Een blik op vijf grote trends in de gezondheidszorg

De gezondheidszorg heeft de komende jaren te maken met een golf aan verandering en disruptie. Bas Leerink, partner bij IG&H, geeft zijn visie op vijf grote uitdagingen voor de sector.

Toen Bas Leerink begin dit jaar aantrad bij adviesbureau IG&H, nam hij een schat aan ervaring uit de gezondheidszorg met zich mee. Zo zat hij in de raad van bestuur bij Menzis en is hij nog altijd raadslid bij de Raad voor Gezondheidszorg en Samenleving. Voor zijn start bij IG&H was hij vijf jaar lang CEO van Medisch Spectrum Twente. Hij oogstte veel lof voor zijn aanpak van de financiële problemen waar het ziekenhuis mee kampte, en voor zijn afhandeling van de geruchtmakende zaak rond Jansen Steur, de neuroloog die patiënten op basis van onjuiste diagnoses verkeerde behandelingen voorschreef.

Op basis van zijn brede expertise laat Leerink zijn licht schijnen op vijf van de grootste ontwikkelingen die nu en in de komende jaren spelen binnen de Nederlandse gezondheidszorg.

1: Specialisatie

De laatste jaren klinkt de roep om specialisatie steeds luider. De strekking van het verhaal: ziekenhuizen moeten niet denken dat ze overal goed in kunnen zijn. Ze kunnen beter enkele specialisaties kiezen en zich daarin ontwikkelen. Leerink sluit zich aan bij deze gedachte: “Veel bestuurders geloven dat het mogelijk is om je als ziekenhuis in diverse onderdelen te specialiseren. Ik denk dat dit uiteindelijk niet haalbaar is.”

“Kijk bijvoorbeeld naar het vakgebied pathologie”, vervolgt Leerink. “Daarvoor word je inhoudelijk opgeleid; dat is een vak. Tegelijkertijd is dit beroep erg in ontwikkelingen door technische mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld digitalisering of nieuwe moleculaire mogelijkheden om de diagnostiek goed te doen. Ik denk niet dat het mogelijk is dat ieder ziekenhuis aan de voorkant van die nieuwe ontwikkelingen staat en deze aan patiënten kan bieden.”

2: Commerciële partijen

Aansluitend op de toenemende specialisatie, zijn er steeds meer grote techbedrijven – zoals Apple en Google – die specifieke zorgonderdelen overnemen. “We zien nu al dat bepaalde laboratoria met elkaar samenwerken en op die manier hun specialismen bundelen”, legt Leerink uit. “In de toekomst zullen er meer van dit soort nieuwe partijen ontstaan, misschien zelfs wel vanuit het buitenland.” 

Hij geeft aan dat deze ontwikkeling verschillende vragen oproept: “Ziekenhuizen zijn geen eigenaar meer van deze organisaties. Dat is nieuw – en spannend – in de zorg. Hoe komen ziekenhuizen en andere bedrijven tot een aanbod en op welke wijze is samenwerking productief? Het is van belang dat uitdrukkelijk gekeken wordt naar de lange termijn en waarde voor de patiënt.”

3: E-health

Een andere ontwikkeling die hiermee samenhangt is de opkomst van e-health. Steeds meer medische informatie is voor patiënten thuis verkrijgbaar, en omgekeerd kan de gezondheid van patiënten straks op afstand worden gemonitord. “Ik denk dat het niet lang meer zal duren voordat dit soort trends alom vertegenwoordigd zijn”, stelt Leerink.

Tegelijkertijd moet er volgens de partner nog veel gebeuren: “Op dit moment zijn ziekenhuizen nog niet in staat om daarop in te spelen. Ze zitten vast in allerlei ICT-systemen en pakketten die ons interne processen voorschrijven.” 

