Ziekenhuizen boeken lichte financiële verbetering, maar zorgen blijven
De financiële resultaten van ziekenhuizen zijn in het afgelopen jaar licht verbeterd. Toch blijven er grote zorgen bestaan over de financiën en de toekomstbestendigheid van de sector, zo schetst BDO in zijn nieuwste benchmark.
Na een forse neergang van de resultaatmarges in 2023 zijn deze in 2024 weer gestegen, van 1,2% naar 1,9%. Dit is met name het gevolg van lagere financiële lasten en het uitblijven van extra afschrijvingen. Ook hadden ziekenhuizen in 2024 minder verplichtingen bij banken uitstaan.
Het operationele resultaat, uitgedrukt in de EBITDA-marge (de winst voor rente, belastingen, afschrijvingen en amortisatie), liet een licht herstel zien: op sectorniveau steeg deze van 7,2% naar 7,5%. De EBITDA-marge is een belangrijke maatstaf binnen de sector, vooral omdat deze door banken wordt gebruikt om te beoordelen of er sprake is van voldoende resultaat om rente en aflossing te kunnen betalen.
Andere positieve ontwikkelingen in 2024: de liquiditeit van ziekenhuizen, uitgedrukt in maanden omzet, is over 2024 licht gestegen naar 1,24; het saldo van de rentebaten en -lasten is in 2024 verder afgenomen; en de kosten van extern personeel zijn voor het eerst in jaren beperkt afgenomen.
Onder de motorkap
Tegelijkertijd waarschuwt het rapport van BDO ook voor de minder positieve cijfers zichtbaar in de sector. Zo namen de personele verplichtingen opnieuw fors toe, tot inmiddels een bedrag van €15.400 per fte. Ook de personeelsquote steeg: het aandeel van de personeelskosten in relatie tot de opbrengsten nam toe van 60,4% in 2023 naar 61% in 2024.
De investeringsachterstanden in vastgoed blijven ook een pijnpunt: twee derde van de onderzochte ziekenhuizen heeft verouderd vastgoed. 30% voldoet zelfs niet aan de EBITDA-norm van banken, wat de toegang tot financiering bemoeilijkt.
En hoewel het operationeel resultaat is verbeterd, blijft deze structureel te laag. Meer dan een kwart van de ziekenhuizen voldoet bijvoorbeeld niet aan de ondergrens die banken hanteren (6,5%).
“We zien dat ondanks de iets betere financiële prestaties er ‘onder de motorkap’ nog steeds sprake is van grote uitdagingen, met name door de investeringsachterstanden en de stijgende personeelskosten”, zegt Mike Tagage, partner bij BDO.
Actie is nodig
Net als in eerdere rapporten over de ziekenhuissector, roept BDO bestuurders in de branche en de politiek op om de kern van de problemen aan te pakken. Tagage zegt daarover: “Dat verandering nodig is, is al enkele jaren duidelijk. Alleen komt het moment waarop die veranderingen écht moeten worden gerealiseerd nu steeds dichterbij. De sector zal zelfs moeten versnellen.”
Om de noodzakelijke versnelling van de zorgtransformatie te bereiken, zijn volgens BDO radicale keuzes op korte termijn nodig. In het rapport worden vier oplossingsrichtingen aangedragen:
1: Laat ziekenhuizen resultaat gebruiken voor nieuwe investeringen
Er is sprake van een investeringsdilemma; investeringen in bijvoorbeeld vastgoed, digitalisering of (medische) technologie zijn nodig, maar niet altijd mogelijk door te lage operationele resultaten.
Door ziekenhuizen toe te staan de opbrengsten van duurzame resultaatverbeteringen te behouden, is dit aan te pakken. Nu ziet BDO de winst die ontstaat door besparingen, bijvoorbeeld een hogere arbeidsproductiviteit dankzij automatisering, nog te vaak verdampen bij contractonderhandelingen.
2: Systeempartners: Werk regionaal samen en neem de regie
Door meer in te zetten op regionale samenwerking bij nieuwbouwinitiatieven, wordt voorkomen dat ziekenhuizen individueel investeren in vastgoed. Ook vergroot het de onderlinge samenwerking en kennisdeling en geeft een gezamenlijke, regionale aanpak meer lucht voor investeringen. Een breed draagvlak tussen alle systeempartners zorgt voor een acceptabel risiconiveau.
3: Investeer in digitalisering, data en artificial intelligence
Verdere digitalisering en de inzet van AI dragen bij aan het verbeteren van de productiviteit in de zorg en het verminderen van de personeelsdruk. Belangrijk is om ook te kijken hoe dit in de backoffice van ziekenhuizen kan worden toegepast. Nu wordt dit nog te vaak vergeten, terwijl er op het vlak van finance, HR en administratie juist aanzienlijke kansen liggen voor een betere efficiency en kostenreductie.
4: Modern werkgeverschap: Maatwerk en toekomstig HR-beleid
De personeelskosten in de sector stijgen sneller dan de omzet, met name door cao-afspraken en levensfaseregelingen. Deze regelingen zijn vaak meer in trek bij medewerkers met een langjarig dienstverband.
Door ook te kijken wat jongere medewerkers willen, bijvoorbeeld meer financiële middelen nu om een woning te kopen, voorkomen ziekenhuizen dat ze een soort levensverzekeraar worden. Tegelijkertijd verhoogt het de aantrekkelijkheid van de sector op de arbeidsmarkt.
Liever vandaag dan morgen
Tagage benadrukt dat het hoog tijd is om te werken aan deze en andere oplossingen voor de structurele uitdagingen binnen de sector. “We zien dat veel uitdagingen die er al een aantal jaar zijn, nog steeds spelen of groter zijn geworden. De urgentie voor een versnelling van de transformatie van de zorg is helder.”
“Regioplannen en transformatiegelden waren bedoeld om de basis te leggen, maar hebben geleid tot een ongelijk speelveld in het land”, legt hij uit. “Deze ongelijkheid neemt nog verder toe nu recent duidelijk is geworden dat de beschikbare transformatiegelden vanuit het IZA zijn uitgeput. De vraag is of de doorbraakmiddelen vanuit het AZWA worden vrijgegeven, en als dit zo is, wie de regie neemt en hoe de gehele sector daar optimaal van profiteert.”
“Dit alles vraagt om actie, om heldere keuzes maken en niet pas morgen, maar bij wijze van spreken liever vandaag.”
