&samhoud-partner aan wieg eerste Utrechtse vrije school voor voortgezet onderwijs
In augustus 2018 opent de eerste Utrechtse vrije school voor voortgezet onderwijs haar deuren. Wouter van Daalen, partner bij het Utrechtse adviesbureau &samhoud, is een van de drie initiatiefnemers.
De vrije school is een school die kleuter-, basis- en voortgezet onderwijs aanbiedt volgens het antroposofische gedachtegoed van Rudolf Steiner (1861-1925). Hij ging uit van een sociale driegeleding waarin de samenleving wordt onderscheiden in drie levenssferen: het geestesleven (oftewel de cultuur), het rechtsleven en het economisch leven. Het ‘vrij’ in de naam van de scholen wijst erop dat het culturele leven – waar onder meer wetenschap, kunst, religie en opvoeding onderdeel van uitmaken – zich in vrijheid moet kunnen ontwikkelen met een eigen ordening en inrichting.
Dit betekent bijvoorbeeld dat bemoeienis met het onderwijs vanuit de staat of het bedrijfsleen als ongewenst wordt beschouwd. Voor wat betreft de andere twee geledingen van de maatschappij, zijn solidariteit en rechtvaardigheid de ideale grondslagen voor respectievelijk het economische leven en het rechtsleven. In 1923 werd in Den Haag de eerste Nederlandse vrije school geopend. Inmiddels zijn er in ons land zo’n 95 vestigingen.
Voortgezet onderwijs
Veruit het grootste deel hiervan bestaat uit scholen voor kleuter- en basisonderwijs. Voor voortgezet onderwijs zijn er veel minder filialen*. De grootste stad in Nederland waar zo’n voortgezette opleiding nog altijd ontbreekt, is Utrecht. De Domstad heeft, naast drie vrije scholen voor basisonderwijs, opvallend genoeg wel de enige Vrije Hogeschool** van ons land binnen haar stadsgrenzen, maar een middelbare vrije school is er tot op heden niet te vinden.
Hier komt volgend jaar verandering in. Nynke Gerritsma, Judith Deynen en Wouter van Daalen, Partner bij adviesbureau &samhoud, werken momenteel samen om ervoor te zorgen dat de eerste Utrechtse vrije school voor voortgezet onderwijs wekelijkheid wordt. Waldorf Utrecht, zoals de school zal gaan heten – in lijn met de internationale benaming voor vrije scholen – moet in augustus 2018 haar eerste leerlingen verwelkomen. Momenteel zijn zij voor de dichtstbijzijnde vestiging nog aangewezen op Zeist, “maar Utrecht zelf is zo groot, zo divers, met zoveel jonge mensen”, laat Van Daalen weten aan het AD.
Samen met Deynen en zes andere geïnteresseerde ouders, kwam hij ongeveer twee jaar geleden met het idee om zelf maar een vrije school voor voortgezet onderwijs te beginnen in Utrecht en over zo’n driekwart jaar moet het zover zijn. Met twee gemengde klassen – elk met ongeveer 25 leerlingen op mavo-, havo- en vwo-niveau – en opererend als onderdeel van het St. Gregorius College, kent de nieuwe school een bescheiden aftrap. Er wordt echter verwacht dat er genoeg potentieel is om op termijn uit te breiden naar vijf klassen.
Vrijheid
Een veelgehoord misverstand aangaande vrije scholen is dat de kinderen de hele dag zelf kunnen bepalen wat ze doen en leren. Net als op andere scholen zijn er iedere dag vaste lesuren waarin de leerlingen dezelfde soort vakken krijgen voorgeschoteld, zoals Nederlands, wiskunde en geschiedenis. Van Daalen geeft tegenover het AD aan dat het er juist om gaat vrije individuen te ontwikkelen: "Een vrije school leidt op tot een vrijdenkend, vrijhandelend, vrijvoelend mens. Ze kijkt naar het hele kind.”
Hoewel de ’standaardvakken’ dus gewoon onderdeel uitmaken van het curriculum, neemt kunstzinnig onderwijs wel een centrale rol in op vrije scholen. Desondanks richten de scholen zich niet uitsluitend op creatieve kinderen. Er wordt geleerd met zowel hoofd als met handen en hart. Dit houdt onder meer in dat de kustvakken niet uitsluitend zijn bedoeld om iemands creativiteit te ontwikkelen, maar juist ook om met handen de soms abstracte ideeën een concrete vorm te geven.
Strenge wetgeving
Toen de drie initiatiefnemers daadwerkelijk aan de slag gingen met de oprichting, werd al gauw duidelijk dat dit nog niet zo eenvoudig is, onder meer door strenge wetgeving. Dit deed de drie besluiten de school te starten onder de vleugels van het St. Gregorius College. Bij de vele uitdagingen die ze op hun pad tegenkwamen, konden ze onder andere bogen op de uitgebreide ondernemerservaring die Van Daalen opdeed bij &samhoud. Dat men bij het adviesbureau affiniteit heeft met goed onderwijs is niet geheel verrassend: twee jaar geleden werd &samhoud uitgeroepen tot het slimste bedrijf van Nederland.
Van Daalen is sinds 2004 in dienst bij &samhoud en werd in 2010 ook Partner. In zijn lange tijd bij het adviesbureau deed hij veel ervaring op in het opstarten van nieuwe projecten. Zo was hij betrokken bij het opzetten van het Spaanse filiaal van het bureau, waarbij hij intensief met vele partijen samenwerkte. Hij toont zich erg enthousiast over zijn betrokkenheid bij de oprichting van de nieuwe school: “Dank allen voor aanmoedigingen en complimenten! Ben natuurlijk ook hartstikke trots!”
Ook Nynke Gerritsma, directeur van het St. Gregorius College, laat zich verheugd uit over het initiatief: “Ik heb zeven jaar gewerkt op de Vrije School in Zutphen, dus ik draag het een warm hart toe”, laat ze het AD weten, waarbij ze ook uitlegt dat de school goed inspeelt op een gat in de Utrechtse onderwijsmarkt: “Het voortgezet onderwijs in Utrecht lijkt veel op elkaar. Er is hier geen Dalton-onderwijs of Montessori. In de andere grote steden is dat er allemaal wel. Dus deze vrije school is ook een verrijking voor de stad.”
* Vrije scholen voor voortgezet onderwijs bevinden zich in Amsterdam, Bergen, Den Haag, Eindhoven, Groningen, Haarlem, Heerlen, Leiden, Maastricht, Nijmegen, Breda, Rotterdam, Zeist en Zutphen.
** Het betreft een eenjarige opleiding die aansluit op het voortgezet onderwijs.
