Betere prestaties verhullen diepe problemen van ziekenhuizen

23 oktober 2019 Consultancy.nl

Nederlandse ziekenhuizen hebben het afgelopen jaar hun financiële prestaties weten op te schroeven. Een meevaller voor de branche – op papier dan, want achter de schermen staat een aantal alarmerende signalen op oranje. Alle ziekenhuizen krijgen de komende tijd te maken met een grote veranderopgave, het zijn echter vooral de kleinere ziekenhuizen – instellingen met een opbrengst van minder dan €150 miljoen – die zich zorgen dienen te maken.

Al meer dan tien jaar nemen de accountants- en adviseurs van BDO de financiële huishouding van de (momenteel) 64 ziekenhuizen in ons land onder de loep. De onderzoekers analyseren verschillende financiële key performance indicators (kpi’s), waaronder liquiditeit, solvabiliteit, resultaat, vermogen en winstgevendheid. Op basis van de analyse van al deze factoren komt een score op een 10-puntsschaal naar voren.

Gemiddelde financiële positie verbeterd

Uit de evaluatie door BDO komt naar voren dat over de hele linie de financiële positie van de Nederlandse algemene ziekenhuizen vorig jaar sterk is verbeterd. Over 2018 scoorden zij gemiddeld een 7,4 voor hun financiële gezondheid – in 2017 lag deze score nog op een 7,1. Het resultaat nam toe van €211 tot €274 miljoen, het rendement steeg van 1,2% naar 1,5%, en de solvabiliteit nam met twee procentpunten toe. Ook de gemiddelde vermogenspositie van de ziekenhuizen kende een verbetering. 

Rendement en Current ratioEen voorbeeld van zo’n ziekenhuis dat zijn prestaties wist te verbeteren is het Máxima Medisch Centrum. Marten Kroese, lid Raad van Bestuur, zegt hierover: “Ons driejarenprogramma gericht op structurele kostenreductie en een aangescherpte begrotings- en reviewcyclus werpen hun vruchten af.”

Een ander voorbeeld is St. Jansdal, een ziekenhuis met zo’n 1.250 medewerkers en een omzet van €174 miljoen, dat profiteerde van het faillissement van MC Zuiderzee in oktober 2018 en van de uitbreiding van zijn activiteiten in Lelystad en andere delen van Flevoland. “Dit heeft een positief effect gehad op onze financiële resultaten. Na een paar lastige jaren staat het ziekenhuis er goed voor”, stelde Arend Jan Poelarends, directeur Financiën bij het ziekenhuis.

Ook het Maasstad Ziekenhuis, een groot ziekenhuis met een omzet van bijna €400 miljoen, wist de performance te verbeteren, door te “investeren in goede kwaliteit, efficiënte processen en echte aandacht voor de patiënt en medewerker”, gaf bestuursvoorzitter Peter Langenbach aan, om daaraan toe te voegen: “De uitkomst daarvan is een financieel gezonde organisatie.” 

Kleine ziekenhuizen lopen achter

De onderzoekers van BDO constateren echter dat waar de kleinere ziekenhuizen de afgelopen jaren nog een inhaalslag leken te maken, ze in 2018 hun resultaten aanzienlijk hebben zien verslechteren. Ziekenhuizen met een omzet tot €150 miljoen zagen hun scores dalen van gemiddeld een 7,7 naar een 7,1, en staan nu nog lager genoteerd dan de grote (gemiddeld 7,4) en middelgrote ziekenhuizen (7,7). 

Ontwikkeling EBITDA / opbrengsten en Ontwikkeling DSCRDit heeft volgens Chris van den Haak van BDO te maken met verschillende ontwikkelingen. Allereerst noteerden twaalf van de negentien kleine ziekenhuizen een lager resultaat dan in het jaar ervoor. Verder daalde de zogeheten ‘Debt Service Coverage Ratio’ (DSCR) – een kengetal dat aangeeft of er voldoende operationele kasstromen worden gegenereerd om aan rente- en reguliere aflossingsverplichtingen te kunnen voldoen – met zes procentpunten, waarmee het ver weg ligt van de gemiddelde score van de sector. Tot slot is het rendement voor kleinere ziekenhuizen van 2,1% in 2017 gedaald naar 1,6% in 2018. 

Schijnt de zon in ziekenhuisland?

2018 was hoe dan ook een rumoerig jaar voor de ziekenhuissector. Zo moest het Amsterdamse Slotervaart-ziekenhuis haar deuren sluiten, nadat eerder al MC IJsselmeerziekenhuizen failliet was verklaard, met als gevolg dat ruim 2.500 medewerkers van de twee grote ziekenhuizen op straat kwamen te staan.

