Advies: laat Eindhoven Airport niet verder groeien

‘Laat het aantal vluchten van en naar Eindhoven Airport de komende jaren niet verder groeien’: dat is het advies van oud-staatssecretaris Pieter van Geel aan minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Van Geel stelt dat de komende jaren in het teken moeten staan van het verminderen van de geluidsoverlast. De luchthaven zou dan alleen kunnen groeien na een significante vermindering van de geluidshinder. Het advies kwam mede tot stand op basis van onderzoek van Ecorys, dat groei- en krimpscenario’s in kaart bracht. 

In 1932 werd bij Veldhoven een klein vliegveld ingericht, genaamd Welschap. Het vliegveld, dat één grasbaan had, werd onder meer gebruikt door de enthousiaste sportvlieger (en industrieel) Frits Philips. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde Welschap in een vliegbasis van de Koninklijke Luchtmacht. Tegelijkertijd werd de luchthaven ook veel gebruikt voor de burgerluchtvaart. Zo maakten KLM en Philips veel gebruik van de – inmiddels geasfalteerde – landingsbaan. 

In 1984 kreeg het civiele deel van het vliegveld een aankomst- en vertrekhal en in 2002 begon Ryanair te vliegen op de luchthaven. Dit was het begin van de opmars tot het huidige Eindhoven Airport, dat vandaag de dag geldt als de grootste regionale luchthaven van Nederland. In 2006 had Eindhoven Airport vijf vaste lijnverbindingen, nu zijn dat er meer dan 80. De afgelopen tien jaar is het aantal verwerkte reizigers verdrievoudigd en het aantal vliegtuigbewegingen verdubbeld. 

De razendsnelle groei is echter niet door iedereen met gejuich ontvangen. Zo klagen omwonenden over de toegenomen geluidshinder. Zij waren dan ook allesbehalve enthousiast over de kabinetsplannen om Eindhoven Airport (en Lelystad Airport) vanaf 2020 vakantievluchten te laten overnemen van Schiphol. Om niet voorbij te gaan aan de bezwaren van de omwonenden werd in het najaar van 2018 oud CDA-staatssecretaris Pieter van Geel ingeschakeld om zich als onafhankelijk verkenner uit te spreken over de te volgen koers. 

Stilte voor de groei

Inmiddels, ruim een half jaar later, heeft Van Geel zijn advies overhandigd aan minister van Nieuwenhuizen. Hierin pleit hij voor een voorlopige stop van de groei van Eindhoven Airport: het aantal vliegbewegingen moet volgens de verkenner niet verder groeien dan het aantal van 41.500 dat naar verwachting aan het eind van dit jaar wordt bereikt. In plaats van op groei, moet worden ingezet op het verminderen van de geluidsoverlast. Hierbij zou de geluidsbelasting in 2030 met 30% moeten zijn verminderd ten opzichte van de huidige situatie. 

“Ik pleit voor een koerswijziging van 180 graden’’, aldus Van Geel in zijn advies. “Stel een scherp handhaafbaar doel voor de geluidbelasting en kijk vervolgens welk aantal vluchten daarbij past.” Dit betekent niet dat een verdere groei van de luchthaven helemaal is uitgesloten: “Bij een verdere vermindering van de geluidbelasting dan de gestelde norm kan de luchthaven groeipotentieel ‘verdienen’. Zo beloon je het inzetten van schone en stillere vliegtuigen.’’

Desondanks lijkt het advies haaks te staan op de door het kabinet geuite voornemens om vluchten van Schiphol naar Eindhoven te verhuizen. Het maximumaantal vluchten van 41.500 ligt zelfs nog lager dan de bovenlimiet van 43.000 die in 2014 werd vastgesteld. Daarnaast wordt er gepleit voor het verbieden van de nachtvluchten die nu nog in beperkte mate worden toegestaan. 

Groei- én krimpscenario’s

Ven Geel baseerde zijn advies deels op onderzoek van Ecorys, dat werd ingeschakeld om de economische effecten van verschillende scenario’s voor de luchthaven in kaart te brengen. Aanvankelijk kreeg het onderzoeks- en adviesbureau alleen de opdracht om te kijken naar de effecten van een zogenaamd referentiescenario van 43.000 vliegbewegingen en van drie groeiscenario’s: 55.000, 73.000 of 100.000 vliegbewegingen in 2030. Na flink aandringen van omwonenden werd er in een aanvullende studie echter ook gekeken naar de gevolgen van een krimpscenario, waarbij het aantal vliegbewegingen afneemt naar 30.000. 

