachten dat, áls de tweede golf zich aandient, dit pas na de zomer zal zijn. “Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een dalende weerstand onder de bevolking in het najaar, wat resulteer in een ‘tweede golf’”, zo stelt Andersson Elffers Felix (AEF). Het bureau voor maatschappelijke vraagstukken stelde in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een raming op van de financiële schade die gemeenten lijden door de coronacrisis.
Daarin wordt uitgegaan van twee scenario’s: een bestcasescenario “waarin Nederland geen tweede golf van coronabesmettingen ervaart”, en een worstcasescenario, “waar het land later dit jaar hard geraakt wordt door een tweede golf”. Volgens de definitie die AEF hanteert is er sprake van een tweede golf als er dagelijks meer dan 40 ziekenhuisopnames en meer dan 10 IC-opnames zijn en het reproductiegetal hoger dan 1 ligt.
Voor zijn inschatting van de economische schade voor gemeenten baseert AEF zich deels op de economische voorspellingen die De Nederlandsche Bank eerder naar buiten bracht voor een scenario waarin het virus opnieuw opleeft. Die schatting gaat uit van 11,8% economische krimp voor 2020, werkloosheid boven de 5%, op z’n vroegst economisch herstel in de tweede helft van 2021 en een overheidsschuld voor 2020 van 65,1% van het bbp.
“In het worstcasescenario laait het coronavirus weer op in Nederland, waardoor de verspreiding van het virus niet meer onder controle is”, licht AEF toe. “In dit scenario worden de signaalwaardes overschreden en lukt het niet om de verspreiding spoedig in te dammen. Naast de basisregels zullen de geplande versoepelingen van de maatregelen niet doorgaan en/of worden teruggedraaid. Bovendien bestaat er veel onzekerheid over de toekomst en zijn ondernemers en consumenten pessimistisch over de toekomst.”
Weinig verrassend, gaan ook gemeenten voor een flink bedrag de boot in, zelfs in het bestcasescenario. Daarin ligt de verwachte schade voor gemeenten tussen de €1,5 en €1,8 miljard. In het worstcasescenario gaat het maar liefst om €2,3 tot €2,8 miljard. Het gaat hierbij om ‘netto’ bedragen. Dat wil zeggen dat ook de financiële meevallers door corona – denk bijvoorbeeld aan lagere reiskosten – al zijn meegerekend.
De grootste kostenpost wordt gevormd door de extra uitgaven (bijzondere) bijstand. Het gaat hierbij om €534 tot €652 miljoen. Ook het misgelopen parkeergeld hakt er flink in: dit kost de gemeenten tussen de €282 en €345 miljoen. Op de derde plek staan de lagere inkomsten uit toeristenbelasting, goed voor €204 tot € 249 miljoen schade.
Andere grote kostenposten zijn ondersteuning sociaal werkbedrijven (€193 - €236 miljoen), extra uitgaven sport (€187- €229 miljoen), lagere retributies en leges (€152 - €186 miljoen), lagere precario- en reclamebelasting (€101 - €123 miljoen), extra uitgaven cultuurpodia (€ 98 - €120 miljoen), extra uitgaven schuldhulpverlening (€69 - €85 miljoen) en ondersteuning jeugd- & Wmo (€66 - €78 miljoen).
In de totale €2,3 tot €2,8 miljard aan kosten zijn alle uitgaven aan de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo), GGD’en en veiligheidsregio’s nog niet meegenomen. Als die ook nog eens worden meegeteld komt de schatting zelfs uit op €5,64 tot €6,15 miljard. “Het is echter niet de verwachting dat die uitgaven per saldo ten laste van individuele gemeenten gaan komen”, geven de onderzoekers aan.