Hij geeft aan ziekenhuizen snel verbetering moeten boeken, anders worden ze ingehaald door de grote spelers en verliezen ze de regie: “Daarom is het belangrijk dat ze nu al nadenken over manieren om ook op technologisch gebied de klant centraal te zetten. Er zijn verschillende manieren waarop dat mogelijk is. Bij IG&H zijn we heel groot voorstander van platformtechnologie. Daardoor is het mogelijk om een flexibele schil rondom de bestaande ICT-structuur te leggen, zodat snelle en effectieve applicaties ontwikkeld kunnen worden. Daardoor beheers je de kosten en behoud je als instelling de regie.”

4: Value Based Healthcare

Een veelbesproken manier om uitdagingen in de gezondheidszorg het hoofd te bieden is Value Based Healthcare (VBHC), waarin wordt gestuurd op het leveren van waarde in plaats van op het leveren van activiteiten. Dit moet leiden tot een meer kostenbewust en patiëntgericht systeem. “In mijn vorige functie, hebben we VBHC gebruikt als verbindingsmiddel tussen zeven ziekenhuizen in Santeon-verband”, vertelt Leerink. “We waren in staat om multidisciplinaire teams te creëren die de uitkomsten en kosten verbeterden voor patiënten in zeven ziekenhuizen voor elf medische aandoeningen. De verbeteringen waren significant!

“Ik zou graag zien dat ziekenhuizen, verzekeraars en overheden nauwer samenwerken. Op dit moment gebeurt dit mijns inziens te weinig.”

Hij ziet dan ook veel heil in de nieuwe benadering: “Door de focus op wetten en kosten verliezen we in de zorg nog weleens uit het oog hoe we de branche systematisch kunnen verbeteren. De VBHC-methode zet de patiënt weer centraal in de organisatie. Je moet bestuurders of managers niet vragen om over dit onderwerp na te denken, want patiënten en professionals kunnen dit zelf veel beter. Als bestuur moet je helpen om deze verbeteringen te zien en door te voeren.” 

Tegelijk onderkent hij dat niet iedereen is overtuigd van de werking van VBHC: “Uiteraard is het geen oplossing voor alle problemen, maar het is absoluut een zeer krachtige manier om de resultaten voor patiënten te verbeteren. IG&H kan toegevoegde waarde creëren door mensen in deze discussie samen te brengen. Ook kunnen we verbeteringsdashboards faciliteren vanuit de diverse systemen die in ziekenhuizen worden gebruikt.” 

5: Samenwerken

Tot slot benadrukt Leerink wat misschien wel zijn voornaamste advies is voor de zorgsector: er moet meer en beter worden samengewerkt, zowel tussen organisaties onderling als met de overheid. “In ons zorgsysteem hangen veel zaken van elkaar af”, stelt Leerink. “De overheid bepaalt veel, maar ook ziekenhuizen en verzekeraars hebben veel invloed. Ik zou graag zien dat al deze partijen nauwer samenwerken, samen prioriteiten bepalen en daarop een koers uitzetten. Op dit moment gebeurt dit mijns inziens te weinig.” 

Als toekomstverkenner voor de provincie Flevoland – waar eind vorig jaar de IJsselmeerziekenhuizen omvielen – formuleert Leerink momenteel een visie op de zorg in de provincie vanaf 2020. Leerink: “We zitten er als IG&H niet om een analyse te doen wat er allemaal fout is gegaan tijdens het faillissement, maar hoe we de neuzen weer dezelfde kant op kunnen krijgen. Je ziet dat er veel schade is toegebracht aan de onderlinge verhoudingen tussen gemeenten, huisartsen, verzekeraars en specialisten. Ze hebben elkaar nodig om patiënten goed te kunnen helpen, maar kunnen elkaar momenteel niet vinden.” 

“Ik zie het als de rol van IG&H om dat toch weer mogelijk te maken”, vervolgt hij. “Samen met alle betrokken partijen bekijken we hoe we het verleden achter ons kunnen laten en weer kunnen focussen op de zorg voor de patiënt. Daar doen we het uiteindelijk voor, niet om een instelling in stand te houden. Ik ben iemand die op zoek is naar harmonie en verbinding in organisaties en vind het daarom ook fijn om daar een bijdrage aan te leveren.”

Lees ook: Zes kansen voor het ziekenhuis van de toekomst.