In het referentiescenario genereert Eindhoven Airport volgens Ecorys in totaal bijna 3.200 voltijds arbeidsplaatsen en een kleine €215 miljoen aan toegevoegde waarde. De groeiscenario’s zouden zorgen voor zo’n 700 tot 4.000 extra voltijdbanen, wat samenhangt met een extra toegevoegde waarde van minimaal €40 miljoen tot maximaal €250 miljoen. 

Zou er juist worden gekozen om het aantal vluchten te laten krimpen naar 30.00, dan daalt de werkgelegenheid volgens de onderzoekers tot ongeveer 2.570 voltijdbanen en is er sprake van een toegevoegde waarde van circa €175 miljoen. Ten opzichte van het referentiescenario zou het krimpscenario daarmee leiden tot een afname van 625 voltijdbanen en bijna €40 miljoen toegevoegde waarde. Tevens zou een krimpscenario mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben voor het vestigingsklimaat in de zogeheten Brainport-regio rond Eindhoven, maar de effecten hiervan zijn lastig te kwantificeren. 

“Een norm die je met twee vingers in de neus haalt, is geen norm.”
_{– Pieter van Geel in het ED} 

De hoogte van de lat

Door primair in te zetten op een vermindering van de geluidsoverlast heeft Van Geel uiteindelijk niet expliciet gekozen voor groei of krimp. Het vliegveld zou kunnen groeien, míts dat mogelijk is met 30% minder geluidsbelasting. Dit kan volgens Van Geel worden bereikt met de inzet van schonere en stillere vliegtuigen. De Brainport-regio zou een rol kunnen spelen in het ontwikkelen van de daarvoor benodigde technologische innovaties: “Zet de talenten en de knappe koppen van de regio in om de luchthaven en de luchtvaart te verduurzamen’’, aldus Van Geel. Concreet vraagt de 30% vermindering erom dat minimaal zes van de huidige tien vliegtuigen worden vervangen door modernere toestellen. 

Joost Meijs, directeur van Eindhoven Airport, is van mening dat Van Geel te veel vraagt van de luchthaven: “Vernieuwing van zestig procent van de huidige vliegtuigen met milieuvriendelijkere toestellen is alleen haalbaar als je vliegmaatschappijen de ruimte geeft iets te verdienen. Met die norm van dertig procent is die ruimte er niet meer”, aldus Meijs in het Eindhovens Dagblad (ED). “Daarmee schiet het advies van Van Geel op dit punt zijn doel voorbij. Ook al is de denkrichting goed, daar niet van.”

Van Geel bestrijdt echter dat het streven niet haalbaar is. Bovendien mag de lat best een beetje hoog liggen: “Die percentages komen niet zomaar uit de lucht gevallen”, zegt hij in het ED. “In allerlei studies, analyses en onderzoeken en ook in gesprekken die ik tijdens de proefcasus heb gevoerd met deskundigen, gaat men ervan uit dat zestig procent vlootvernieuwing wel degelijk haalbaar is, wellicht zelfs nog wat meer. De normen zijn streng, maar zeker niet te streng of te ambitieus. Een norm die je met twee vingers in de neus haalt, is geen norm. Die lokt geen creativiteit uit en zorgt niet voor innovatie en technologische verbeteringen.”

Keerpunt?

Uiteindelijk heeft verkenner Van Geel echter niet het laatste woord: dat is aan de Tweede Kamer. Die lijkt vooralsnog wel op één lijn te liggen met het advies. Vorige maand tekende zich al een Kamermeerderheid af tegen verdere groei van Eindhoven Airport. Van Geel blikt in het ED in ieder geval tevreden terug op de verkenningsperiode: “Het was leuk werk”, aldus de voormalig staatssecretaris. “En wat zou het mooi zijn als we erin slagen om dit advies uit te voeren. Als we straks terugkijkend kunnen zeggen: 2020 was het jaar van het keerpunt. Voor het eerst neemt de hinder van het vliegveld af.”

Gerelateerd: Arcadis onderzoekt impact van klimaatverandering op Eindhoven Airport.