Lage winstgevendheid windparken op zee bedreigt klimaatdoelen
Het bouwen en beheren van windparken op zee levert maar weinig rendement op. Hierdoor ontstaat het gevaar dat investeerders de komende jaren hun portemonnee liever elders trekken. Daarmee komt de ontwikkeling van windparken op zee in gevaar, en daarmee ook de klimaatdoelstellingen. Hiervoor waarschuwt Afry Management Consulting, dat in opdracht van het ministerie van EZK onderzoek deed naar de rendabiliteit van windparken op zee.
Die “malle windmolens”, sprak Mark Rutte tijdens de verkiezingscampagne van 2010, “die draaien niet op wind, die draaien op subsidie.” Het was een effectieve (en ongetwijfeld goed gerepeteerde) oneliner die nog vele malen is herhaald door diverse VVD’ers. Inmiddels zijn we echter tien jaar verder en waait er een andere wind door Den Haag. Althans, Mark Rutte zit nog altijd op de premierszetel die hij met die bewuste verkiezingscampagne in de wacht sleepte, maar zijn opvatting over windenergie heeft hij flink bijgesteld.
Dit heeft natuurlijk veel te maken met de inmiddels breed doorgedrongen urgentie van het beperken van de opwarming van de aarde, maar ook met de volwassener geworden windsector. De afgelopen jaren zijn de kosten voor wind op zee zo ver gedaald dat de windparken die voor de komende jaren staan gepland zonder subsidie zullen worden gebouwd. Daarmee lijkt Rutte’s oneliner definitief de prullenbak in te kunnen, maar in het onderzoek van Afry wordt gewaarschuwd dat investeren in subsidievrije windenergie de komende jaren zo onaantrekkelijk kan worden dat de doelstelling voor 2030 – het opwekken van 11 gigawatt – niet zal worden gehaald.
In het rapport analyseert Afry de businesscase voor wind op zee: hoe ontwikkelt deze zich op de langere termijn? De onderzoekers concluderen dat – zonder extra maatregelen van de overheid – er een groot risico bestaat dat windparken op zee in de komende jaren niet of nauwelijks rendabel zijn, en daardoor niet van de grond komen. Ze stellen dat de businesscase nu al onder druk staat en dat de risico’s alleen maar toenemen.
Omdat het deelnemen aan tenders steeds vaker voorwaarde is voor het veiligstellen van strategisch belangrijke offshore windlocaties, bestaat er volgens Afry “druk om grotere risico’s te nemen dan anders”. Gezien de huidige interesse in offshore wind wordt er stevig geconcurreerd om deze locaties. De onderzoekers stellen dat aanbestedingen vele voordelen kunnen hebben – en een belangrijke drijvende rol hebben gespeeld in het omlaag brengen van de kosten –, maar dat niet moet worden vergeten dat ze niet altijd het gehoopte resultaat leveren.
Lage rendementen, hoge risico’s
Momenteel boekt het gemiddelde windpark op zee wel winst, maar niet heel veel. De lage rendementen kunnen investeerders wegjagen, zeker indien de markt zich ongunstig ontwikkelt – bijvoorbeeld doordat de vraag naar groene stroom achterblijft bij het aanbod – waardoor nieuwe investeringen zich nog minder snel terugverdienen.
Ze stellen dat er €17 miljard moet worden geïnvesteerd om de tot aan 2030 geplande windparken te realiseren. Daarnaast worden er in Europa echter nog eens voor €250 miljard aan hernieuwbare energie-investeringen gedaan – investeringen die concurreren met de windparken. Als deze projecten betere rendementen en minder risico’s bieden, kunnen investeerders zich afkeren van offshore windenergie, waardoor het risico bestaat dat aanbestede windparken uiteindelijk niet worden gebouwd.
Vraag en aanbod in balans
Als er geen maatregelen worden getroffen, zou een terugkeer naar subsidies nodig kunnen zijn om de offshore-windsector door te laten groeien. Om dit te voorkomen, is het volgens Afry nodig vraag en aanbod in balans te houden. In dit kader adviseert het bureau om naast al bestaande de routekaart aan de aanbodkant, ook een routekaart te maken voor de vraagzijde. Ook kunnen in de toekomst de volumes aanbestede offshore windenergie naar boven of beneden worden bijgesteld, om zo de balans met de vraag te bewaken.
Over de langere termijn tonen de onderzoekers wel wat meer optimisme. Terwijl de rendementen van subsidievrije windenergie momenteel nog laag zijn, moet de geboekte vooruitgang van de afgelopen jaren niet worden vergeten. Als de investeringskosten voor windparken zo blijven dalen, zal dat steeds meer investeerders aantrekken.