Vanuit de overheid en de maatschappij volgde een enorme druk op de branche om de operaties en financiën op orde te krijgen. In oktober van vorig jaar voerde BDO reeds een stresstest door, op basis waarvan de onderzoekers stelden dat een groep van veertien ziekenhuizen zich financieel in de gevarenzone bevond, en financieel steeds verder weg dreigde te zakken. Tegelijkertijd werd echter geconstateerd dat de financieel gezonde ziekenhuizen steeds beter presteerden.

Met de enorme druk op de sector, die onder meer te maken heeft met belangrijke ontwikkelingen als digitalisering, stijgende zorgkosten door de vergrijzing, dalende budgetten en toenemende eisen vanuit de patiënt, rijst de vraag hoe het kan dat de resultaten binnen de sector het afgelopen jaar zo zijn verbeterd.

Zorgelijke trends

Van den Haak erkent dat een diepere analyse van de trends en ontwikkelingen in elk geval laat zien dat goed presterende ziekenhuizen niet op hun lauweren mogen rusten: “De glanzende cijfers over het afgelopen jaar verhullen namelijk nog altijd zorgelijke trends”, geeft hij aan. “Zo kwamen rendementsverbeteringen vrijwel volledig voort uit lagere financiële lasten.” Een aantal ziekenhuizen heeft namelijk (een deel van) de leningenportefeuille kunnen herfinancieren tegen een lagere rente. Daarnaast daalden de rentelasten over de hele linie als gevolg van betere leningsvoorwaarden. 

Nog een voorbeeld: het operationele resultaat mag dan wel zijn verbeterd, maar dit staat onverminderd onder druk met het oog op de grote investeringen die ziekenhuizen in de komende jaren moeten doen om concurrerend en relevant te blijven voor patiënten en de maatschappij. Ruimte hiervoor was er in 2018 wederom een stuk minder – het gemiddelde investeringsniveau daalde verder, terwijl ziekenhuizen met hogere kosten te maken hebben gekregen door de tekorten aan geschikt personeel. Zo sprongen de kosten voor personeel dat niet in loondienst is van €33 miljoen naar maar liefst €422 miljoen.

Investeringen per ziekenhuis

Een blik op de langere termijn laat een nog uitdagender verhaal voor ziekenhuizen zien. “De zorgvraag blijft toenemen, de wachtlijsten lopen op en er zijn personeelstekorten. Terwijl de betaalbaarheid van de zorg steeds meer onder druk staat”, aldus Van den Haak. Om tegemoet te komen aan deze trends moeten ziekenhuizen fors investeren in bijvoorbeeld digitalisering en netwerksamenwerking, maar “ze hebben te weinig financiële ruimte voor deze noodzakelijke investeringen”, legt Van den Haak uit.

Jan Naaktgeboren, manager Financiën en Informatievoorziening bij het St. Antonius Ziekenhuis, sluit zich aan bij Van den Haak. “Ziekenhuizen staan voor een grote uitdaging”, stelt hij. “Terwijl er minder geïnvesteerd wordt, zijn investeringen juist nodig om de transitie te realiseren. Dit vraagt leiderschap in de regio en een ruimhartige houding van de zorgverzekeraars.” 

Van den Haak geeft aan dat het inmiddels hoog tijd is dat de urgentie bij ziekenhuisbestuurders doordringt. Een transitie naar moderne businessmodellen is onafwendbaar: “Ziekenhuizen moeten samen met medisch specialisten, zorgverzekeraars en andere ketenpartners de regie nemen, over bestaande belangen heen stappen en nieuwe businessmodellen ontwerpen. Alleen op die manier kunnen er écht snel stappen worden gezet.”

Financieel sterkste ziekenhuizen

Nederland telt in totaal 64 ziekenhuizen: 29 grote ziekenhuizen, 16 middelgrote ziekenhuizen en 19 kleinere ziekenhuizen. De best presterende ziekenhuizen op financieel gebied zijn volgens de onderzoekers van BDO het Amphia Ziekenhuis in Oosterhout, het Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk, het Laurentius Ziekenhuis in Roermond, het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, en het Máxima Medisch Centrum, ook in Eindhoven.

More on: BDO
Netherlands
Company profile
BDO
BDO is a Netherlands partner of Consultancy.org
Partnership information »
Partnership information

Consultancy.org works with three partnership levels: Local, Regional and Global.

BDO is a Local partner of Consultancy.org in Netherlands.

Upgrade or more information? Get in touch with our team for details.