Drijvende steden: De oplossing voor wonen en klimaat?
Meer dan de helft van het landoppervlak van Nederland is gevoelig voor overstromingen, en dit risico neemt toe met de verwachte zeespiegelstijging en steeds hogere neerslagpieken. Een mogelijke oplossing? Drijvende steden. Er wordt al decennia over gepraat. In Zuid-Korea en de Malediven zijn ze er zelfs al mee bezig. In Nederland binnenkort ook? Een nieuw onderzoek werpt licht op de mogelijkheden en uitdagingen van wonen op het water.
Niet vechten tegen het water, maar er bovenop gaan wonen. Misschien klinkt het als een utopie, of in elk geval lastig haalbaar. Maar is dat wel terecht?
Stedenbouwkundig bureau PosadMaxwan heeft in samenwerking met Blue Revolution, PAS, Buiting Advies en Dutch Lotus het inspiratie- en handboek ‘Drijvende Steden’ uitgebracht.
“Met drijvend wonen onderzoeken we hoe de uitdaging van een complexe woonopgave duurzaam, inclusief en vanuit de bredere toekomstige stedelijke ontwikkeling kan worden aangepakt”, aldus de introductie.
Het doel van het boek is tweeledig: enerzijds brengen de auteurs advies uit aan de publieke partners die deelnemen in het onderzoek (de gemeenten Utrecht en Rotterdam en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden), anderzijds hopen ze dat de inzichten uiteindelijk veel breder worden toegepast.
Ambities
Wat zijn nu precies de ambities? De auteurs stellen zich om te beginnen een drijvende stad voor met een echt stedelijk karakter. Daarin wordt de ruimte optimaal benut, bijvoorbeeld door voor meerlaagse bebouwing te kiezen. Het wonen in deze stad moet betaalbaar zijn voor iedereen, en voldoende aantrekkelijk ten opzichte van wonen op het land.
De auteurs zien de drijvende stad deel het liefst als onderdeel van de bestaande stad, bijvoorbeeld een verlengde van bestaande havengebieden. Belangrijk is dat dit ten bate van de natuur wordt verwezenlijkt, omdat er dan relatief weinig nieuwe infrastructuur hoeft te worden aangelegd.
In lijn hiermee, spelen duurzaamheidsaspecten zoals biodiversiteit en de leefomgeving van planten en dieren een centrale rol in de plannen. De stad heeft een aanpasbare opzet met gebruik van duurzame materialen, waarbij de wisselwerking tussen mens en water centraal staat.
In de ideale situatie is aan alles gedacht, draait de economie circulair en hebben mens en dier veel vrijheid om te gaan en staan waar ze willen. Voorbeelden van nieuwe mogelijkheden op dit vlak zijn het onttrekken van warmte aan oppervlaktewater en de aanleg van flexibele leidingen en drijvende zonne-installaties.
Vele illustraties van dergelijke oplossingen helpen de lezer zich een beeld te vormen van een stad op het water. Tegelijkertijd willen de betrokken partijen realistisch blijven. “Ontwerpkracht alleen kan de betaalbaarheid van drijvend bouwen niet oplossen”, benadrukt het rapport. “Nieuwe rekenmodellen, die brede welvaart meerekenen in al haar facetten, zijn nodig.”
Haalbaarheid
De vraagt blijft dan ook in hoeverre de ideeën ik het boek ook echt haalbaar zijn. Om de ambities wat concreter te maken, bevat het boek een hoofdstuk waarin een aantal praktijkcasussen wordt uitgewerkt van hoe drijvende steden zouden kunnen worden aangelegd in bestaande stedelijke omgevingen.
Deze casussen bevatten gedetailleerde illustraties van de aanleg van drijvende steden in Utrecht, Rotterdam, Dordrecht en Almere, waarin onder meer gespecificeerd wordt welke gebieden specifieke diersoorten kunnen huisvesten en waar voorzieningen als watertaxihaltes zouden moeten komen. Zo bieden de auteurs concrete suggesties voor de bouw van drijvende steden in gemeenten met groeiambities.
Een voorbeeld van een casus is Rijnenburg in Utrecht. “In de polder Rijnenburg heeft de gemeente de ambitie om 25.000 woningen te ontwikkelen en een lightrailverbinding aan te leggen”, luidt het rapport. “De noordzijde is gereserveerd voor een combinatie van energielandschap en waterberging. Deze locatie is in deze studie als uitgangspunt genomen om de drijvende stad met wetland-natuur te ontwikkelen.”
De volgende fase
Kortom, zoals de auteurs beogen, biedt het boek volop inspiratie en concrete adviezen. Tegelijkertijd erkennen ze zelf dat er nog veel onderzoek te verrichten is voordat de ambities werkelijkheid worden.
“Het gebrek aan kennis en ervaring op dit gebied kan bij sommigen terughoudendheid oproepen. Daarom is voortdurend onderzoek en dialoog met belanghebbenden van cruciaal belang om dit innovatieve idee te laten gedijen”, stelt PAS in een begeleidend persbericht.
Het boek kan dan ook worden gezien als de eerste etappe van een lange weg, aldus het bureau. “Het onderzoek staat niet stil; in de volgende fase worden potentiële locaties voor drijvende steden in Nederland in kaart gebracht, rekening houdend met overstromingsrisico’s en financiële haalbaarheid. Dit voortdurende onderzoek stelt Nederland beter in staat om te anticiperen op de groeiende behoefte aan klimaatbestendige en aantrekkelijke stedelijke omgevingen.”
