Adviescollege Stikstofproblematiek: Halveer uitstoot van stikstof
Begin juni overhandigde het Adviescollege Stikstofproblematiek zijn onderzoeksbevindingen aan minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Belangrijkste advies: Nederland moet de uitstoot van stikstof in 2030 hebben gehalveerd.
En weer trokken de boze boeren het land in. Overal werden snelwegen en distributiecentra geblokkeerd door tractoren en boeren verzamelden zich (zonder tractor) op het Malieveld. De woede richt zich ditmaal op minister Schouten, die vorige week een nieuwe maatregel afkondigde waardoor boeren hun vee een eiwitarm krachtvoer moeten geven om zo de stikstofuitstoot te beperken.
In het licht van de conclusie dat Nederland zijn stikstofuitstoot binnen tien jaar moet halveren lijkt de maatregel misschien noodzakelijk, maar opvallend genoeg vinden de boze boeren op dit punt juist een bondgenoot in het Adviescollege Stikstofproblematiek.
Dat heeft namelijk geadviseerd middelvoorschriften – zoals eiwitarm veevoer – zoveel mogelijk af te schaffen en te gaan werken met doelvoorschriften, waarbij de doelen voor iedereen duidelijk moeten zijn en er ruimte is voor ondernemerschap als het gaat om de wijze waarop doelen worden bereikt.
Als instrument hiervoor is de zogeheten ‘Afrekenbare StoffenBalans’ geadviseerd, waarmee de boeren zelf de mineralenbalans op hun bedrijf of perceel in evenwicht kunnen brengen en houden. De maatregel van het kabinet van verplicht eiwitarm voer staat hier haaks op.
Dat betekent echter niet dat de boeren allemaal blij zijn met het rapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek, getiteld ‘Niet alles kan overal’. Want daarin wordt geconcludeerd dat wel degelijk vergaande maatregelen nodig zijn, en snel ook. Het Adviescollege benadrukt dat we nu echt vaart moeten maken met het terugbrengen van de stikstofuitstoot. Om het stikstofprobleem op te lossen moet Nederland de uitstoot in 2030 hebben gehalveerd én moet serieus werk worden gemaakt van natuurherstel.
Het behalen van de natuurdoelen en de reductie van stikstofuitstoot moeten wettelijk worden vastgelegd: “Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de PAS-uitspraak van de Raad van State”, stelt het Adviescollege. De Raad oordeelde vorig jaar dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet als basis mag worden gebruikt voor toestemming voor activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken.
Biodiversiteit
Het Adviescollege stelt dat de reductiedoelstelling moet worden vertaald naar opgaven per provincie, afhankelijk van wat per provincie in de zogeheten Natura 2000-gebieden nodig is. Deze gebieden vormen samen een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden, dat centraal staat in het EU-beleid voor het behoud en herstel van biodiversiteit.
Om te zorgen dat de natuur zich voor 2050 kan herstellen moet de uitstoot voor 2040 zodanig zijn afgenomen dat de Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde zijn gebracht. Boven deze grens ondervindt de natuur serieuze schade van de stikstofuitstoot.
Naast de landbouw – die verantwoordelijk is voor 41% van de totale stikstofdepositie op stikstofgevoelige Natura 2000‑gebieden in Nederland – moeten ook andere sectoren hun uitstoot halveren. Het gaat hierbij om de mobiliteitssector, industrie, energiebedrijven en de bouwsector.
Corona niet de oplossing
In al het slechte nieuws rond de coronacrisis werd het milieu de laatste maanden nog weleens aangehaald als lichtpuntje: door de lockdowns zou de luchtkwaliteit flink zijn verbeterd. Johan Remkes, voorzitter van het Adviescollege, bestrijdt echter ten zeerste dat het stikstofprobleem zich nu ‘als vanzelf’ heeft opgelost: “De abrupte afname van emissies van stikstofoxiden (NOx) is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakemissies (NH3) uit de landbouw zijn de afgelopen maanden niet afgenomen. Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
“Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Waar een deel van de boeren boos is, zal de tevens geplaagde bouwsector vermoedelijk meer begrip tonen voor het Adviescollege, dat pleit voor speciale aandacht voor de bouw: “Bouwbedrijven zijn hard geraakt, omdat na de uitspraak van de Raad van State vergunningverlening voor bouwactiviteiten vrijwel geheel is stilgevallen. En dat terwijl de bijdrage van de bouwsector aan de stikstofemissies beperkt is. Een investering in deze sector – vergelijkbaar met middelen voor andere sectoren – is daarom noodzakelijk, ook omdat deze sector juist nu van groot belang is voor het weer op gang krijgen van de economie.”
Excellente ondersteuning
Gedurende het onderzoek vormde een team van Lysias Advies – bestaande uit Carla de Rie, Piet Vriend, Magdeleen Sturm en Yoram Poot – de rol van secretaris van het Adviescollege. “Als secretaris zien we het als onze verantwoordelijkheid dat elk commissielid haar of zijn inbreng terugziet in tussentijdse notities en in de adviezen”, vertelt Lysias-partner De Rie.
“Stikstof was bij de start van deze opdracht voor ons een nieuw onderwerp, waar we ons heel snel in hebben verdiept”, legt ze uit. “Je moet de inhoud wel snappen om gesprekspartner te kunnen zijn van de voorzitter en de leden van het Adviescollege en om de adviezen te kunnen opstellen.”
In de elf maanden dat het onderzoek duurde heeft het Adviescollege vier adviezen uitgebracht. Half maart ging alle aandacht uiteraard ineens uit naar de coronacrisis. Door diezelfde crisis kwam de planning van de werkzaamheden van het Adviescollege bovendien onder druk te staan. “Alle zorgvuldig geplande fysieke bijeenkomsten moesten worden geannuleerd”, legt De Rie uit. “We hebben gelukkig snel kunnen schakelen.”
Inmiddels kijken de Lysias-adviseurs tevreden terug op het traject: “We hebben kunnen bijdragen aan oplossingen voor een relevant maatschappelijk vraagstuk. Daarnaast hebben we veel waardering gekregen van de voorzitter en de commissieleden. Het was een teamprestatie op topniveau.”
Deze waardering kwam onder meer bij monde van voorzitter Remkes: “De collegeleden hebben heel belangrijke bijdragen geleverd aan de vier adviezen. Lysias heeft ervoor gezorgd dat op basis van deze bijdragen – steeds onder hoge tijdsdruk – samenhangende adviesrapporten zijn opgesteld. Lysias heeft steeds op tijd geleverd en heeft ook nog heel goede kwaliteit geleverd. Als iemand mij zou vragen “ken je Lysias?”, dan zeg ik “neem Lysias!”